Ντούνης Ανδρέας -Η χρήση των υπηρεσιών υγείας συναρτάται με τις υγειονομικές ανισότητες ως προς την άνιση κατανομή του επίπεδου των δαπανών και των παροχών σε οποιοδήποτε σύστημα υγείας, που «μεταφράζεται» στην διαφοροποίηση ως προς την κατανάλωση και την προσφορά των υγειονομικών υπηρεσιών[1].
Οι ανισότητες στην χρήση υπηρεσιών εντοπίζονται , έτσι, σε δύο κύριους άξονες: α) σε αυτόν της προσφοράς υπηρεσιών υγείας, με κυριότερα εμπόδια την ύπαρξη χρόνων αναμονής για θεραπεία (λίστες αναμονής) – την γεωγραφική τοποθεσία των υπηρεσιών – το οικονομικό κόστος της υγειονομικής φροντίδας και την έλλειψη επαρκούς πληροφόρησης για την διαθέσιμη φροντίδα, β) σε αυτόν της ζήτησης υπηρεσιών υγείας, με τις μεταβλητές ανισοτήτων να αφορούν το εισόδημα, την ηλικία, το φύλο, την γνώση, τις πεποιθήσεις, τις προτιμήσεις και τις ευκαιρίες[2].
Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι τα εμπόδια στην πρόσβαση και στην χρήση των υπηρεσιών υγείας δεν αφορούν πάντα τον άξονα της προσφοράς ή της ζήτησης διαζευκτικά, αλλά συχνά οι δύο άξονες αλληλοδρούν δημιουργώντας έντονες υγειονομικές ανισότητες.
Σε επίπεδο ΕΕ η πρόσβαση στην υγειονομική φροντίδα αποτελεί ένα ζήτημα κλειδί. Έχει κατηγοριοποιηθεί ως μία από τις κοινές αξίες των κρατών-μελών της ΕΕ, όπως συμφωνήθηκε τον Ιούνιο του 2006 από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης[3]. Η πρόσβαση όλων σε κατάλληλη υγειονομική και μακροχρόνια φροντίδα καθώς και η αντιμετώπιση των ανισοτήτων στην πρόσβαση έχει επίσης προταθεί ως ένας κύριος στόχος προτεραιότητας μέσω της Ανοικτής Μεθόδου Συντονισμού για την Κοινωνική Προστασία και την Κοινωνική Ενσωμάτωση[4].
Μέσω της εφαρμογής της Α.Μ.Σ στο πεδίο της υγειονομικής περίθαλψης τέθηκαν τρείς μακροπρόθεσμοι στόχοι για την υποστήριξη της ανάπτυξης των εθνικών συστημάτων υγείας οι οποίοι τυποποιήθηκαν σε αντίστοιχες θεματικές κοινών στόχων[5], όπως διαφαίνεται στον κάτωθι πίνακα:
ΠΙΝΑΚΑΣ Κοινοί Στόχοι υγειονομικής περίθαλψης και μακροχρόνιας φροντίδας μέσω της Ανοικτής Μεθόδου Συντονισμού
Μακροπρόθεσμοι Στόχοι |
Κοινοί Στόχοι |
|
Πρόσβαση |
Εξασφάλιση της πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, η οποία να βασίζεται στις αρχές της καθολικότητας, της ισότητας και της αλληλεγγύης |
Πρόληψη του κινδύνου της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού που συνδέεται με τις ασθένειες, τα ατυχήματα, τις αναπηρίες ή την περίθαλψη που είναι αναγκαία λόγω της μεγάλης ηλικίας, τόσο για τους δικαιούχους της υγειονομικής περίθαλψης όσο και για τις οικογένειές τους |
Ποιότητα |
Προώθηση ποιοτικής υγειονομικής περίθαλψης για την βελτίωση της κατάστασης υγείας και της ποιότητας ζωής |
|
Οικονομική βιωσιμότητα |
Εξασφάλιση της μακροπρόθεσμης οικονομικής βιωσιμότητας μιας ποιοτικής υγειονομικής περίθαλψης στην οποία θα έχουν πρόσβαση όλοι |
|
Πηγή: Αμίτσης Ν.Γαβριήλ, Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική Κοινωνικής Ένταξης: Το θεσμικό οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, Αθήνα (Εκδόσεις Παπαζήση) 2006, 231-232.
Αναφορικά με την σύνδεση της χρήσης υπηρεσιών και τις ανισότητες στο επίπεδο υγείας των ατόμων, ο ανάστροφος νόμος της φροντίδας του Hart στις αρχές της δεκαετίας του ’70 κατέδεξε ότι τα επίπεδα υγειονομικής φροντίδας εμφανίζονταν χαμηλότερα για όσους είχαν την μεγαλύτερη ανάγκη[6].
Τα εμπόδια και οι περιορισμοί πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας αποτελούν ένα φαινόμενο που συνδέεται με αυτό των κοινωνικών ανισοτήτων στην υγεία. Παρά ταύτα, συγκεκριμένες μελέτες καταδεικνύουν ότι η χρήση των υπηρεσιών υγείας ανέρχεται καθώς κατερχόμαστε την κοινωνικοοικονομική κλίμακα, εξαιτίας ίσως των αυξημένων επιπέδων νοσηρότητας[7].
Μία σημαντική παρατήρηση που πρέπει να κάνουμε, όμως, είναι ότι η εξισωτική διάσταση της πρόσβασης και χρήσης των υπηρεσιών υγείας δεν αφορά μόνο την ποσοτική διάσταση (επίπεδο ή συχνότητα χρήσης) αλλά και την ποιότητα των χρησιμοποιούμενων υπηρεσιών. Κατά αυτόν τον τρόπο, ομάδες του πληθυσμού που εμφανίζουν υψηλό βαθμό χρήσης εντούτοις βιώνουν εμπόδια στην πρόσβαση εάν η φροντίδα που τους παρέχεται είναι ακατάλληλη ή μερική σε σχέση με τις ανάγκες υγείας τους[8].
Επιπρόσθετα, αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι οι εισοδηματικά ανώτερες τάξεις διαθέτουν το προνόμιο της μεγαλύτερης γνώσης των παροχών ώστε να μπορούν να αξιοποιούν καλύτερα τις υπηρεσίες υγείας[9], καθιστώντας έτσι σημαντική την προώθηση του «υγειονομικού αλφαβητισμού» (health literacy) με στόχο την σύγκλιση της ενημέρωσης και των γνώσεων αναφορικά με τις παροχές των συστημάτων υγείας ανάμεσα στις βαθμίδες των κοινωνικοοικονομικών στρώματων.
Οι κοινωνικοοικονομικές διαφοροποιήσεις ισχύουν τόσο στην χρήση των νοσοκομειακών υπηρεσιών όσο και των υπηρεσιών πρόληψης ή/και προληπτικής ιατρικής, και έτσι καθίσταται σημαντικό να μελετηθεί η σχέση μεταξύ κοινωνικοοικονομικής θέσης και χρήσης υπηρεσιών υγείας.
[1] Βλέπε σχετικά Κυριάκος Ν Σουλιώτης (επιμέλεια), Πολιτική και Οικονομία της Υγείας Στρατηγικός Σχεδιασμός-Οργάνωση και Διοίκηση, Οικονομική Λειτουργία- Τομεακές πολιτικές, Αθήνα (Εκδόσεις Παπαζήση) 2006, 46.
[2] European Commission, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, «Quality In And Equality Of Access to Healthcare Services», (2008), European Communities, URL: http://www.euro.centre.org/data/1237457784_41597.pdf (πρόσβαση στις 7/12/2011).
[3] European Commission, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, «Quality In And Equality Of Access to Healthcare Services», (2008), European Communities, URL: http://www.euro.centre.org/data/1237457784_41597.pdf (πρόσβαση στις 7/12/2011).
[4] European Commission, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, «Quality In And Equality Of Access to Healthcare Services», (2008), European Communities, URL: http://www.euro.centre.org/data/1237457784_41597.pdf (πρόσβαση στις 7/12/2011).
[5] Αμίτσης Ν.Γαβριήλ, Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική Κοινωνικής Ένταξης: Το θεσμικό οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, Αθήνα (Εκδόσεις Παπαζήση) 2006, 231.
[6] Βλέπε σχετικά Fernandez de la Hoz Karoline, Leon A. David, «Self-Perceived Health Status and Inequalities in Use of Health Services in Spain», International Journal of Epidemiology Vol. 25, No 3 (1996) pp. 593-603, Published by the International Epidemiological Association
[7] Βλέπε σχετικά Fernandez de la Hoz Karoline, Leon A. David, «Self-Perceived Health Status and Inequalities in Use of Health Services in Spain», International Journal of Epidemiology Vol. 25, No 3 (1996) pp. 593-603, Published by the International Epidemiological Association
[8] European Commission, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, «Quality In And Equality Of Access to Healthcare Services», (2008), European Communities, URL: http://www.euro.centre.org/data/1237457784_41597.pdf (πρόσβαση στις 7/12/2011).
[9] Βλέπε σχετικά Κυριάκος Ν Σουλιώτης (επιμέλεια), Πολιτική και Οικονομία της Υγείας Στρατηγικός Σχεδιασμός-Οργάνωση και Διοίκηση, Οικονομική Λειτουργία- Τομεακές πολιτικές, Αθήνα (Εκδόσεις Παπαζήση) 2006, 49.
socialpolicy.gr