Η “αδυνατότητα” της δημοκρατίας – Stuart Hall

..Κατανοώ αυτήν την αδυνατότητα με δύο τρόπους, έναν πρακτικό κι έναν πιο εννοιολογικό. Η σημασία της λέξης δημοκρατία είναι σήμερα τόσο διευρυμένη, είναι τόσο βεβαρημένη με ιδεολογικό φορτίο, είναι τόσο απροσδιόριστη η θέση της μέσα στο πλέγμα των διαφορετικών, συχνά αμοιβαία αποκλειόμενων, παραδειγμάτων – η φιλελεύθερη δημοκρατία – που είναι σχεδόν ανώφελη. Είναι τόσο ασταθής ώστε συχνά δεν μπορεί να συντηρήσει έναν διάλογο που να βγάζει νόημα, και τελικώς είναι συζητήσιμο κατά πόσον είναι πλέον “πρόσφορη για τη σκέψη”. Καθώς το πραγματικό της περιεχόμενο αδειάζει όλο και περισσότερο, καθώς διευρύνεται το χάσμα ανάμεσα στο πραγματικό και το ιδεώδες, η δημοκρατία προοδευτικά λυγίζει από το βάρος των ανεκπλήρωτων υποσχέσεών της..

Είναι ταυτόχρονα πολύ άδεια και πολύ γεμάτη. Μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε μόνον στη ριζικά αποδομημένη μορφή της. Βρίσκεται, για να προτείνω μία διατύπωση, υπό ένα καθεστώς απόλυτης απάλειψης.

Η δεύτερη όψη σχετίζεται με αυτό το χάσμα ανάμεσα στο πραγματικό και το ιδεώδες. Το λόγο της δημοκρατίας, για να καταφύγουμε στη γλώσσα του πνευματισμού, το στοιχειώνει το φάντασμα του ιδεώδους της. Το πρόβλημα είναι ότι διαβάζουμε τελεολογικά το χάσμα ανάμεσα σε οποιοδήποτε πραγματικά υφιστάμενο σύστημα δημοκρατίας και το χαρακτήρα της ως καθολικής ρυθμιστικής ιδέας. Έτσι ώστε κάθε προφανώς ατελές ιστορικό παράδειγμα να εκλαμβάνεται ως ένα ακόμη στάδιο στην αναπόφευκτη προοδευτική πορεία προς την πλήρη πραγματοποίησή της – ως μια στιγμή εγελιανής συμφιλίωσης ανάμεσα στο “πραγματικό” της δημοκρατίας και το “λόγο” της δημοκρατίας. Αντιθέτως, εγώ θέλω να υποστηρίξω ότι αυτή η “έλλειψη” δεν είναι συγκυριακή αλλά συστατικό στοιχείο της δημοκρατικής ιδέας η οποία μπορεί να λειτουργήσει μόνο ως αυτό που ο Ernesto Laclau ονομάζει “ορίζοντας” – δίχως συγκεκριμένο, υπεριστορικό περιεχόμενο: ως ένα αναγκαστικά κενό σημαίνον. Σύμφωνα με τον Laclau, ο ορίζοντας είναι ό,τι “εδραιώνει συγχρόνως τα όρια και το έδαφος της σύνθεσης κάθε δυνατού αντικειμένου – κι  αυτό, κατά συνέπεια, καθιστά αδύνατο κάθε “επέκεινα” (Ernesto Laclau, Emancipation(s), Verso, Λονδίνο 1996, σ.102).

Το πνεύμα από το οποίο εμφορείται η δημοκρατία σε πολλές από τις πραγματοποιημένες μορφές της είναι ότι η νόμιμη κυβέρνηση πρέπει να βασίζεται στην ενσωμάτωση και την ενεργό συναίνεση και συμμετοχή όλων, και αυτό το “όλοι” υποδηλώνει μια ριζική ισότητα του συνόλου των υποκειμένων της και φέρει την υπόσχεση της ισοκατανομής της εξουσίας. Πότε, στον ιστορικό κόσμο, έχει κατασκευαστεί ένα τέτοιο σύστημα με άλλον τρόπο παρά μόνο μέσω της προφανούς έλλειψής του; Η αθηναϊκή δημοκρατία – που ήταν αρκετά μικρή ώστε να δίνει την εντύπωση της διαφάνειας – απέκτησε υπόσταση μέσα σ’έναν μικροσκοπικό κύκλο φωτός, την ώρα που τη συντηρούσε η αόρατη καταναγκαστική εργασία και την περιέβαλλε το απέραντο σκοτάδι του βάρβαρου άλλου. Το αμερικανικό σύνταγμα διαφυλάσσει ευλαβικά το λοκιανό ιδεώδες, το οποίο όμως ήταν προνόμιο των ιδιοτητών, όχι των φτωχών, των γυναικών, των υποδούλων ή των αυτοχθόνων{…}

Πηγή: Stuart Hall – Δημοκρατία, Παγκοσμιοποίηση και Διαφορά, στο Η Απραγματοποίητη Δημοκρατία, Συλλογικό Τόμος Εκδόσεις Futura 2010.