Δημήτρης Θ. Τσάτσος: Οι μηχανισμοί εντοπίζουν και εκτοπίζουν σιγά-σιγά τον κριτικό λόγο

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΛΟΓΟ

Στον τόπο αυτό χρειάζεται αντοχή και ανοχή στην ουτοπία, για να διατηρείς την πίστη σου στον κριτικό λόγο και κυρίως στον διάλογο. Και αυτό, γιατί οι μηχανισμοί εντοπίζουν και εκτοπίζουν σιγά σιγά τον κριτικό λόγο, σκεπάζοντας τη φωνή των ανθρώπων που τον αρθρώνουν. Εννοώ όλους τους μηχανισμούς. Οι μηχανισμοί χρειάζονται ετεροκαθορίσιμους ανθρώπους. Αλλιώς παύουν να είναι μηχανισμοί. Η αυτόνομη σκέψη πετιέται έξω από τα τείχη. Αντίθετα η ετεροκαθορισμένη ενέργεια εκτιμάται. Και οι μηχανισμοί σε κάνουν, έτσι, αντικείμενό τους. Ο πολιτικός λόγος έγινε περιθωριακός.

Με τον όρο “πολιτικές διαδικασίες”, στην ιδεατή τους βέβαια μορφή, αποδίδω τις διαδικασίες παραγωγής ελεύθερης βούλησης των μελών της κοινωνίας, των κοινωνικών ομάδων και τελικά της πολιτείας. Η προεκλογική διαδικασία του 1981, άσχετα με το θετικό της αποτέλεσμα, λειτούργησε με βάση τους νόμους της αγοράς, της “πειστικής” λειτουργίας του θεάματος, τα φωτιστικά και ηχητικά τρύκ και την εντυπωσιακή εμφάνιση. Στόχος, όχι πια η ελεύθερη βούληση, αλλά η επιθυμητή βούληση, όχι η επιλογή, αλλά η επιβεβαίωση και επικύρωση των επιλεγμένων. Ο πολιτικός λόγος έμεινε περιθωριακός.

Θα ήταν απλό να αρκεστεί κανείς στα συνήθη ξόρκια κατά του καπιταλιστικού συστήματος, των αντιφάσεων και της βαθιάς κρίσης που περνά. Απλουστευτικό και ανεπαρκέστατο. Κάπου, το ξόρκι, όταν προβάλλεται μόνο, συντηρεί τελικά την πληγή.

____________________

Πηγή: Δημήτρης Θ. Τσάτσος, Η Κρίση του Πολιτικού Λόγου, Res Publica 1980-1983, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα.