{..} Θα έγινε ήδη αντιληπτό από τα προηγούμενα ότι, για να αναλύσουμε αυτό το πρόβλημα μέσα στο πλαίσιο που ορίσαμε προτιμήσαμε μία μεθόδευση: να ρίξουμε δηλαδή το βάρος στα γλωσσικά γεγονότα και μέσα σε αυτά τα γεγονότα, πάλι, να στραφούμε ειδικά προς την πραγματολογική τους όψη. Για να διευκολύνουμε τη συνέχεια της ανάγνωσης, είναι χρήσιμο να δώσουμε μιαν έστω σύντομη περίληψη του νοήματος που αποδίδουμε σε αυτόν τον όρο.
Μια δηλωτική [1] απόφανση όπως: το Πανεπιστήμιο νοσεί, που εκφέρεται μέσα στο πλαίσιο μιας συζήτησης ή ενός διαλόγου, θέτει τον πομπό της (εκείνον που την εκφέρει), τον δέκτη της (εκείνο που την δέχεται) και την αναφορά της (εκείνο που πραγματεύεται η απόφανση) με επιστημονικό τρόπο: ο πομπός τοποθετείται και προβάλλεται από αυτήν την απόφανση ως «γνώστης» (γνωρίζει τι συμβαίνει στο Πανεπιστήμιο), ο δέκτης παίρνει τη θέση του ανθρώπου που έδωσε ή αρνήθηκε την συγκατάθεσή του και η αναφορά έχει και αυτή συλληφθεί με έναν τρόπο που προσιδιάζει στις δηλωτικές αποφάνσεις, σαν κάτι που ζητεί να εντοπίζεται και να εκφράζεται σωστά στην απόφανση, μέσα στην οποία αναφέρεται.
Αν δούμε μια δήλωση όπως: το Πανεπιστήμιο είναι ανοιχτό, που γίνεται από έναν κοσμήτορα ή έναν πρύτανη κατά την έναρξη του νέου πανεπιστημιακού έτους, βλέπουμε ότι οι προηγούμενες εξειδικεύσεις εξαφανίζονται. Προφανώς η σημασία της εκφοράς πρέπει να γίνει κατανοητή, αλλά αυτή είναι μία γενική προϋπόθεση της επικοινωνίας, που δεν επιτρέπει να διακρίνουμε τις αποφάνσεις ή τα ιδιάζοντα αποτελέσματά τους.
Η δεύτερη απόφανση, που αποκαλείται τελεστική (performatif) [2], έχει την ιδιαιτερότητα ότι η επίδρασή της πάνω στην αναφορά συμπίπτει με την εκφορά της: το Πανεπιστήμιο είναι ανοιχτό επειδή δηλώνεται ως τέτοιο στις προϋποθέσεις του. Συνεπώς αυτό δεν υπόκειται σε συζήτηση ούτε σε επαλήθευση από τον δέκτη ο οποίος βρίσκεται άμεσα τοποθετημένος μέσα στο νέο πλαίσιο, που δημιουργήθηκε με αυτό τον τρόπο. Όσο για τον πομπό, οφείλει να είναι προικισμένος με την εξουσία της εκφοράς – αλλά μπορούμε να περιγράψουμε αυτή την κατάσταση και αντίστροφα: κοσμήτωρ και πρύτανης υπάρχει, δηλαδή είναι προικισμένος με την εξουσία, να εκφέρει αυτού του είδους τις αποφάνσεις, στον βαθμό που εκφέροντας τες επιτυγχάνει το άμεσο αποτέλεσμα, για το οποίο μιλήσαμε, τόσο πάνω στην αναφορά του, το Πανεπιστήμιο, όσο και στον δέκτη του, το διδακτικό σώμα {…}
Πηγή: Ζαν Φρανσουά Λυοτάρ, Η Μεταμοντέρνα Κατάσταση, Εκδόσεις Γνώση, Μτφ. Κωστής Παπαγιώργης, σελ.44-45
[1] Η δήλωση αντιστοιχεί εδώ στην περιγραφή όπως την χρησιμοποιούν οι κλασσικοί θεωρητικοί της λογικής. O Quine αντικαθιστά την δήλωση με το true of (αλήθεια του). Βλ. W. V. Quine, γαλλ. μτφ. Dopp et Gochet, Le mot et la chose, Flammarion, 1977, 140, σημ. 2. O Austin, op. cit., 39 προτιμά τον όρο διαπιστωτικός από τον όρο περιγραφικός
[2] Στην θεωρία της γλώσσας, η λέξη τελεστικός (performatif) προσέλαβε μετά τον Austin μιάν καθορισμένη σημασία {..}
