Ντούνης Ανδρέας – Οι Alberto Alesina και Εdward L. Glaeser διερευνούν μέσω του συγκεκριμένου πονήματος ένα σημαντικό ερώτημα συγκριτικής ανάλυσης των κρατών πρόνοιας: γιατί η Ευρώπη έχει ένα πολύ πιο ανεπτυγμένο κοινωνικό κράτος από ότι οι Η.Π.Α; Πώς επεξηγείται η «αμερικανική εξαίρεση» (American exceptionalism);
Οι δύο συγγραφείς και καθηγητές οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ δεν ασχολούνται μονάχα με τις εξηγήσεις που προσφέρει η οικονομική θεωρία: η ιστορική προσέγγιση, οι διαφορές στα πολιτικά πλαίσια των δύο ηπείρων, οι κοινωνιολογικές αναλύσεις και η ψυχολογική ανάλυση των διαφορών των στάσεων απέναντι στους φτωχούς συνθέτουν το «παζλ» της ανάλυσής τους.
Η σημαντικότερη πολιτική διαφορά μεταξύ Η.Π.Α και Ευρώπης έγκειται στις συνθήκες καθορισμού – μέσω εύκαμπτων ιστορικών διαδικασιών – των αντίστοιχων θεσμών. Οι Alesina και Glaeser αποδεικνύουν με πειστικό τρόπο και στατιστικές συσχετίσεις ότι η αναλογική εκπροσώπηση οδηγεί σε μεγαλύτερες κοινωνικές δαπάνες. Δοθέντος, όμως, ότι η αναλογική εκπροσώπηση δεν είχε σταθερή ιστορική πορεία, οι δύο συγγραφείς αναλύουν την πορεία και τις αιτίες προς αυτήν ή και μακριά από αυτήν. Σημαντικότατη διαφοροποίηση μεταξύ Η.Π.Α και Ευρώπης αποτελεί η πορεία των Αριστερών πολιτικών κινημάτων και η αναιμικότητα των σοσιαλιστικών κομμάτων της Αμερικής: στις Η.Π.Α τα αριστερά επαναστατικά κινήματα αντιμετωπίστηκαν με πολύ μεγαλύτερη επιτυχία από τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας από ότι στην Ευρώπη, δοθέντος του γεγονότος ότι η Αμερική δεν δέχθηκε επίθεση σε κανέναν πόλεμο εντός των συνόρων της και οι στρατιωτικές της δυνάμεις παρουσίαζαν «συγκεντρωτισμό» και ετοιμότητα να καταπνίξουν τις επαναστατικές δράσεις.
Ως αποτέλεσμα, η εναλλαγή Δεξιών διοικήσεων που εξυπηρετούν τον περιορισμό του κοινωνικού κράτους, και η ακύρωση οιονδήποτε μεταρρυθμιστικών προτάσεων υπέρ της αναδιανομής εισοδήματος και πλούτου οδήγησαν στο πρότυπο του Δυτικού νεοφιλελεύθερου υπολειμματικού κοινωνικού κράτους.
Η πλέον πρόσφορη, και εμπειρικά αποδεικνυόμενη, οικονομική εξήγηση αποτελεί για τους δύο καθηγητές η σχέση μεταξύ της (εκλαμβανόμενης) υψηλής κοινωνικής κινητικότητας στις Η.Π.Α ως υποκατάστατο της αναδιανομής. Αν και, η μεγαλύτερη ανοδική κοινωνική κινητικότητα της μεσαίας τάξης των Η.Π.Α σε σχέση με αυτήν της Ευρώπης δεν αποδεικνύεται εμπειρικά, η ίδια η υπερτίμηση του στοιχείου οδηγεί τους Αμερικανούς που θεωρούν δίκαιο τον κοινωνικό ανταγωνισμό να θεωρούν ως καλό υποκατάστατο της αναδιανομής τις ευκαιρίες ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας που «προσφέρει» η αμερικανική κοινωνία.
Το κύριο συμπέρασμα των κοινωνιολογικών αναλύσεων του βιβλίου είναι οι παρατηρούμενες διαφορές στον εθνοτικό και φυλετικό κατακερματισμό ανάμεσα στην Ευρώπη και στις Η.Π.Α : μέσω συσχετίσεων αποδεικνύεται ότι οι μεταβλητές του εθνοτικού και φυλετικού κατακερματισμού επηρεάζουν το ύψος των κοινωνικών δαπανών, ενώ παράλληλα ο εθνοτικός και φυλετικός κατακερματισμός που παρατηρείται στις Η.Π.Α δημιουργεί ένα έντονο κύμα ρατσιστικής καχυποψίας των λευκών απέναντι στις κοινωνικές μεταβιβάσεις προς τους Αφρο-αμερικανούς πολίτες των Η.Π.Α και τους πολίτες ισπανικής καταγωγής. Για την επικρατούσα αντίληψη των Αμερικανών οι φτωχοί είναι «οκνηροί» και «αξιοπαθούντες» που δεν αξιοποιούν τις οικονομικές και επαγγελματικές ευκαιρίες που τους παρουσιάζονται.
Αν και η έκδοση του βιβλίου χρονολογείται στο 2004, εντούτοις παρουσιάζει έντονη διαχρονικότητα δοθείσης της διεπιστημονικής του προσέγγισης. Πλέον, εν έτει 2013 παρατηρούμε ότι το νεοφιλελεύθερο υπολειμματικό κοινωνικό κράτος παρεισφρέει σε ολοένα και περισσότερες χώρες της Ε.Ε., και η υπόθεση εργασίας της «Αμερικανικής εξαίρεσης» θεωρούμε ότι είναι πλέον ξεπερασμένη.
Η Ελλάδα οδηγείται από το 2008 και έπειτα σε έναν ακόμη μεγαλύτερο περιορισμό του κοινωνικού κράτους που οδηγεί τους πολίτες της χώρας σε ένα πολύ χαμηλό επίπεδο κοινωνικής προστασίας και στην εξάρτηση από τους ιδιωτικούς φορείς παροχής υγείας, πρόνοιας και εκπαίδευσης.
socialpolicy.gr
