Το πρόβλημα του ενιαίου ορισμού της υπερχρέωσης των νοικοκυριών σε επίπεδο ΕΕ

Ντούνης Ανδρέας

Πέρα από τις δομικές δυσκολίες στην προσέγγιση ενός ενιαίου ορισμού της υπερχρέωσης των νοικοκυριών σε επίπεδο ΕΕ, (που αφορούν την διαφορετική μορφή οργάνωσης του κοινωνικού κράτους, του πολιτικού συστήματος και της νομικής διαδικασίας ρύθμισης οφειλών ή προσωπικής πτώχευσης), εντοπίζονται και δυσκολίες οι οποίες αφορούν την διεπιστημονική διάσταση του αντίστοιχου πεδίου μελέτης και έρευνας στο ακαδημαϊκό «στερέωμα», οι οποίες όμως επεκτείνονται και στις πολιτικές αποφάσεις αντιμετώπισης του φαινομένου.

Η υπερχρέωση είναι ένα σύνθετο κοινωνικοοικονομικό φαινόμενο, που επικαλύπτει τα πεδία της κοινωνιολογίας, της στατιστικής των οικονομικών και του δικαίου [1].

Η νομική διάσταση της υπερχρέωσης (δίκαιο) δημιουργεί ως βάση για τον αντίστοιχο ορισμό τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των δανειστών και των δανειζόμενων, και την προσεγγίζει ως μία διαδικασία προσωπικής πτώχευσης [2].

Η κοινωνική  διάσταση της υπερχρέωσης (κοινωνιολογία) έχει ως βάση του αντίστοιχου ορισμού τον προσδιορισμό της υπερχρέωσης ως κοινωνικό πρόβλημα το οποίο ως τέτοιο αποκρύπτεται συχνά στους νομικούς ορισμούς [3] . Ο ορισμός της υπερχρέωσης ως κοινωνικό πρόβλημα δίνει το έναυσμα για την πρόληψη και αποκατάσταση του φαινομένου μέσω διατομεακών μέτρων κοινωνικής πολιτικής.

Η στατιστική διάσταση της υπερχρέωσης παρουσιάζει σύνθετα μεθοδολογικά προβλήματα[4], καθώς η ευαίσθητη κοινωνική πλευρά του ζητήματος απαιτεί έμμεση διερεύνηση. Αναφορικά με τον στατιστικό ορισμό, αφορά τα άτομα που έχουν συσσωρευμένες οφειλές, που βρίσκονται κάτω από το όριο της γραμμής φτώχειας και έχουν ενταχθεί σε μία διαδικασία πτώχευσης.

Η οικονομική πλευρά αφορά στον τρόπο με τον οποίο η υπερχρέωση των νοικοκυριών αφορά μία αποτυχία της (πιστωτικής κυρίως) αγοράς [5] και έχει οικονομικό κόστος τόσο για τα άτομα όσο και για τις εθνικές οικονομίες.

Οι ανωτέρω επιστημονικές διαστάσεις του ορισμού δεν αφορούν μόνο ακαδημαϊκό «γρίφο» αλλά αντανακλούν τις πολιτικές αποφάσεις και προτιμήσεις των κρατών-μελών σύμφωνα με το γενικότερο οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο.

Οι δυσκολίες προσέγγισης ενός ενιαίου ορισμού σε επίπεδο ΕΕ δεν είναι εύκολο να υπερκεραστούν καθώς εμπλέκονται επίσης η οπτική του συμφέροντος των πιστωτών, η οπτική της κοινωνικής πρόνοιας, η οπτική του υπεύθυνου δανεισμού ή η οπτική της νομολογίας [6] που δημιουργούν ένα σύνθετο ψηφιδωτό για κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ.

—————————————————-

[1] iff – Institut FÜR Finanzdienstleistungen e.V, «Common European Definition of Overindebtedness» Hamburg 2006.

[2] iff – Institut FÜR Finanzdienstleistungen e.V, «Common European Definition of Overindebtedness» Hamburg 2006.

[3]iff – Institut FÜR Finanzdienstleistungen e.V, «Common European Definition of Overindebtedness» Ηamburg 2006.

[4]  Στα σχετικά ερωτηματολόγια οι μεταβλητές αφορούν την ένταξη σε διαδικασία πτώχευσης, τις καθυστερημένες οφειλές, το υπόλοιπο του χρέους κ.ο.κ. Ένα σοβαρό μεθοδολογικό σφάλμα διαπράττεται από το αρχείο πιστωτικών αναφορών της Γερμανίας (Schufa), εισάγοντας μεροληψία στον υπολογισμό του αριθμού των υπερχρεωμένων με την διαφορετική αντιμετώπιση των μειονεκτουσών κοινωνικοοικονομικών ομάδων ως προς τον κίνδυνο της υπερχρέωσης – βλ. σχετικά iff – Institut FÜR Finanzdienstleistungen e.V, «Common European Definition of Overindebtedness» Ηamburg 2006.

[5] J. Niemi-Kiesiläinen, «Consumer Bankruptcy In Comparison: Do We Cure A Market Failure Or A Social Problem?», Οsgoode Hall Law Journal VOL. 37 NOS. 1 & 2, URL: http://www.ohlj.ca/archive/articles/37_12_niemi_article.pdf (πρόσβαση στις 18/11/2008).

[6] iff – Institut FÜR Finanzdienstleistungen e.V, «Common European Definition of Overindebtedness» Ηamburg 2006.