Ντούνης Ανδρέας
Ο κοινωνικός κονστρουκτιβισμός αποτελεί μία από τις πολλές ονομασίες που χρησιμοποιούνται για να σημασιοδοτήσουν τις σύγχρονες επιστημολογικές αναζητήσεις που αφορούν την κοινωνική επιστήμη και την μετεξέλιξη των ποιοτικών ερευνών.
Ο όρος κονστρουκτιβισμός ονομάζεται συνήθως και «ερμηνευτική» ή «νατουραλιστική» μέθοδος, με βασικό αξίωμα και επιστημολογική παραδοχή ότι η «πραγματικότητα αποτελεί κοινωνική κατασκευή» [1]
Η έννοια της κοινωνικής κατασκευής προϋποθέτει ότι θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη το λόγο (discourse) ως το βασικό μέσο της διαρκούς κατασκευής και ανακατασκευής της πραγματικότητας. Ο κοινωνικός κονστρουκτιβισμός δεν αρνείται ότι υπάρχει η πραγματικότητα αυτή καθεαυτή (ώστε να μην προσεγγίσει τον σολιψισμό), αν και δεν θεωρεί την έννοια της πραγματικότητας ως δεδομένη και φυσική.
Ο κοινός κόσμος δεν αποτελεί ούτε μία αντικειμενική ούτε μία υποκειμενική πραγματικότητα αλλά είναι δι-υποκειμενικός αφορώντας την κατασκευή και ανακατασκευή της κοινωνικής πραγματικότητας στις σχέσεις μεταξύ των υποκειμένων.
Οι κονστρουκτιβιστές ερευνητές τείνουν να χρησιμοποιούν ερευνητικές μεθόδους, όπως οι συνεντεύξεις και η παρατήρηση που τους επιτρέπουν να αποκτήσουν πολλαπλές προοπτικές. Οι συμμετέχοντες στην έρευνα θεωρείται ότι βοηθούν στην κατασκευή της «πραγματικότητας» μαζί με τους ερευνητές – αν και υπό αυτό το πρίσμα και διαδικασία τα ερευνητικά ερωτήματα δεν μπορούν να θεμελιωθούν εκ των προτέρων.
Κοινωνικός Κονστρουκτιβισμός και Κοινωνική Ευταξία (Social Order)
Σύμφωνα με τους Berger και Luchmann ο γρίφος αυτός λύνεται μέσω της παραδοχής ότι η κοινωνική τάξη ή ευταξία αποτελεί μία παραγωγή του ανθρώπου. Η, ακριβέστερα, μία συνεχιζόμενη ανθρώπινη παραγωγή/κατασκευή στην πορεία της συνεχιζόμενης εξωτερίκευσής του. Η κοινωνική ευταξία δεν παγιώνεται βιολογικά ούτε προέρχεται από οποιαδήποτε βιολογικά δεδομένα, βάσει εμπειρικών παρατηρήσεων. Η κοινωνική τάξη, θα πρέπει να προστεθεί, δεν υπάρχει στο φυσικό περιβάλλον των ανθρώπων, αν και ενδέχεται να υπάρχουν παράγοντες που να καθορίζουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της (παραδείγματος χάριν οι οικονομικές ή τεχνολογικές ρυθμίσεις). Η κοινωνική τάξη δεν αποτελεί μέρος της «φύσης των πραγμάτων» και δεν μπορεί να προέλθει από τους «νόμους της φύσης». Η κοινωνική τάξη ενυπάρχει μόνο ως παράγωγο/κατασκευή της ανθρώπινης δραστηριότητας
________
Πηγές: Colin Robson, Η Έρευνα του Πραγματικού Κόσμου, Αθήνα, Εκδόσεις Gutenberg, 2007, σελ. 32-33.
Μαυρίδης Ηρακλής, Για την «Κατασκευή» της Κοινωνικής Πραγματικότητας: Μετα-φαινομενολογικές Προοπτικές του Κοινωνικού Κονστρουξιονισμού.
Peter Berger and Thomas Luckmann, Society as a Human Product: From Peter L. Berger and Thomas Luckmann, The Social Construction of Reality: A Treatise in the Sociology of Knowledge (Garden City, New York: Anchor Books, 1966), pp. 51-55, 59-61.
[1] Εφαρμογές σε πλείστες κοινωνικές έρευνες και στην πλούσια βιβλιογραφία αποτελούν εκτός των άλλων η προσέγγιση της κοινωνικής κατασκευής του φύλου, της φυλής, της ταυτότητας, της εθνικής ταυτότητας κ.ο.κ
socialpolicy.gr