Κατάθλιψη στο χώρο εργασίας

Απόδοση: Τομπέα Ελένη

Η κατάθλιψη είναι η κύρια αιτία αναπηρίας σε όλο τον κόσμο, επηρεάζοντας περισσότερους από 350 εκατομμύρια ανθρώπους¹. Η κατάθλιψη είναι τόσο κοινή όσο και σοβαρή ασθένεια, που επηρεάζει διαφορετικά άτομα και με διαφορετικούς τρόπους².

Εκτός από το κοινώς αναγνωρισμένα σύμπτωμα χαμηλής διάθεσης, λιγότερο αναγνωρισμένα είναι τα γνωστικά συμπτώματα της κατάθλιψης, όπως π.χ. η έλλειψη συγκέντρωσης, η αναποφασιστικότητα ή η λήθη/αμνησία, που είναι παρόντα έως 94% κατά τη διάρκεια ενός καταθλιπτικού επεισοδίου³.

Τα γνωστικά συμπτώματα σχετίζονται με τα χειρότερα κλινικά και κοινωνικά αποτελέσματα της κατάθλιψης, που επηρεάζουν πολλές πτυχές της ζωής του ασθενούς, οδηγώντας τόσο σε προβλήματα στην εργασία όσο και στην κοινωνική λειτουργία του ατόμου^4. Ακόμα και αν πραγματοποιηθεί μια υποχώρηση των συμπτωμάτων, η χρόνια φύση της κατάθλιψης σημαίνει πως τα συμπτώματα, και ιδιαίτερα τα γνωστικά συμπτώματα, συχνά επιμένουν⁵.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) εκτίμησε ότι η κατάθλιψη εμφανίζει μεγαλύτερο φορτίο από ότι ο καρκίνος του πνεύμονα, του παχέος εντέρου, του μαστού και του προστάτη, συνδυαστικά, και περισσότερο από άλλες ψυχιατρικές ασθένειες, όπως η διπολική διαταραχή και η σχιζοφρένεια^{6 7} . Η κατάθλιψη έχει διαβρωτικό αντίκτυπο στην ικανότητα του ατόμου να λειτουργήσει στο σπίτι, στην εργασία και στην κοινωνία⁸.

Η κατάθλιψη επηρεάζει τις σχέσεις του ατόμου με την οικογένεια, τους φίλους και τους συναδέλφους, ενώ η άδεια από την εργασία ή η μειωμένη παραγωγικότητα μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την οικονομική κατάσταση και να ωθήσει τους ανθρώπους σε χρέη⁹. Τα συμπτώματα της κατάθλιψης, μειώνουν επίσης της ποιότητας ζωής του ατόμου, ενώ παράλληλα θέτουν το άτομο σε αυξημένο κίνδυνο ατυχημάτων και αυτοτραυματισμών.

Η κατάθλιψη οδηγεί σε σημαντικό κοινωνικό-οικονομικό κόστος. Το 2010 εκτιμάται ότι η κατάθλιψη κόστισε στην ευρωπαϊκή οικονομία 92 δισεκατομμύρια ευρώ, από τα οποία περίπου 54 δις ευρώ (59%) σχετίζονται με το έμμεσο κόστος (π.χ. απουσία από την εργασία)^10.

Αν και η ευαισθητοποίηση για το πρόβλημα της κατάθλιψης αυξήθηκε, το στίγμα παραμένει. Πανευρωπαϊκή έρευνα του 2012 από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Για την κατάθλιψη (EDA) σχετικά με τον αντίκτυπο της κατάθλιψης στο χώρο εργασίας, έδειξε ότι μόνο το ένα τρίτο των εργαζομένων με κατάθλιψη στην Ευρώπη ανέφεραν σε κάποιον σχετικά με αυτό – και εκείνοι που το έκαναν, ήταν πιο πιθανό να το πουν σε έναν άμεσο συνάδελφο.

Οι κυρίαρχοι λόγοι που οι εργαζόμενοι παραμένουν σιωπηλοί σχετικά με το πρόβλημα τους είναι το στίγμα και ο φόβος, ώστε να μη ρισκάρουν τη θέση εργασίας τους¹¹. Περεταίρω έρευνα από το London School of Economics, τόνισε ότι η θετική στάση σε σχέση με την κοινωνική αποδοχή των ατόμων με ψυχική ασθένεια, αποτελεί βασικό παράγοντα για τη μείωση του στίγματος και έχει δείξει μια άμεση σύνδεση μεταξύ αυτής της στάσης και των εμπειριών των ατόμων με ψυχική ασθένεια¹².

Υπάρχει μια γενική παραδοχή ότι η αντιμετώπιση ψυχικών ασθενειών όπως είναι η κατάθλιψη, είναι δαπανηρή και απαιτεί εξειδικευμένο προσωπικό, όταν στην πραγματικότητα, απλές και ανέξοδες πρωτοβουλίες μπορούν να κάνουν τεράστια διαφορά για τους ασθενείς, μειώνοντας το βάρος και το κόστος της κατάθλιψης στην οικονομία¹³.

Δράσεις ενάντια στην κατάθλιψη

Από εκπαιδευτικής άποψης, η μη συγκεκριμένη φύση κάποιων συμπτωμάτων της κατάθλιψης, σημαίνει ότι οι επαγγελματίες υγείας δεν τα αποδίδουν πάντα σε αυτήν. Το στίγμα της διάγνωσης κάποιας ψυχικής ασθένειας όπως η κατάθλιψη, συμβάλλει επίσης στην υποδιάγνωση¹⁴.

Κοιτάζοντας το ζήτημα από την πλευρά της πρόληψης και πρώιμης παρέμβασης, η καλύτερη ανίχνευση, η πρόληψη, η θεραπεία και η διαχείριση των ασθενών είναι απαραίτητα βήματα για την μείωση του φορτίου της κατάθλιψης και του κόστους της. Μαζί με το έμμεσο κόστος της μειωμένης παραγωγικότητας, το άμεσο κόστος στα συστήματα υγείας είναι επίσης υψηλό. Το συνολικό κόστος για εξωνοσοκομειακή περίθαλψη, φάρμακα και νοσηλεία, άγγιξε τα 42 δισεκατομμύρια δολάρια στην Ευρώπη, μόνο το 2006¹⁵.

Η θεραπεία της κατάθλιψης είναι πιο επιτυχής όταν η κατάσταση διαγνωστεί και θεραπευτεί νωρίς, έτσι είναι επίσης σημαντικό ο εντοπισμός των ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης, ψάχνοντας και αναγνωρίζοντας τα πρώτα σημάδια της νόσου, καθώς και άτομα που τελούν υπό στρες¹⁶.

Από την άποψη της θεραπείας, το ήμισυ των ατόμων με κατάθλιψη δεν έχουν πρόσβαση στη θεραπεία είτε επειδή δεν γνωρίζουν τα συμπτώματα, είτε επειδή φοβούνται να ζητήσουν βοήθεια λόγω του στιγματισμού. Περισσότερο από το ήμισυ των ασθενών δεν έχουν επαρκή θετικά αποτελέσματα μετά από την πρώτη αντικαταθλιπτική θεραπεία και τα ποσοστά υποχώρησης των συμπτωμάτων είναι σταδιακά χαμηλότερα για κάθε διαδοχικό βήμα της θεραπείας.

Η κατάλληλη θεραπεία είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για τη μείωση των συμπτωμάτων και τη βελτίωση των προοπτικών απασχόλησης για τα άτομα με κατάθλιψη¹⁷. Οι ασθενείς που πάσχουν από κατάθλιψη και λαμβάνουν την κατάλληλη θεραπεία, έχουν ένα ποσοστό 76% υποχώρησης των συμπτωμάτων και της νόσου. Υπάρχουν ευρήματα που αποδεικνύουν ότι οι ασθενείς με κατάθλιψη που θα επιτύχουν την μείωση των συμπτωμάτων τους, λειτουργούν καλύτερα και είναι λιγότερο επιρρεπείς σε μια υποτροπή, από εκείνους που θα επιτύχουν μόνο μια μερική βελτίωση. Η παροχή επαρκούς θεραπείας για την κατάθλιψη επιτρέπει στους ασθενείς να επιστρέψουν στη δουλειά τους 70 ημέρες νωρίτερα. Ο τελικός στόχος της θεραπείας θα πρέπει να είναι η πλήρης λειτουργική αποκατάσταση, η οποία φαίνεται να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την επίλυση των γνωστικών συμπτωμάτων^{18 19}.

Από νομοθετική άποψη, υπάρχει μια αυξανόμενη πολιτική έκκληση στην Ευρώπη για την ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στη νομοθεσία, που επιτρέπει στα άτομα με κατάθλιψη στο χώρο εργασίας, να εντοπίζονται γρηγορότερα και να ενθαρρύνονται ώστε να επιζητούν βοήθεια. Πολιτικές και νομοθεσίες που έχουν κάνει σαφείς τις επιπτώσεις της ψυχικής υγείας στο χώρο εργασίας, πρέπει να περιέχουν ειδικά μέτρα για τη βελτίωση της ψυχικής ευεξίας, και να εξασφαλίζουν τουλάχιστον ότι η ψυχική υγεία του εργατικού δυναμικού δεν διαταράσσεται.

Από την προοπτική του χώρου εργασίας, ένας στους 10 διευθυντές στην Ευρώπη που ήρθε αντιμέτωπος με έναν υπάλληλο με κατάθλιψη, παραδέχθηκε ότι δεν ήξερε πώς να αντιδράσει, ενώ σχεδόν το ένα τρίτο δήλωσε πως δεν είχε καμία επίσημη υποστήριξη ή πόρους για να αντιμετωπίσει την κατάσταση των εργαζομένων του. Οι εργοδότες και τα στελέχη του ανθρώπινου δυναμικού, πρέπει να έχουν ηγετικό, συμβουλευτικό, βοηθητικό και υποστηρικτικό ρόλο για την υποστήριξη των εργαζομένων με κατάθλιψη.

References
1. Depression Factsheet. WHO http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs369/en/. Last accessed March 2014.
2. Joska JA et al. Mood disorders. In: Hales R et al (eds). The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry. 5th Edition 2008.
3. Conradi HJ et al. Psychol Med 2011; 41: 1165-1174.
4. Withall A et al. Psychol Med 2009.
5. Conradi HJ et al. Depress Anxiety 2012; 29: 638-645.
6. World Health Organization. The global burden of disease. Available at: http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/GBD_report_2004update_full.pdf. Last update 2004.
7. Ratnasingham S et al. Opening Eyes, Opening Minds: The Ontario Burden of Mental Illness and Addictions Report. An ICES/PHO Report. Available at: http://www.ices.on.ca/Publications/Atlases-and-Reports/2012/Opening-Eyes-Opening-Minds. Accessed March 2014.
8. European Depression Association. Impact and burden of depression. Available at: http://www.europeandepressionday.com/burden.html. Accessed March 2014.
9. Wilkerson B. BRAIN Health + BRAIN Skills = BRAIN Capital. Final Report of the Global Business and Economic Roundtable on Addiction and Mental Health. http://www.mentalhealthroundtable.ca/mar_13/Dubai-Speech-Bill-Wilkerson-Mar-14-2013.pdf
10. Olesen J et al. Eur J Neurol 2012; 19: 155-162.
11. IDEA: Impact of Depression at Work in Europe Audit Final report. Ipsos Healthcare. October 2012.
12. Evans-Lacko S, Knapp M. Importance of Social and Cultural Factors for Attitudes, Disclosure and Time off Work for Depression: Findings from a Seven Country European Study on Depression in the Workplace. PLOS One. 2014 DOI: 10.1371/journal.pone.0091053 http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0091053
13. Depression in the Workplace: Policy recommendations on how to tackle the leading cause of disability worldwide. Stephen Hughes MEP Initiative on Depression in the Workplace.
14. Oortwijn W et al. Social determinants state of the art reviews – Health of people of working age – Full Report. (2011) European Commission Directorate General for Health and Consumers. Luxembourg. ISBN 978-92-79-18526-7.
15. Sobocki P et al. J Ment Health Policy Econ. 2006 Jun; 9(2):87-98.
16. Sainsbury Centre for Mental Health (2007). Mental Health at work: developing the business case. SCMH.
17. Sick on the job? Myths and Realities about Mental Health and Work. OECD, 2012.
18. Nierenberg AA, DeCecco LM. J Clin Psychiatry 2001; 62 (Suppl 16): 5-9.
19. Buist-Bouwman MA, et al. Acta Psychiatr Scand 2008; 118: 451- 458.