Επιμέλεια άρθρου – Ελένη Τομπέα
Καθώς οι περιορισμοί του καπιταλισμού γίνονται ολοένα και πιο εμφανείς οι οικονομολόγοι προσπαθούν να μετριάσουν τις εγγενείς αντιφάσεις του ζητώντας την επιστροφή στον ηθικό καπιταλισμό ή στον συνειδητό καπιταλισμό.
Παρακάμπτοντας την επίσημη ποιοτική ανάλυση, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι το πρόβλημα είναι αρκετά εμφανές – η απληστία. Μέσα σε ένα σύστημα στο οποίο οι αγορές και η κερδοσκοπία λειτουργούν με εποπτεία χάρη στους λομπίστες, το εισόδημα κατανέμεται προς τα πάνω οδηγώντας στην αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας. Το κέρδος ιδιωτικοποιείται ενώ οι απώλειες κρατικοποιούνται, επιτρέποντας μόνο σε λίγους την αποκόμιση ωφέλους από την έκρηξη του πλούτου, ενώ τα εισοδήματα της πλειονότητας της εργατικής τάξης παραμένουν στάσιμα ή “καταρρέουν”. Αυτή η συνεχής υποβάθμιση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα σύγχρονο φεουδαρχικό σύστημα.
Παρόλο που υπάρχουν τα δεδομένα για την επαλήθευση της συνεχιζόμενης υποβάθμισης του πλούτου της εργατικής τάξης που συνεχίζει να συμβαίνει κατά το πέρας πολλών γενεών μέσα στον καπιταλισμό, δεν χρειάζεται να εξετάσουμε παραπάνω από τρία κύρια στοιχεία του καπιταλισμού για να ανακαλύψουμε πως οι εγγενείς περιορισμοί και αντιφάσεις του εν λόγω συστήματος ψεύδονται.
Τα τρία κεντρικά στοιχεία του καπιταλισμού είναι η συσσώρευση κεφαλαίου, ο ανταγωνισμός και το σύστημα των τιμών. Υπάρχει και ένα τέταρτο στοιχείο που απαιτείται, ως παράγωγο των τριών πρώτων, για την διατήρηση του καπιταλισμου και αυτό είναι η ανάπτυξη.
Ο καπιταλισμός απαιτεί έναν χαμένο για κάθε νικητή. Αυτό αποτελεί την πραγματική διάχυση προς τα κάτω καθώς πάνω από το ήμισυ του κόσμου συνεχίζει να βυθίζεται στην τεχνητή φτώχεια. Αν και ο καπιταλισμός δεν αποτελεί το οικονομικό σύστημα ολόκληρου του πλανήτη, αλληλεπιδρά με άλλα οικονομικά συστήματα, συμμετέχοντας στη δημιουργία μισθών φτώχειας και σε άθλιες συνθήκες εργασίας. Μπορούμε επίσης να πούμε ότι ο ανταγωνισμός είναι ένας κοντόφθαλμος μηχανισμός, της “επιβίωσης του ισχυρότερου”.
Τα κεφάλαια που συσσωρεύονται χωρίς να τίθενται εκ νέου στην αγορά αποτελούν μια μεγάλη απειλή για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του καπιταλισμού. Η οικονομική αγορά τίθεται εκτός ανταγωνισμού όταν μόλις 85 άνθρωποι ελέγχουν το μισό πλούτο του κόσμου.*
*Έκθεση της Oxfam International με τίτλο “Εργαζόμενοι για τους λίγους”, περιέχει μερικά συνταρακτικά στατιστικά στοιχεία για την “αυξανόμενη παλίρροια της ανισότητας” :
- Σχεδόν το ήμισυ του παγκόσμιου πλούτου ανήκει πλέον μόνο στο 1% του πληθυσμού.
- Ο πλούτος των πλουσιότερων ανθρώπων που ανήκουν σε αυτό το 1% ανέρχεται στα 110 τρισεκατομμύρια δολάρια, που είναι 65 φορές παραπάνω από τον συνολικό πλούτο του κατώτερου ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού.
- 7 στα 10 άτομα ζουν σε χώρες όπου τα τελευταία 30 χρόνια αυξήθηκε η οικονομική ανισότητα.
- Το πλουσιότερο 1 % του πληθυσμού αύξησε το μερίδιο του εισοδήματος του σε 24 από τις 26 χώρες, για τις οποίες υπάρχουν δεδομένα από το 1980 έως το 2012.
- Στις ΗΠΑ, το πλουσιότερο 1% καρπώθηκε το 95% της ανάπτυξης μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2009, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό του πληθυσμού έγινε φτωχότερο.
Όταν το κεφάλαιο αποτελεί τον σκοπό του οικονομικού παιχνιδιού και όχι ένα μέσο, όταν τα εμπορικά συστήματα τιμών χειραγωγούνται, προσθέτοντας τη δημιουργία των επονομαζόμενων καρτέλ, θα πρέπει να απορεί κανείς για τα σημερινά κοινωνικά δεινά του κόσμου, που προφανώς έχουν δημιουργηθεί τεχνητά από τον άνθρωπο.
Και τι συμβαίνει όταν σκάνε οι λεγόμενες φούσκες που ακολουθούν συγκεκριμένες πολιτικές και δεν υπάρχει ανάπτυξη;
Η “αχίλλειος πτέρνα του καπιταλισμού είναι η ανάπτυξη. Το πρόβλημα με την εξάρτηση από την ανάπτυξη είναι ότι “καταναλώνει” τα πάντα στο πέρασμα της χωρίς έλεγχο. Η συνταγή του καπιταλισμού κατασκευάζει χρήματα μέσω των μονοπωλίων και τα μονοπώλια “μεταφράζονται” σε ακόμη μεγαλύτερη ανισορροπία.
Ένα τελευταίο θέμα που αξίζει να αναφερθεί είναι το γεγονός πως οι καπιταλιστές εισέρχονται σε μικρότερες αγορές σε όλο τον κόσμο, υποσκελίζοντας τις αυτοσυντηρούμενες τοπικές επιχειρηματικές κοινότητες, για να κυριαρχήσουν ή/και να επιχειρήσουν να ελέγξουν τους φυσικούς πόρους στο όνομα της προόδου και της απασχόλησης. Αυτό που στην πραγματικότητα κάνουν, όμως, είναι να διαταράσσουν μια αληθινά βιώσιμη, συνεταιριστική κοινότητα ή να αφαιρούν ένα μέρος των πόρων της.
Πηγές: collective-evolution.com, forbes.com
socialpolicy.gr
