Κοινωνικές διαστάσεις της φτώχειας και μονογονεϊκές οικογένειες

Ντούνης Ανδρέας –

Η έννοια της φτώχειας εκλαμβάνεται συνήθως ως μία στατικότερη διαδικασία από αυτήν του κοινωνικού αποκλεισμού, παραπέμποντας στην υλική αποστέρηση ή στέρηση εισοδηματικών πόρων.

Παρ’ όλα αυτά, ο Townsend προσέγγισε την έννοια της φτώχειας στην κοινωνική της διάσταση εμπεριέχοντας στον όρο της την κακή υγεία, το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, τις ακατάλληλες συνθήκες στέγασης ή την έλλειψη στέγης, τις ακατάλληλες συνθήκες εργασίας, την ανεργία, την μη-ευκαιρία κοινωνικής κινητικότητας κ.ο.κ [1].

Ο Ινδός οικονομολόγος Amartya Sen προσέγγισε μοναδικά την έννοια της φτώχειας ως έλλειψη ικανοτήτων [2]. Η προσέγγιση των ικανοτήτων του Sen (capabilities approach) φέρνει στο προσκήνιο την έννοια της έλλειψης ευκαιριών και ικανοτήτων για τους ανθρώπους σε κατάσταση φτώχειας ώστε να διατηρήσουν ένα «σεβαστό» ανθρώπινο και κοινωνικό κεφάλαιο.

Η φτώχεια είναι δύσκολο να οριστεί με ακρίβεια, παρ’όλα αυτά η στατιστική οριοθέτηση της την διακρίνει σε δύο κατηγορίες: α) στην απόλυτη φτώχεια και β) στην σχετική φτώχεια:

α) η απόλυτη φτώχεια ορίζεται ως η επιβίωση με εισόδημα μικρότερο του ενός δολαρίου την ημέρα και καθορίστηκε από την Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank) (πλέον 1,90 δολάρια ανά ημέρα).

β) η σχετική φτώχεια ορίζεται ως το όριο φτώχειας που αντιστοιχεί στο 60% της διαμέσου του εθνικού ισοδύναμου εισοδήματος.

Η προσέγγιση της απόλυτης φτώχειας έχει δεχθεί έντονες επικρίσεις καθώς διαχωρίζει την απόλυτη και σχετική φτώχεια ουσιαστικά σε δύο τύπους κοινωνιών, και επιβάλλει ένα απαράδεκτο χαμηλό σε όρους ανθρώπινων δικαιωμάτων όριο ανεκτής επιβίωσης – πόσο μάλλον κοινωνικής συμμετοχής.

Αντιθέτως, η σχετική φτώχεια προσεγγίζει το φαινόμενο με όρους κοινωνικής συμμετοχής και δεν παραπέμπει σε καταστάσεις ακραίας αποστέρησης.

Οι μονογονεϊκές οικογένειες των δυτικών κοινωνιών βρίσκονται άμεσα αντιμέτωπες με το φάσμα της φτώχειας. Ελλείψει επαρκούς οικονομικής και κοινωνικής στήριξης, στηρίζουν την ομαλή συμμετοχή τους στην κοινωνία συνηθέστερα από μία και μοναδική πηγή εισοδήματος.

Η πηγή εισοδήματος συχνά προέρχεται από μία επισφαλή ή ευέλικτη απασχόληση που «πιέζει» οικονομικά και ψυχολογικά τον μόνο γονέα. Έτσι, η κοινωνική ένταξη και συμμετοχή των μόνων γονέων και των παιδιών τους δυσχεραίνει δημιουργώντας φαύλους κύκλους φτώχειας και αποκλεισμού[3].