Ο πολιτικός Λόγος: Μέρος Ι

Ντούνης Ανδρέας

Η απόπειρα να προσεγγισθεί μία περιεκτική έννοια του λόγου θα πρέπει να συνδεθεί, στο πολιτικό πεδίο, με την έννοια της πολιτικής θέσμισης [1] που διαπερνά όλες τις κονστρουξιονιστικές προσεγγίσεις σε σύζευξη με την κοινωνική πραγματικότητα, καθώς και με τα πολιτικά «προστάγματα» και την πολιτική επιρροή που άσκησαν και ασκούν σημαίνοντες φορείς εκφερόμενων λόγων στον σχηματισμό των ατομικών και συλλογικών ταυτοτήτων και στον ιδεολογικό προσδιορισμό των υποκειμενικοτήτων αυτών.

Η επιρροή των λόγων στο πολιτικό πεδίο διαμορφώνεται με τα υπόρρητα πολιτικά μηνύματα και ρητορικές, που επιδρούν στην αναδιαμόρφωση του κοινωνικοπολιτικού και οικονομικού πλαισίου. Επί του πρακτέου στους αμιγώς πολιτικούς λόγους, η ασυμμετρία που ενυπάρχει στην σχέση εξουσίας και γνώσης ανάμεσα στους πολιτικούς και τους πολίτες, ο εργαλειακός πολιτικός λόγος που τοποθετείται ως ξύλινη «κατασκευή» και δημιουργία, και η δημιουργία τεχνητών αποστάσεων ανάμεσα στον πομπό και στον δέκτη του πολιτικού μηνύματος συνθέτουν το σκηνικό της νομιμοποίησης της άρχουσας τάξης και του επικαθορισμού των κοινωνικοπολιτικών αλλαγών.

Η ασυμμετρία πληροφόρησης, εξουσίας και γνώσης δεν περιορίζεται στην σχέση πολιτικού-πολίτη αλλά ενυπάρχει, παραδείγματος χάριν, και στις σχέσεις γιατρού-ασθενή και δανειστή-δανειζόμενου, εάν και στην τελευταία περίπτωση δεν μπορούμε να αναφερθούμε σε άμεσες πρακτικές λόγου που διαμορφώνουν και σχηματοποιούν αυτήν την ασυμμετρία.

Η γλώσσα υπεισέρχεται στον καθορισμό του πολιτικού μέσω μίας διπλής υπόστασης και ρόλου: των γλωσσολογικών διαστάσεων της πολιτικής και της πολιτικής διάστασης της γλώσσας [2]. H σχέση μεταξύ γλώσσας, ομιλίας (ενός συνεκτικού και ολοκληρωμένου θεωρητικά λόγου δηλαδή), και πολιτικής βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο του σύγχρονου ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος. Η προσέγγιση των πρακτικών του εκφερόμενου λόγου μπορεί να αναδείξει διαστάσεις τόσο κοινωνικού αποκλεισμού όσο και τύπους κυριαρχίας και ηγεμονίας στο πολιτικό πεδίο.

socialpolicy.gr

[1] Η πολιτική θέσμιση αφορά στις παγιωμένες οικονομικές, νομικές και πολιτικές δομές που συγκροτούν την κοινωνική πραγματικότητα. Σύμφωνα με τις αρχές της Κριτικής Ανάλυσης Λόγου αυτές οι δομές θα πρέπει να αναλύονται διαζευκτικά με τους “καθαρούς” λόγους (κείμενα, ομιλίες, οπτικές αναπαραστάσεις).

[2] Topper Keith: “Arendt and Bourdieu between Word and Deed”, Political Theory, 39 (3), 2011, Sage Publications.

Πηγή: Ντούνης Ανδρέας, Ο λόγος του νεοφιλελευθερισμού ως προς το κράτος πρόνοιας, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών – Μεθοδολογία και Εφαρμογές στην Κοινωνική Πολιτική, Εργασία εξαμήνου για το μάθημα: “Κοινωνική Θεωρία και Κοινωνική Πολιτική”, Αθήνα, Ιούνιος 2011.