Η εξέλιξη του στερεότυπου του επαγγέλματος της νοσηλευτικής (μέσω καρτ-ποστάλ)

Μετάφραση-Επιμέλεια: Τομπέα Ελένη

Η Florence Nightingale ήξερε πώς να “χρησιμοποιήσει” τον Τύπο. Η εφημερίδα The Times την ζωγράφισε αρχικά ως μια εικονική θηλυκή θεραπεύτρια — “the lady with the lamp”-για την προσφορά της στον Κριμαϊκό Πόλεμο τη δεκαετία του 1850. Η Nightingale χρησιμοποίησε την εικόνα της ως νοσηλεύτρια και οδήγησε την αλλαγή της νομοθεσίας περί δημόσιας υγείας για τη βελτίωση των υγειονομικών συνθηκών στον Αγγλικό στρατό.

“Η νοσοκόμα ως σύμβολο της υγείας χρονολογείται από την αρχαιότητα” δήλωσε η Julia Hallam, καθηγήτρια Κινηματογράφου και media στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ που επιμελήθηκε μια νέα έκθεση με τίτλο “Pictures of Nursing”, στην Εθνική Βιβλιοθήκη Ιατρικής στην περιοχή Bethesda στο Maryland της Αμερικής.

Η έκθεση καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα νοσηλευτριών και νοσηλευτών όλων των εθνοτήτων και κοινωνικών τάξεων μέσα από μια σειρά καρτ-ποστάλ.

Οι καρτ-ποστάλ έπαιξαν σημαντικό ρόλο μέσα στην πάροδο των ετών, μιας και εκείνες που απεικόνιζαν νοσοκόμες χρησιμοποιήθηκαν ως εργαλεία προώθησης του επαγγέλματος, για τη συλλογή χορηγιών, για διαφήμιση, ακόμη και για προπαγάνδα. Τα σημερινά εκθέματα ανήκουν στη συλλογή της Εθνικής Βιβλιοθήκης Ιατρικής (NLM) – 2.588 καρτ-ποστάλ που κατασκευάστηκαν μεταξύ το 1893 και 2011, δωρεά του πρώην νοσοκόμου και συλλέκτη Michael Zwerdling.

“Για την επιλογή των καρτών, ήθελα να επικοινωνήσω την ιστορία της νοσηλευτικής που τοποθετείται στο πλαίσιο των ταχειών αλλαγών στην κοινωνία και γέννησε το σύγχρονο επάγγελμα της Νοσηλευτικής, καθώς και τη διάσταση του φύλου στο συγκεκριμένο επάγγελμα” ανέφερε η καθηγήτρια Hallam. Από σεξουαλικές εικόνες γυναικών pin-up από τη δεκαετία του 1950 και του 1960, στον έντονο πατριωτισμό κατά τη διάρκεια των πολέμων, και στην Αγγελική μητριαρχική επιβολή της βικτωριανής εποχής, οι καρτ-ποστάλ απεικονίζουν ένα Πάνθεον των νοσηλευτών μέσα από κόμικς, ζωγραφική και φωτογραφίες.

Η Νοσηλευτική δεν λογιζόταν ως πραγματική εργασία μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, χάριν στο έργο πρωτοπόρων, όπως της Nightingale, Clara Barton και Dorothea Dix. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1900, οι νοσοκόμες είχαν ένα συγκεκριμένο στερεότυπο: γυναίκες μεσαίας τάξης, χριστιανές και λευκές. Η κουλτούρα της εποχής αγνοούσε τις νοσοκόμες που δεν ταίριαζαν σε αυτά τα κριτήρια. Η έκθεση ρίχνει φως σε σχετικά σπάνιες φωτογραφίες ανδρών νοσηλευτών, νοσηλευτών/νοσηλευτριών από μειονοτικούς πληθυσμούς στις Ηνωμένες Πολιτείες, και γυναικών που καταρτίζονταν για να γίνουν νοσηλεύτριες στις αποικιοκρατίες.

Φωτογραφίες από αποκλειστικές νοσοκόμες στο γύρισμα του αιώνα ήταν αναμφισβήτητα λιγότερο κολακευτικές — συχνά παρουσιάζονταν μεθυσμένες με χαλαρά ήθη και από κατώτερη κοινωνική τάξη.

Η νοσηλευτική παγιώνεται τη δεκαετία του 1920 και του 1930 ως ένα ευδιάκριτα γυναικείο επάγγελμα. Οι άνδρες ιατροί δημιούργησαν ισχυρές γραμμές μεταξύ του επαγγέλματος της Νοσηλευτικής και της ιατρικής, και αυτό διαπότισε την λαϊκή κουλτούρα. Το ηρωικό έργο των νοσηλευτριών κατά τη διάρκεια του Β ‘ Παγκοσμίου Πολέμου μετατόπισε τη δημόσια αντίληψη στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά τη δεκαετία του 1950 και 1960, η τηλεόραση βοηθά εξίσου ώστε να εδραιωθεί το στερεότυπο της σέξι νοσοκόμας.

Από τη δεκαετία του 1980, οι νοσηλευτές/νοσηλεύτριες προσπάθησαν ενεργά να “αποδεσμεύσουν” το επάγγελμα από τα στερεότυπα του παρελθόντος. Μερικές σύγχρονες καρτ-ποστάλ που παρουσιάζονται στην έκθεση παρουσιάζουν νοσηλευτές και νοσηλεύτριες όλων των φυλών και κοινωνικών τάξεων.

Jacksonville 1908: George A. Brewster Nurse Training School (Women’s Home Missionary Society/National Library of Medicine)

Aρχές του 20ου αιώνα (J.W. Brailsford, Lea, England / National Library of Medicine)

1918: Η εικόνα της “μητρικής” νοσοκόμας χρησιμοποιούνταν συχνά (National Library of Medicine)

1917: Προγράμματα για την εκπαίδευση νοσηλευτριών ολοκληρώθηκαν χάρη στο σχεδιασμό και την επιτυχή λειτουργία του Αμερικανικού και Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. (National Library of Medicine)

1915: Αυτή η καρτ ποστάλ αφορά ένα δημοφιλή μύθο που ήθελε νοσοκόμες αγγέλους να παρουσιάζονται σε Βρετανούς στρατιώτες στη μάχη του Mons στο Βέλγιο, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου πολέμου. Οι νοσοκόμες που βρίσκονταν κοντά στους στρατιώτες σε μάχες απεικονίζονται συχνά ως άγγελοι. (Arthur Butcher / National Library of Medicine)

Elizabeth McPhee , Σκωτία, 1926: Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι νοσοκόμες αρκετές φορές χρησιμοποιούσαν μηχανές για να βρεθούν κοντά σε ασθενείς απομακρυσμένων περιοχών. (National Library of Medicine)

Lakewood 1910: Παρά το γεγονός πως ο ρόλος της νοσοκόμας ανήκε πλέον στις γυναίκες, άνδρες νοσηλευτές υπήρχαν εδώ και πολλούς αιώνες, είτε υπηρετώντας ανδρικά νοσοκομεία ή ως μέλη θρησκευτικών ταγμάτων. (National Library of Medicine)

Γαλλική διαφήμιση αντισηπτικού φαρμάκου, 1910: Διαφημιστές, ειδικά εκείνοι που προωθούσαν προιόντα που σχετίζονταν με την υγεία, εκμεταλλεύτηκαν την εικόνα της νοσοκόμας, που αντικατόπτριζε τον σεβασμό και τη θηλυκότητα. (L.Daniel / National Library of Medicine)

Καμπάνια για τη φυματίωση, 1935: Σε μερικές καρτ ποστάλ οι νοσοκόμες παρουσιάστηκαν ως πολεμίστριες για να ευαισθητοποιήσουν τον κόσμο σε σχέση με καμπάνιες που αφορούσαν τη δημόσια υγεία. (Consorzio antitubercolare della Provonzia di Udine / National Librady of Medicine)

Καρτ ποστάλ του 1933: Παρουσιάζει την Υγεία (Hygea), την αρχαία Ελληνίδα θεά της υγείας που θωρείται ως η πρώτη νοσοκόμα. (National Library of Medicine)