Ο ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ (Ο εχθρός του κράτους πρόνοιας)

Ντούνης Ανδρέας

Ο νεοφιλελεύθερος λόγος δεν αποτελεί μία ενιαία ιδεολογικοπολιτική ρητορική, καθώς οι έτεροι φορείς του εκφερόμενου λόγου εστίασαν σε διαφορετικά σημεία οργάνωσης του κράτους (π.χ. ο Hayek κυρίως κατά του κεντρικού σχεδιασμού και ο Milton Friedman στην φιλελευθεροποίηση της οικονομίας), και εκ του αποτελέσματος τα διαφορετικά κρατικά πολιτικά συστήματα τον έχουν «καθιερώσει» σε διαφορετικούς βαθμούς και τον έχουν προσαρμόσει αναλόγως κατά διαφορετικά χρονικά διαστήματα, στο κοινωνικοπολιτικό τους πεδίο.

Σημαίνουσα περίοδος των νεοφιλελεύθερων πολιτικών υπήρξαν τα τέλη της δεκαετίας του ‘70 και η δεκαετία του ’80, όπου στην Μεγάλη Βρετανία και στις Η.Π.Α η έκφραση των πολιτικών της Νέας Δεξιάς της Θάτσερ και του Ρήγκαν αντίστοιχα, αποτέλεσαν την ενισχυμένη υιοθέτηση του νεοφιλελεύθερου λόγου απέναντι στο κοινωνικό κράτος.

Ποιός όμως είναι ο κύριος επιχειρηματολογικός και ιδεολογικός «εξοπλισμός» του νεοφιλελεύθερου λόγου απέναντι στο κράτος πρόνοιας; Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα δεν θα πρέπει να στραφούμε προς τις ασκούμενες νεοφιλελεύθερες πολιτικές, αλλά σε εκείνο το συνοπτικό  ρητορικό σχήμα που πρόσδωσε την νομιμοποίηση της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας στο κοινωνικοπολιτικό πεδίο και αποτέλεσε το «όχημα» για την επίθεση απέναντι στο διευρυμένο κράτος πρόνοιας.

Πρωτίστως, ο νεοφιλελεύθερος λόγος εξαπέλυσε «επίθεση» απέναντι στο κράτος πρόνοιας ως προς το μέγεθος των δαπανών που απαιτεί. Το κοινωνικό κράτος απορροφά μεγάλο μέρος των εθνικών οικονομικών πόρων και απαιτεί ένα πολύ μεγάλο ποσό δαπανών, που θα μπορούσαν να διανεμηθούν για παραγωγικότερους σκοπούς και λειτουργίες. Η απρόσκοπτη λειτουργία της οικονομίας και της αγοράς περιορίζονται, καθώς το κοινωνικό κράτος απαιτεί πόρους που δεν δίνουν την οικονομική δυνατότητα στην αγορά να αναπτυχθεί, και περιορίζονται οι ευκαιρίες ανάπτυξης της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και της ανταγωνιστικότητας. Οι αυξημένες κοινωνικές δαπάνες που προϋποθέτει το διευρυμένο κοινωνικό κράτος δημιουργούν επικίνδυνους οικονομικούς κύκλους και ακυρώνουν τις προσπάθειες κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης.

Επιπρόσθετα το κράτος πρόνοιας, σύμφωνα με τον νεοφιλελεύθερο λόγο, λειτουργεί υπό έναν έντονα πατερναλιστικό χαρακτήρα δημιουργώντας την εξάρτηση από τις προνοιακές παροχές και τον εμφανέστατο στιγματισμό των προνοιακών υποκειμένων. Τα άτομα εξαρτώνται από τις επιδοματικές παροχές, και ακυρώνεται η πρωτοβουλία και η ατομική ευθύνη για την εξασφάλιση της ευημερίας.