Ορισμός, οριοθέτηση και στόχοι της κοινωνικής πολιτικής

Ντούνης Ανδρέας

Το Αγγλικό Λεξικό Oxford Advanced Learner’s Dictionary ορίζει την πολιτική ως ένα πλάνο δράσης και δήλωσης  «ιδανικών», και ούτω καθεξής, που προτείνεται από την κυβέρνηση, από  ένα πολιτικό κόμμα ή  από επιχειρήσεις. Η Κρατική Πολιτική εν συντομία περικλείεται στις πράξεις ή παραλήψεις της κυβέρνησης (κυβερνών κόμμα). Η ανάλυση της κρατικής πολιτικής αφορά την περιγραφή και ερμηνεία των αιτιών και αποτελεσμάτων της Κυβερνητικής δράσης και απραξίας (η απραξία της κυβέρνησης επηρεάζει το ίδιο την κοινωνία όσο και οι ενέργειές της).

Η Κοινωνική Πολιτική αποτελεί καταρχάς ένα διεπιστημονικό πεδίο[1] αντλώντας «στοιχεία» δηλαδή από άλλες κοινωνικές επιστήμες  με κυριότερες την κοινωνιολογία, την δημογραφία, την νομική, την πολιτική και οικονομική επιστήμη, την κοινωνική ανθρωπολογία, την κοινωνική ψυχολογία την οικολογία και την στατιστική.

Η Κοινωνική Πολιτική είναι ένα γνωστικό αντικείμενο, που δανείζεται γνώσεις από άλλες κοινωνικές επιστήμες προκειμένου να αναπτυχθεί η μελέτη της. Η συνεισφορά από άλλους κλάδους περιλαμβάνει την κοινωνιολογία, την κοινωνική εργασία, την ψυχολογία, τα οικονομικά, τις πολιτικές επιστήμες, τη διοίκηση, την ιστορία, την φιλοσοφία και τα νομικά.

Η κοινωνική πολιτική αναφέρεται σε: 1) εκείνους τους στόχους, σκοπούς και δηλωμένες προθέσεις του πεδίου  των οργανώσεων δημόσιου,  ιδιωτικού/επιχειρηματικού και αστικού τομέα και της διεθνούς κοινότητας που προορίζονται να μειώσουν την ένδεια και να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του πληθυσμού, ανεξαρτήτως φύλου, προκειμένου να βελτιωθούν η ευημερία ή η πρόνοια τους, και για να προωθήσουν την ανάπτυξη της χώρας  2) ο τρόπος που αυτοί οι δηλωμένοι στόχοι, σκοποί και προθέσεις μετατρέπονται σε ειδικά προγράμματα και  μέτρα για την αλλαγή και 3) οι ελεγχόμενες εκβάσεις αυτών των προγραμμάτων και Μέτρων (Thomas, 2001).

Σε ένα κλασικό αγγλόφωνο εγχειρίδιο για φοιτητές η κοινωνική πολιτική ορίζεται ως: ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε δράσεις οι οποίες στοχεύουν στην προαγωγή της ευημερίας, καθώς επίσης ο όρος που χρησιμοποιείται για να υποδηλώσουμε την ακαδημαϊκή μελέτη τέτοιων πράξεων.

Η  έννοια κοινωνική πολιτική χρησιμοποιείται για να εφαρμόσει

1.    τις πολιτικές που χρησιμοποιούν οι κυβερνήσεις για την ευημερία και την κοινωνική προστασία

2.    τους τρόπους με τους οποίους αναπτύσσεται η ευημερία σε μια κοινωνία, και

3.    την ακαδημαϊκή μελέτη του θέματος.

Στην πρώτη έννοια, η κοινωνική πολιτική συνυφαίνεται με τις κοινωνικές υπηρεσίες και το κράτος πρόνοιας. Στη δεύτερη, που είναι η ευρύτερη έννοια του όρου, αυτό αντιπροσωπεύει μια σειρά θεμάτων για την παράταση πολύ πέρα από τις ενέργειες της κυβέρνησης – τα μέσα με τα οποία προωθείται η πρόνοια, καθώς και οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που διαμορφώνουν την ανάπτυξη της ευημερίας.

Επιχειρώντας να συνοψίσουμε διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις με βάση την βιβλιογραφική ανασκόπηση μπορούμε να καταλήξουμε στον πρώτο ορισμό:

Η κοινωνική πολιτική αποτελεί την οργανωμένη παρέμβαση του κράτους ή του εκάστοτε φορέα άσκησης εξουσίας, η οποία μέσα από την αναγνώριση και την κάλυψη αναγκών- σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο- στοχεύει στην ρύθμιση της κοινωνικής αναπαραγωγής και στην εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και ειρήνης. Η επίτευξη της κοινωνικής ευημερίας αποτελεί έναν σημαντικό αλλά όχι αναγκαίο στόχο της, ενώ στις σύγχρονες κοινωνίες της διακινδύνευσης προσανατολίζεται προς την στήριξη της ατομικής διαχείρισης των κινδύνων. Συνδέεται άρρηκτα με την κοινωνική αλλαγή, την οποία μπορεί να προωθεί, να καθυστερεί ή να παρεμποδίζει και αποτελεί πολύτιμο εργαλείο επίτευξης των στόχων μίας ευρύτερης «κοινωνιακής πολιτικής» σε εποχές αναδιάρθρωσης κοινωνικών δομών και σχέσεων σε βάθος και έκταση. Την κοινωνική πολιτική μπορούμε να την κατανοήσουμε μέσα σε συγκεκριμένα ιστορικά και πολιτισμικά πλαίσια και μέσα από τον κυρίαρχο λόγο τον οποίο εκφέρουν οι κύριοι παράγοντες σχεδιασμού και εφαρμογής της, και οι επιστημονικοί μελετητές της. Ως γνωστικό αντικείμενο έχει διεπιστημονικό χαρακτήρα που χαρακτηρίζεται από την σύζευξη θεωρίας και εφαρμογής, μέσα από διαφορετικές κάθε φορά θεωρητικές και ιδεολογικές προσεγγίσεις [2].

Σύμφωνα με το εναρμονισμένο ευρωπαϊκό σύστημα στατιστικών κοινωνικής προστασίας (ESSPROS) ο όρος «κοινωνική πολιτική» αναφέρεται στο σύνολο των παροχών σε χρήμα ή σε είδος από πρόγραμμα κοινωνικής προστασίας που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση ενός καθορισμένου συνόλου κινδύνων και αναγκών.

Στη βιβλιογραφία ο όρος κοινωνική πολιτική συνδέεται γενικότερα με την καταγραφή, ιεράρχηση και κάλυψη κοινωνικών κινδύνων και αναγκών μέσα από σύνολα ρυθμίσεων και παροχών σε τομείς όπως:

• • η υγεία
  • η ασφάλιση
  • η απασχόληση
  • η στέγαση και
  • οι προνοιακές υπηρεσίες, νοούμενες ως σύνολο παρεμβάσεων που στοχεύουν στην εξατομικευμένη φροντίδα και κάλυψη αναγκών συνδεδεμένων ιδίως με:
    • την παιδική μέριμνα
    • την προστασία της τρίτης ηλικίας
    • την ενίσχυση της οικογένειας
    • την υποστήριξη ατόμων με αναπηρίες

Στις ειδικότερες στοχεύσεις της  κοινωνικής πολιτικής περιλαμβάνεται:

• η εξομάλυνση των ποσοτικών και ποιοτικών προβλημάτων που αφορούν τις συνθήκες διαβίωσης των λιγότερο ευνοημένων από τη λειτουργία της αγοράς πληθυσμιακών ομάδων και η συνεπακόλουθη,
• διασφάλιση αξιοπρεπών όρων ζωής για το σύνολο των μόνιμα εγκατεστημένων προσώπων.

Η Κοινωνική Πολιτική σε συνάρτηση με την κοινωνική διοίκηση είναι η βάσει τιθέμενων αξιών και στόχων, σκόπιμη επιλογή,  προτίμηση, ιεράρχηση μεθόδων, μέσων και ενεργειών για την επίτευξη ορισμένων αποτελεσμάτων στον ευρύτερο χώρο της κοινωνικής διοίκησης[3].

Κοινωνική Πολιτική και Διοίκηση

Η Κοινωνική Πολιτική και Διοίκηση είναι ένα ακαδημαϊκό θέμα που ασχολείται με τη μελέτη των κοινωνικών υπηρεσιών και του κράτους πρόνοιας.  Αναπτύχθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, ως συμπλήρωμα των κοινωνικών μελετών της εργασίας, που στοχεύουν σε άτομα που θα συμμετέχουν σε επαγγελματική βάση στην προνοιακή διοίκηση . Κατά τη διάρκεια των τελευταίων σαράντα ετών, το εύρος του θέματος έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα . Οι κύριοι τομείς αφορούν την:

·   πολιτική και διοικητική πρακτική στις κοινωνικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της διοίκησης της υγείας, της κοινωνικής ασφάλισης, της εκπαίδευσης, των υπηρεσιών απασχόλησης, την κοινωνική μέριμνα και την διαχείριση κατοικιών,

•   Θέματα που σχετίζονται με την κοινωνική μειονεξία, συμπεριλαμβανομένης  της φυλής, του φύλου και της φτώχειας και το φάσμα των συλλογικών κοινωνικών απαντήσεων σε αυτές τις συνθήκες

·    Τα κοινωνικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένου του εγκλήματος, της αναπηρίας, της ανεργίας, της ψυχικής υγείας, των μαθησιακών δυσκολιών, και του γήρατος.

Η Κοινωνική Πολιτική ως αδιαίρετο μέρος του κοινωνικού σχεδιασμού ασχολείται με τις αρχές και τις μεθόδους που προσδιορίζουν την πορεία δράσης του . Από αυτή την άποψη, η πολιτική είναι το πρώτο στάδιο ή η πρώτη φάση της διαδικασίας του κοινωνικού σχεδιασμού, ο οποίος αποτελείται από τέσσερα αλληλένδετα και διαδοχικά στάδια:

1) Πολιτική.

2) Πρόγραμμα.

3) Εφαρμογή.

4) Αξιολόγηση.

Πηγές – Βιβλιογραφία

Στασινοπούλου Όλγα – Αν. Καθηγήτρια (2006), Εισαγωγή στην Κοινωνική Πολιτική – Πανεπιστημιακές σημειώσεις, Πάντειον Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Αθήνα, σελ. 11.

Ιατρίδης Δ. (1990), Σχεδιασμός Κοινωνικής Πολιτικής, Εκδόσεις Gutenberg, σελ. 29

Ιατρίδης Δ. V. Κοινωνικός Σχεδιασμός στην Ελλάδα – στο “Οικονομία και Κοινωνία”, τεύχος 79, σελ. 52-53.

Σούλης Σωτήριος (2001), Διδακτικές Σημειώσεις, Κοινωνική Πολιτική και Σχεδιασμός Υπηρεσιών Υγείας, Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας, Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας, Τμήμα Διοίκησης Μονάδων Υγείας και Πρόνοιας, Αθήνα.