Νέα στοιχεία από ένα υπολογιστικό μοντέλο προσφέρουν μια πιθανή εξελικτική εξήγηση, δείχνοντας ότι το ανοσοποιητικό σύστημα έχει ένα διακόπτη on-off που ελέγχεται από το μυαλό.
Όλα ξεκινούν με την παρατήρηση ότι κάτι παρόμοιο με το φαινόμενο placebo εμφανίζεται σε πολλά ζώα, λέει ο Peter Trimmer, βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ. Για παράδειγμα, τα χάμστερ Σιβηρίας κάνουν ελάχιστα για να καταπολεμήσουν μια λοίμωξη, αν τα φώτα πάνω από το κλουβί τους στο εργαστήριο μιμούνται τις σύντομες ημέρες και μεγάλες νύχτες του χειμώνα. Αλλά αλλάζοντας το φωτισμό δίνοντας την εντύπωση του καλοκαιριού, τα κάνει να αποκτήσουν μια πλήρη ανοσολογική αντίδραση.
Ομοίως, οι άνθρωποι που νομίζουν ότι παίρνουν κάποιο φάρμακο, αλλά λαμβάνουν πραγματικά ένα εικονικό φάρμακο, μπορεί να έχουν μεγαλύτερη ανοσολογική αντίδραση από εκείνους που δεν λαμβάνουν χάπια (Annals of Family Medicine, doi.org/cckm8b). Στα χάμστερ Σιβηρίας και στους ανθρώπους, η παρέμβαση δημιουργεί ένα ψυχικό υπόβαθρο το οποίο ενεργοποιεί την ανοσολογική αντίδραση.
Υπάρχει μια απλή εξήγηση, λέει ο βιολόγος Trimmer. Το ανοσοποιητικό σύστημα “στοιχίζει” πολύ σε έναν οργανισμό καθώς μια ισχυρή του αντίδραση θα μπορούσε να αποφορτίσει επικίνδυνα τα ενεργειακά αποθέματα ενός ζώου. Με άλλα λόγια, όσο η λοίμωξη δεν είναι θανατηφόρα, αξίζει να περιμένει για ένα σημάδι ότι ο “αγώνας” δεν θα θέσει σε κίνδυνο το ζώο και με άλλους τρόπους.
Ο Nicholas Humphrey, συνταξιούχος-πρώην ψυχολόγος στο London School of Economics, πρότεινε για πρώτη φορά την ιδέα αυτή πριν από μια δεκαετία, αλλά μόνο τώρα έχει στοιχεία που να υποστηρίζουν ότι προέκυψε από το μοντέλο ηλεκτρονικού υπολογιστή σχεδιασμένο από τον Trimmer και τους συνεργάτες του.
Σύμφωνα με την εικόνα του Humphrey, το χάμστερ της Σιβηρίας λειτουργεί υποσυνείδητα στο ότι είναι καλοκαίρι, γιατί τα τρόφιμα που του παρέχονται αυτή την εποχή του έτους είναι άφθονα ώστε να διατηρεί την ανοσολογική του αντίδραση. Εμείς υποσυνείδητα ανταποκρινόμαστε στη θεραπεία – ακόμη και σε μια εικονική – γιατί μας διαβεβαιώνει ότι θα αποδυναμώσει τη λοίμωξη, επιτρέποντας στο ανοσοποιητικό μας σύστημα να λειτουργήσει και να τα καταφέρει γρήγορα χωρίς να αδειάσει τις πηγές του σώματος μας.
Η προσομοίωση του Trimmer είναι βασισμένη σε αυτήν την υπόθεση – ότι τα ζώα πρέπει να δαπανήσουν πόρους ζωτικής σημασίας για να καταπολεμήσουν χαμηλού επιπέδου λοιμώξεις. Το μοντέλο αποκάλυψε ότι, σε δύσκολες συνθήκες, τα ζώα έζησαν περισσότερο και γέννησαν περισσότερους απογόνους αν υπέμειναν σε λοιμώξεις χωρίς καμία ανοσολογική αντίδραση. Σε πιο ευνοϊκές συνθήκες, ήταν καλύτερο για τα ζώα να αντιδράσουν ανοσολογικά και να ανακτήσουν την υγεία τους όσο το δυνατόν γρηγορότερα. (Εξέλιξη και Ανθρώπινη Συμπεριφορά, doi.org/h8p). Τα αποτελέσματα δείχνουν ένα σαφές εξελικτικό όφελος από την ενεργοποίηση και απενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος.
“Είμαι ευτυχής να βλέπω ότι η θεωρία μου ανταποκρίνεται σε μια υπολογιστική μοντελοποίηση,” λέει ο Humphrey. “Αν η ιδέα είναι σωστή, προσθέτει, αυτό σημαίνει ότι έχουμε παρανοήσει τη φύση των ψευδοφαρμάκων. Η γεωργία και άλλες καινοτομίες τα τελευταία 10.000 χρόνια σημαίνουν ότι πολλοί άνθρωποι έχουν μια σταθερή προμήθεια τροφίμων και μπορούν να ανταποκριθούν με ασφάλεια σε μια πλήρης ανοσολογική απόκριση ανά πάσα στιγμή – αλλά υποσυνείδητα ο διακόπτης μας δεν έχει ακόμη προσαρμοστεί σε αυτό. Το εικονικό φάρμακο ξεγελά το μυαλό, κάνοντας το να νομίζει ότι είναι η ιδανική στιγμή για να ενεργοποιηθεί μια ανοσολογική αντίδραση”, λέει ο Humphrey.
Ο Paul Enck στο Πανεπιστήμιο του Tubingen στη Γερμανία λέει ότι είναι μια ενδιαφέρουσα ιδέα, αλλά επισημαίνει ότι υπάρχουν πολλές διαφορετικές αντιδράσεις στο εικονικό φάρμακο, ανάλογα με την ασθένεια. Είναι απίθανο ένας μόνο μηχανισμός να τα εξηγεί όλα.
newscientist.com
socialpolicy.gr
