O Bourdieu και το habitus

O Γάλλος κοινωνιολόγος Pierre Bourdieu προσεγγίζει την έννοια της εξουσίας εντός του πλαισίου μίας αναλυτικής «θεωρίας της κοινωνίας» που, όπως και στην περίπτωση του Foucault, δεν μπορεί να εκφραστεί με ευκολία σε εφαρμοσμένες μεθόδους. Παρόλο που το αντικείμενο μελέτης του Bourdieu αποτέλεσε κυρίως η Αλγερινή και Γαλλική κοινωνία, η προσέγγιση του έχει αποδειχθεί χρήσιμη στην ανάλυση της εξουσίας στις αναπτυξιακές διαδικασίες και στις διαδικασίες κοινωνικής αλλαγής.

Ενώ ο Foucault εκλαμβάνει την εξουσία ως «πανταχού παρούσα» (ubiquitous) και πέραν της δράσης ή της δομής, ο Bourdieu εκλαμβάνει την εξουσία ως μία πολιτισμική και συμβολική δημιουργία, που επανανομιμοποιείται μέσω της διαπλοκής/αλληλόδρασης της δράσης και της δομής. Το κύριο μέσο που οδηγεί σε αυτό το συμβάν αποτελεί για τον Bourdieu η έννοια του habitus/έξης ή οι κοινωνικοποιημένες νόρμες ή τάσεις που καθοδηγούν τη συμπεριφορά και τη σκέψη. Το habitus είναι «ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία δημιουργεί συστήματα ρυθμίσεων στα άτομα με τη μορφή των διαρκών προδιαθέσεων ή με τη μορφή στοχευμένων ικανοτήτων και δομημένων ροπών σκέψης, αίσθησης και δράσης με καθορισμένους τρόπους, οι οποίες στη συνέχεια καθοδηγούν τους κοινωνικούς δρώντες» (Wacquant 2005: 316).

Το habitus δημιουργείται μέσω μίας κοινωνικής, παρά μίας ατομικής, διαδικασίας, οδηγώντας σε πρότυπα που διαρκούν στο χρόνο και που μεταφέρονται από το ένα πλαίσιο στο άλλο, ενώ επίσης μεταβάλλονται τόσο σε σχέση με συγκεκριμένα πλαίσια όσο και διαχρονικά. Η έξη δεν είναι «σταθερή ή μόνιμη, και έχει την ικανότητα να αλλάζει υπό απροσδόκητες καταστάσεις και κατά τη διάρκεια μίας μακράς ιστορικής περιόδου» (Navarro 2006: 16):

Η έξη/habitus δεν αποτελεί ούτε το αποτέλεσμα της ελεύθερης βούλησης, ούτε καθορίζεται από τις δομές, αλλά δημιουργείται μέσω μίας μορφής αλληλεπίδρασης και διαχρονικής διαπλοκής των δύο: είναι οι προδιαθέσεις που διαμορφώνονται τόσο από τα παρελθοντικά γεγονότα και δομές, και που διαμορφώνουν τις τρέχουσες πρακτικές και δομές δημιουργώντας το πλαίσιο της αντίληψής μας για αυτές. (Bourdieu 1984: 170). Υπό αυτή την έννοια, η έξη/habitus δημιουργείται και αναπαράγεται ασυνείδητα, «δίχως μία σκόπιμη επιδίωξη συνοχής.. δίχως καμία συνειδητή συνένωση/συγκέντρωση» (Bourdieu 1984: 170).

Επιμέλεια/Μετάφραση: Ντούνης Ανδρέας

Πηγή: powercube.net

socialpolicy.gr