ΕΝΝΟΙΕΣ: ΦΤΩΧΕΙΑ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ

Ντούνης Ανδρέας

Κατά την μετάβαση στην δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα η κοινωνικοοικονομική συγκυρία βρίσκει ένα αυξημένο ποσοστό των Ευρωπαίων και Ελλήνων πολιτών να εμφανίζονται «παγιδευμένοι» στο φαινόμενο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

Οι δύο αυτές έννοιες αν και έχουν διαφορετικό ερμηνευτικό περιεχόμενο συχνά συμβαδίζουν και εμφανίζονται συνδυαστικά όταν λαμβάνουμε υπόψη συγκεκριμένες κατηγορίες του πληθυσμού (ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες) ή αντιθέτως παρατηρούνται ακόμη και σε άτομα που έχουν ήδη ενταχθεί στο κρίσιμο πεδίο της αγοράς εργασίας (εργαζόμενοι φτωχοί).

Στις περισσότερες επιστημονικές προσεγγίσεις το φαινόμενο της (σχετικής) φτώχειας λογίζεται ως μία «στενότερη» έννοια από αυτήν του κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς περιλαμβάνει το εισοδηματικό κριτήριο και την κατάσταση έλλειψης επαρκών οικονομικών πόρων για μία αξιοπρεπή διαβίωση, αντίθετα με το φαινόμενο του κοινωνικού αποκλεισμού που εκλαμβάνεται βασικά ως μία κατάσταση που οδηγεί σε σωρευτικές συνθήκες περιθωριοποίησης.

Οι ποικίλες μορφές με τις οποίες εκδηλώνεται ο κοινωνικός αποκλεισμός παρατηρούνται στο κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό, νομικό και πολιτιστικό πεδίο της κοινωνικής ιδιότητας των πολιτών. Ο κοινωνικός αποκλεισμός αποτελεί αφενός ένα σύνθετο κοινωνικοοικονομικό φαινόμενο και αφετέρου απαιτεί εξειδικευμένες και στοχευμένες δράσεις.

Παρά ταύτα, σύμφωνα με αρκετούς μελετητές ο όρος του κοινωνικού αποκλεισμού, αν και όχι νεόκοπος, χρησιμοποιήθηκε “τεχνηέντως” ως ένας πολιτικός όρος από τα όργανα της ΕΕ και των εθνικών κυβερνήσεων με στόχο να παραμεριστεί τρόπον τινά η επικέντρωση στο πιεστικό ζήτημα της φτώχειας.

Εξάλλου για ακαδημαϊκούς όπως ο Townsend, η φτώχεια είναι ένα πολυσύνθετο φαινόμενο που συχνά εφάπτεται της σύγχρονης χρήσης του όρου κοινωνικός αποκλεισμός. Δεν σημαίνει μόνο εισοδηματική και υλική στέρηση, αλλά και περιορισμό ευκαιριών, μειωμένο εκπαιδευτικό επίπεδο, αποκοπή της κοινωνικής κινητικότητας, ανισότητες στην υγεία, στο επίπεδο και την ποιότητα ζωής, κακές συνθήκες στέγασης ή ακόμη και έλλειψη στέγης και εν γένει σωρευτικές συνθήκες κοινωνικής μειονεξίας.

socialpolicy.gr