Jean-Francois Lyotard: Ο κοινωνικός δεσμός

{..} Κι εδώ ακόμα, χωρίς να ολισθήσουμε στην απλοικότητα μιας κοινωνιολογίας της κοινωνικής θεωρίας, είναι δύσκολο να μην δεχτούμε τουλάχιστον μιά παραλληλία ανάμεσα σε αυτή την “σκληρή” τεχνοκρατική εκδοχή της κοινωνίας και στην ασκητική προσπάθεια που απαιτείται, έστω και με την ονομασία του “προωθημένου φιλελευθερισμού”, στις πιο ανεπτυγμένες βιομηχανικές κοινωνίες για να καταστούν ανταγωνιστικές (συνεπώς να μεγιστοποιήσουν την “ορθολογικότητά” τους) μέσα στο πλαίσιο της επανάληψης του παγκόσμιου οικονομικού πολέμου μετά τη δεκαετία του ’60.

Πέρα από την τεράστια μετατόπιση που οδηγεί από την σκέψη ενός Comte στην σκέψη ενός Luhmann, διαφαίνεται μία και μόνη ιδέα για το κοινωνικό: ότι η κοινωνία αποτελεί μιάν ενιαία ολότητα, μιάν “ενωτικότητα”. Αυτό το διατυπώνει με σαφήνεια ο Parsons:

“Η πιο αποφασιστική προϋπόθεση για να είναι καλή μια δυναμική ανάλυση, είναι κάθε πρόβλημα να συναρτάται διαρκώς και συστηματικά με την κατάσταση του συστήματος θεωρούμενου ως ολότητα.. [..].. Μιά διαδικασία ή ένα σύνολο προϋποθέσεων είτε “συνεισφέρει” στην διατήρηση (ή στην ανάπτυξη) του συστήματος, είτε είναι “δυσλειτουργική” επειδή πλήττει την ακεραιότητα και την αποτελεσματικότητα του συστήματος”.

Εξ ου και η πειστικότητά της: έχοντας τα μέσα να γίνει πραγματικότητα, έχει και τα μέσα να παρασκευάσει τις αποδείξεις της. Είναι εκείνο που ο Horkheimer αποκαλούσε “παράνοια” του Λόγου.

Ακόμα μπορούμε να θεωρήσουμε παρανοϊκούς τον ρεαλισμό της αυτορρύθμισης του συστήματος και τον τελείως κλειστό κύκλο των γεγονότων και των ερμηνειών μόνο με την προϋπόθεση ότι διαθέτουμε ή ότι ισχυριζόμαστε πώς διαθέτουμε ένα παρατηρητήριο που εξ ορισμού διαφεύγει από την έλξη τους. Έτσι λειτουργεί η αρχή της ταξικής πάλης μέσα στην θεωρία για την κοινωνία μετά από τον Marx.

Αν η “παραδοσιακή” θεωρία απειλείται πάντα με την ενσωμάτωσή της στον προγραμματισμό του κοινωνικού όλου ως απλό εργαλείο μεγιστοποίησης των αποδόσεων αυτού του τελευταίου, είναι γιατί η επιθυμία της για μιάν ενωτική και ολοποιούσα αλήθεια προσφέρεται στην ενωτική και ολοποιούσα πρακτική των διαχειριστών του συστήματος. Η “κριτική” θεωρία, επειδή ακριβώς βασίζεται σε έναν προγραμματικό δυϊσμό και δυσπιστεί για τις συνθέσεις και τις συμφιλιώσεις, πρέπει να είναι σε θέση να ξεφύγει από αυτή την μοίρα.

Συνεπώς ο μαρξισμός καθοδηγείται από ένα άλλο μοντέλο της κοινωνίας (και μιάν άλλη ιδέα της λειτουργίας της γνώσης, που μπορεί να γεννηθεί μέσα στην κοινωνία και που μπορούμε να την αποκτήσουμε). Αυτό το μοντέλο γεννιέται μέσα στους αγώνες που συνοδεύουν την επένδυση των παραδοσιακών πολιτικών κοινωνιών από τον καπιταλισμό {..}

_______

(Η εισαγωγή στον ακόλουθο σύνδεσμο:  Jean-Francois Lyotard: H φύση του κοινωνικού δεσμού)

Πηγή: Ζαν Φρανσουά Λυοτάρ, Η Μεταμοντέρνα Κατάσταση, Εκδόσεις Γνώση, Μτφ. Κωστής Παπαγιώργης, σελ.49-51.