Φιλοσοφία του Τμήματος
1. ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ
Το Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, το οποίο προήλθε από την κατάτμηση (Π.Δ. 106/2004) του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, αποτελεί σήμερα το μοναδικό πανεπιστημιακό Τμήμα στη χώρα που προσφέρει αμιγώς ανθρωπολογικές σπουδές.
Αποστολή του Τμήματος είναι η ανάπτυξη των σπουδών Κοινωνικής και Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας, με ιδιαίτερη έμφαση σε ζητήματα θεωρίας, μεθοδολογίας, εθνογραφίας και διαπολιτισμικής σύγκρισης με δυτικές και άλλες κοινωνίες.
Στόχος του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας είναι να εφοδιάσει τους φοιτητές με τις εξειδικευμένες γνώσεις και την επιστημονική μεθοδολογία που απαιτούνται για την έρευνα και τη μελέτη της κοινωνίας και του πολιτισμού. Πιο συγκεκριμένα, ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται στην ανάλυση των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών θεσμών, στη διερεύνηση των συμβολικών και γλωσσικών αναπαραστάσεων, στην ανάλυση της κοινωνικής κατασκευής του φύλου, στην εξέταση της δομής των συγγενικών συστημάτων, στην ερμηνεία των διαδικασιών κατασκευής πολιτισμικών ταυτοτήτων και συγκρότησης εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων, στην ανάλυση των εκπαιδευτικών μηχανισμών, των μεταναστευτικών κινήσεων και των δομών υγείας. Στους στόχους του Τμήματος, περιλαμβάνεται επίσης η ανάπτυξη κοινών ερευνητικών προγραμμάτων και η ενίσχυση επιστημονικών ανταλλαγών με δυτικές και άλλες κοινωνίες, και ειδικότερα στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, των Βαλκανίων, της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και των όμορων ισλαμικών κοινωνιών.
Για την εκπλήρωση των στόχων αυτών το Τμήμα προσανατολίζεται στην οργάνωση των παρακάτω κύκλων:
• Ανθρωπολογία της Ελλάδας και των Όμορων Κοινωνιών (Ευρώπη, Μεσόγειος, Βαλκάνια, Μέση Ανατολή)
• Ανθρωπολογία της Υγείας και Βιοπολιτική (φύλο, συγγένεια, υγεία, νέες τεχνολογίες, σώμα, ηλικίες, παρέκκλιση, διατροφή)
• Διαπολιτισμικότητα και Πολιτικές του Πολιτισμού (εκπαίδευση, μετανάστευση, τουρισμός, χώρος και περιβάλλον, υλικός πολιτισμός, μουσεία, οπτική ανθρωπολογία, εθνομουσικολογία, ανθρωπολογία και αρχαιολογία)
• Μεθοδολογία της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
• Παγκοσμιοποίηση: Κοινωνικές και Οικονομικές Όψεις
2. Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ
Ο χαρακτήρας του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας είναι διαπολιτισμικός και συγκριτικός. Η Κοινωνική Ανθρωπολογία, μια επιστήμη διεθνώς αναγνωρισμένη από τις αρχές του 20ου αιώνα– σχετικά νέα ωστόσο για τη χώρα μας – μελετά θεσμούς, συμπεριφορές και στάσεις, τόσο στο εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας όσο και στο εσωτερικό άλλων κοινωνιών, και διαθέτει μια πλούσια γνώση για κοινωνίες τόσο του μη-δυτικού, όσο και του δυτικού κόσμου. Μελετά επίσης τη γένεση και τον μετασχηματισμό των κοινωνικών φαινομένων εκ των ένδον, προκειμένου να διερευνήσει την εσωτερική δυναμική τους. Αντιμετωπίζει τα πολιτισμικά και κοινωνικά μορφώματα ως συνεκτικά σύνολα, στοχεύοντας στη σύζευξη του οικείου με το αλλότριο, της Ταυτότητας με την Ετερότητα.
Με τα αναλυτικά εργαλεία που η Κοινωνική Ανθρωπολογία έχει διαμορφώσει μελετώντας κοινωνίες σε ποικίλους γεωγραφικούς χώρους, μέσα από συστηματική και μακροχρόνια επιτόπια έρευνα, εφαρμόζοντας δηλαδή τη μέθοδο της συμμετοχικής παρατήρησης, είναι σε θέση να αναλύει εις βάθος τα κοινωνικο-πολιτισμικά φαινόμενα και να κατανοεί τις πολλαπλές οπτικές του κοινωνικού μετασχηματισμού. Οι ικανότητες αυτές αποδεικνύονται ιδιαίτερα χρήσιμες για τη σημερινή ελληνική κοινωνία, η οποία γνωρίζει ριζικούς μετασχηματισμούς, καθώς βρίσκεται σε διαδικασία επικοινωνίας, ανταλλαγής και σύνδεσης με την ευρωπαϊκή και τη διεθνή κοινότητα.
Εξάλλου, τη στιγμή αυτή παρατηρείται μια ολοένα και μεγαλύτερη διείσδυση κοινωνικών ανθρωπολόγων στον χώρο της έρευνας των κοινωνικών φαινομένων, του Πολιτισμού, της Εκπαίδευσης, της Υγείας, της Εργασίας και των Διεθνών Σχέσεων. Το γεγονός αυτό σχετίζεται με τον διεπιστημονικό χαρακτήρα του Τμήματος και την προγραμματική εξωστρέφειά του, τόσο ως προς τα γνωστικά αντικείμενα με τα οποία συνομιλεί, όσο και ως προς τους γεωγραφικούς χώρους τους οποίους μελετά.
Το Τμήμα αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στη διατμηματική επιστημονική έρευνα καθώς ο προβληματισμός και οι μέθοδοι της Κοινωνικής και Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας το φέρνουν σε στενή επαφή με άλλους ερευνητικούς χώρους και γνωστικά αντικείμενα που καλλιεργούνται στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπως για παράδειγμα η Κοινωνιολογία, η Ιστορία, η Κοινωνική Πολιτική, η Ψυχολογία, η Εγκληματολογία, η Πολιτική Επιστήμη και οι Διεθνείς Σχέσεις, η Επικοινωνία, η Αστική και η Περιφερειακή Ανάπτυξη.
Το Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας αποτελεί ήδη πόλο έλξης ξένων ερευνητών και φοιτητών, καθώς συμμετέχει στα Ευρωπαϊκά δίκτυα LLP/ ΕRASMUS. Δέχεται και αποστέλλει φοιτητές από και προς γνωστά ευρωπαϊκά πανεπιστήμια ενώ τα μέλη ΔΕΠ συμμετέχουν ενεργά στην ίδρυση και τη λειτουργία διεθνών επιστημονικών οργανισμών, όπως η Ευρωπαϊκή Ανθρωπολογική Εταιρεία (EASA), η Διεθνής Ένωση Ανθρωπολογίας της Νοτιο-ανατολικής Ευρώπης (INASEA) και η Εταιρεία Σύγχρονων Ελληνικών Σπουδών (MGSA). Στο πλαίσιο αυτό έχουν επανειλημμένα οργανωθεί συνέδρια και σεμινάρια με συμμετοχή κοινωνικών ανθρωπολόγων διεθνούς κύρους.
Επιπλέον, ερευνητές και απόφοιτοι του συγκεκριμένου Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας έχουν διεξαγάγει ή συνεχίζουν να πραγματοποιούν επιτόπιες έρευνες σε διάφορα μέρη του κόσμου (όπως Αλβανία, Βουλγαρία, Γεωργία, Καζακστάν, Σουδάν, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Ιαπωνία, Ινδονησία, Βιετνάμ), οι περισσότεροι με υποτροφίες του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ). Το ερευνητικό τους ενδιαφέρον εκτείνεται τόσο στο ελληνικό στοιχείο, όπου αυτό εντοπίζεται (Έλληνες της διασποράς) όσο και στους εντόπιους πληθυσμούς, ενώ διερευνώνται και τα μεταναστευτικά ρεύματα που τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζουν την ελληνική κοινωνική πραγματικότητα.
3. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ
Οι απόφοιτοι του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις (ΦΕΚ 228 τ. πρώτο, άρθρο 2/ 6.11.1995), έχουν τη δυνατότητα να απασχοληθούν σ’ ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, οπουδήποτε απαιτείται η ανάλυση ζητημάτων τα οποία ανακύπτουν στο πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας.
Ειδικότερα, ο ανθρωπολόγος διαθέτει τα θεωρητικά εκείνα εργαλεία τα οποία απαιτούνται για την ανάλυση των κοινωνικών φαινομένων και την ανίχνευση των ποικίλων κοινωνικών προβλημάτων, τα οποία, παράλληλα με τις πολύ σημαντικές πρακτικές και οικονομικές αιτίες τους, εμπεριέχουν πολιτισμικές διαστάσεις, που είναι συνήθως δύσκολο να γίνουν αντιληπτές και να κατανοηθούν χωρίς την εκ του σύνεγγυς μελέτη. Η κοινωνική «διάγνωση» σε μικρο-επίπεδο, που μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ανθρωπολογικής προσέγγισης, και η σχέση εμπιστοσύνης και οικειότητας που ο ανθρωπολόγος εξ ορισμού οικοδομεί με τους ανθρώπους των κοινοτήτων ή των κοινωνικών ομάδων που μελετά, μπορούν να οδηγήσουν σε μια βαθύτερη κατανόηση των προβλημάτων και στην εύρεση λύσεων που είναι δυνατόν να προταθούν από τους άμεσα ενδιαφερόμενους. Με τον τρόπο αυτό, η ανθρωπολογική προσέγγιση γεφυρώνει το τοπικό με το εθνικό, το άτυπο με το θεσμικό, το εθνοτικό με το παγκόσμιο. Οι Κοινωνικοί Ανθρωπολόγοι μπορούν να απασχοληθούν επαγγελματικά σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Ενδεικτικά, οι πτυχιούχοι του Τμήματος μπορούν με βάση τις γενικές και εξειδικευμένες γνώσεις που απέκτησαν να απασχολούνται:
Στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, δημόσια και ιδιωτική, στους κλάδους και με τους όρους που προβλέπονται από τη σχετική νομοθεσία. Ο/Η Κοινωνικός/ή Ανθρωπολόγος είναι κατ’ εξοχήν καταρτισμένος στο να εκπονεί και να εφαρμόζει προγράμματα στον τομέα της διαπολιτισμικής αγωγής και να δρα συμβουλευτικά στην επισήμανση και την εξομάλυνση των δυσκολιών εκείνων που προκύπτουν από κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες.
Σε ερευνητικά κέντρα που μελετούν τα κοινωνικά, πολιτισμικά και ιστορικά φαινόμενα, καθώς και τα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Ερευνητικά Κέντρα της Ακαδημίας Αθηνών, Μορφωτικά Κέντρα Τραπεζών κ.ά.), και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ο/η Κοινωνικός/ή Ανθρωπολόγος διαθέτει εξειδικευμένες μεθοδολογικές και θεωρητικές γνώσεις και μπορεί να έχει μια διακριτή συνεισφορά στην κατανόηση και αντιμετώπιση των κοινωνικών φαινομένων και προβλημάτων.
Στην κρατική διοίκηση και τον κοινωνικό σχεδιασμό (υπουργεία, κοινωνικές υπηρεσίες, τοπική αυτοδιοίκηση), όπως για παράδειγμα:
Στον Υπουργείο Υγείας ως σύμβουλοι και εμψυχωτές (Κέντρα Υγείας, κέντρα πρόληψης και απεξάρτησης, ιδρύματα, ασφαλιστικούς οργανισμούς). Ο/η Κοινωνικός/ή Ανθρωπολόγος φέρνει στην επιφάνεια το συσχετισμό της βιολογικής νόσου με τους πολιτισμικούς και κοινωνικούς συντελεστές της τόσο στο επίπεδο της διάγνωσης, όσο και στο επίπεδο της θεραπείας και της πρόληψης, και μπορεί να συμβάλλει στον σχεδιασμό και την εφαρμογή προγραμμάτων που στοχεύουν στην βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των υγειονομικών υπηρεσιών.
Στο Υπουργείο Εξωτερικών ως σύμβουλοι και αναλυτές. Ο/η Κοινωνικός/ή /ή Ανθρωπολόγος είναι σε θέση να προσφέρει εξειδικευμένες γνώσεις για την καλύτερη κατανόηση των διαφορετικών πολιτισμικών και εθνοτικών ομάδων και να συμβάλει στην διαχείριση των πολιτισμικών διαφορών, την επίλυση των διεθνών προβλημάτων, και την καλύτερη οργάνωση των σχέσεων με τον ελληνισμό της διασποράς.
Στο Υπουργείο Πολιτισμού, ως ερευνητές και σύμβουλοι (προστασία μνημείων, μουσεία, οργάνωση πολιτισμικών εκδηλώσεων. Ο/η Κοινωνικός/ή Ανθρωπολόγος είναι ιδιαίτερα καταρτισμένος στην ανάλυση των πολιτισμικών φαινομένων και μπορεί να συμβάλει στην διάσωση, τη μελέτη και την ανάδειξη της πολιτισμικής κληρονομιάς, στην ανίχνευση και ανάλυση των σύγχρονων πολιτισμικών μορφών και τάσεων, καθώς και στο σχεδιασμό και την εφαρμογή προγραμμάτων πολιτισμικής και διαπολιτισμικής ανάπτυξης.
Στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας ως ερευνητές και σύμβουλοι. Οι μεθοδολογικές και θεωρητικές δεξιότητες των κοινωνικών ανθρωπολόγων, και ιδίως η έμφαση στις μικρο-διαδικασίες και τα συμβολικά συστήματα, τους επιτρέπουν να έχουν μια διακριτή συμβολή στην ανάλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, στη μελέτη και την εφαρμογή των προγραμμάτων πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού, καθώς και στην ανάλυση και το σχεδιασμό δράσεων για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων του αστικού χώρου.
Στο Υπουργείο Δικαιοσύνης ως σύμβουλοι, αναλυτές και εμψυχωτές (δικαστήρια, σωφρονιστικά ιδρύματα). Ο/η Κοινωνικός/ή Ανθρωπολόγος διαθέτει τις γνώσεις και τις δεξιότητες που του επιτρέπουν να μελετά και να αναλύει τις βαθύτερες αιτίες των ανομικών φαινομένων και κοινωνικών αντιθέσεων και συγκρούσεων και να λειτουργεί ως παράγοντας παρέμβασης για την ανάλυση, την πρόληψη, και την αντιμετώπιση τους.
Στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης ως αναλυτές και σύμβουλοι σε πολιτισμικά και κοινωνικά ζητήματα.
Ο/η Κοινωνικός/ή Ανθρωπολόγος είναι κατ’ εξοχήν εκπαιδευμένος για τη μελέτη και την ανάλυση των τοπικών κοινωνιών και μπορεί να συμβάλει στη γνώση της ιστορίας, της μορφολογίας και των προβλημάτων τους, καθώς και στο σχεδιασμό πολιτικών για την ποιοτική και αποτελεσματική διοίκηση και ανάπτυξή τους.
Πέραν των ανωτέρω, ο κοινωνικός ανθρωπολόγος μπορεί επίσης να απασχοληθεί στο Υπουργείο Εργασίας στη Γραμματεία Μετανάστευσης, σε ασφαλιστικούς φορείς καθώς και σε οργανώσεις σχετικές με ζητήματα μετανάστευσης. Αντίστοιχα, ο τομέας της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης αποτελεί μια ακόμα περιοχή ενδιαφέροντος για τους κοινωνικούς ανθρωπολόγους. Ο θεσμός του πολιτισμικού διαμεσολαβητή σε τομείς συνάντησης των μεταναστών/τριών με τις διοικητικές υπηρεσίες του κράτους στο χώρο της υγείας, της εκπαίδευσης και του ευρύτερου δημόσιου τομέα βρίσκεται στο επίκεντρο των επαγγελματικών ενδιαφερόντων του κοινωνικού ανθρωπολόγου.
Οι κοινωνικοί ανθρωπολόγοι μπορούν τέλος να απασχολούνται σε διάφορους κλάδους του ιδιωτικού τομέα ως ερευνητές, σύμβουλοι και στελέχη διοίκησης. Ο/η Κοινωνικός/ή Ανθρωπολόγος διαθέτει δεξιότητες που του επιτρέπουν να εργαστεί σε οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στην αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων (μη κυβερνητικές οργανώσεις, ιδρύματα πρόνοιας), σε δραστηριότητες που επικεντρώνονται στην ανίχνευση και ανάλυση κοινωνικών φαινομένων και τάσεων (εταιρείες δημοσκοπήσεων, μέσα ενημέρωσης, διαφημιστικές εταιρείες, σχεδιασμός προϊόντων), και γενικότερα στον συντονισμό και την οργάνωση διαφόρων παραγωγικών δραστηριοτήτων.
anthropology.panteion.gr
