Τσιούλη Ελίνα, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια M.Sc.
Στην πρώιμη παιδική ηλικία, οι γονείς αποτελούν μείζονα περιβαλλοντική επιρροή. H αλληλεπίδραση μεταξύ γονέων και παιδιών διαμορφώνουν τις αντιδράσεις των παιδιών στο στρες και αυτές οι αντιδράσεις έχουν τόσο συμπεριφορικά όσο και νευροενδοκρινικά χαρακτηριστικά. Ο πρώιμος επηρεασμός της απάντησης στο στρες επηρεάζει τον τρόπο που ο εγκέφαλος ρυθμίζει την ενεργειακή ισορροπία. Επιπλέον, οι κοινωνικές και συναισθηματικές πτυχές της διαντίδρασης γονέα – παιδιού μπορούν να επηρεάσουν τον κίνδυνο για παιδική παχυσαρκία, ακόμη κι όταν αυτές οι διαντιδράσεις δεν σχετίζονται ευθέως με τη διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα.
Πάνω από μια εικοσαετία, ερευνητές ανέφεραν περιπτώσεις παιδικής παχυσαρκίας ψυχοκοινωνικής προέλευσης, στις οποίες οικογενειακά χαρακτηριστικά, όπως η αποδιοργάνωση, ο επεισοδιακός αποχωρισμός μητέρας – παιδιού και η αναποτελεσματική θέσπιση ορίων σχετίζονταν με παχυσαρκία στην πρώιμη παιδική ηλικία. Επίσης, επιδημιολογικές έρευνες έχουν διαπιστώσει συσχέτιση μεταξύ παχυσαρκίας στην ενήλικη ζωή και παιδικής κακοποίησης, συμπεριλαμβανομένης της παραμέλησης, της λεκτικής και σωματικής κακοποίησης. Επιπλέον, η σωματική κακοποίηση έχει συσχετιστεί με αυξημένη πιθανότητα για καρδιαγγειακή νόσο, αρθρίτιδα και ψυχικές ασθένειες, επηρεάζοντας έναν ευρύ τομέα της σωματικής και διανοητικής υγείας.
Σε μια εθνική έρευνα 2400 πολιτών στην Αμερική, σε παιδιά ηλικίας 3 ετών, η πιθανότητα για παχυσαρκία ήταν 50% υψηλότερη για όσα είχαν βιώσει παραμέληση τα προηγούμενα χρόνια, συγκριτικά με εκείνα που δεν είχαν βιώσει κανένα επεισόδιο παραμέλησης επιβεβαιώνοντας ότι κάποιες πτυχές της πρώιμης διαντίδρασης γονέα – παιδιού, που δε σχετίζονται ευθέως με τη δίαιτα και τη σωματική δραστηριότητα, μπορεί να επηρεάσουν τον κίνδυνο για παιδική παχυσαρκία. Ωστόσο, σ’ αυτήν την έρευνα δε βρέθηκε συσχέτιση ματαξύ παχυσαρκίας και των άλλων δύο τύπων παιδικής κακοποίησης – σωματικής κακοποίησης και ψυχολογικής βίας.
Επιπλέον, εξαιρώντας τη σεξουαλική κακοποίηση, υπάρχουν λίγες έρευνες που να μελετούν τη συσχέτιση παιδικής κακοποίησης και παχυσαρκίας στην ενήλικη ζωή. Σε μια προοπτική έρευνα 756 Δανών μαθητών, ηλικίας 9-10 ετών, βρέθηκε ότι οι πιθανότητες για παχυσαρκία στη νεαρή ενήλικη ζωή, 10 χρόνια μετά, αυξήθηκαν 7-10 φορές ανάμεσα σε όσους είχαν παραμεληθεί ως παιδιά. Ως παραμέληση εννοούταν η πλημμελής γονεϊκή υποστήριξη και η ελλιπής τήρηση βασικών κανόνων υγιεινής. Επίσης, σε μια αμερικανική μελέτη 13.177 ενηλίκων, το ¼ των οποίων ήταν παχύσαρκοι, σε ηλικία κατά μέσο όρο 56 ετών, διαπιστώθηκε 30%-40% αύξηση στις πιθανότητες για παχυσαρκία ανάμεσα σε όσους ανέφεραν συχνή είτε λεκτική είτε σωματική κακοποίηση πριν από την ηλικία των 18 ετών. Η παραμέληση δεν αξιολογήθηκε στην εν λόγω έρευνα.
Ο μηχανισμός με τον οποίο η παιδική κακοποίηση μπορεί να οδηγήσει αργότερα στην παχυσαρκία είναι αβέβαιος. Ένας πιθανός μηχανισμός είναι ότι το παιδί ανταποκρίνεται στο στρες των κακοποιητικών εμπειριών, με την αύξηση της κατανάλωσης φαγητού ή τη μείωση της σωματικής δραστηριότητας. Η παιδική κακοποίηση είναι καλά θεμελιωμένος παράγοντας κινδύνου για κατάθλιψη και ανησυχία αργότερα στη ζωή, και αρκετές έρευνες έχουν δείξει ότι συμπτώματα κατάθλιψης και ανησυχίας στην παιδική ηλικία σχετίζονται με την ύστερη εμφάνιση παχυσαρκίας, κυρίως στις γυναίκες. Η κατάθλιψή ή το άγχος που οφείλεται σε κακοποίηση μπορεί επίσης να σχετίζονται με νευροενδοκρινικές απαντήσεις που τροποποιούν το μεταβολισμό, τα επίπεδα δραστηριότητας και την πείνα.
Από τη στιγμή που έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η παιδική κακοποίηση μπορεί να αποτελέσει παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση παχυσαρκίας, πρέπει να αναπτυχθούν νέες στρατηγικές πρόληψης, που να συμπεριλαμβάνουν και προσπάθειες που δεν είναι μόνο εστιασμένες στη δίαιτα και την άσκηση.
