Μετάφραση- Επιμέλεια: Ελένη Τομπέα
Τα δικαιώματα των παιδιών προστατεύονται πλήρως από μια ευρεία σειρά διεθνών και περιφερειακών εργαλείων που εκτείνονται από τα ανθρώπινα δικαιώματα, έως το ανθρωπιστικό δίκαιο και το δίκαιο περί προσφύγων.
Τα παιδιά επωφελούνται από τα δικαιώματα που περιέχονται σε γενικές συνθήκες. Επιπλέον, ένας αριθμός εξειδικευμένων εργαλείων έχει δημιουργηθεί για να προσφέρει επιπλέον προστασία στα παιδιά δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στα τρωτά σημεία τους και για την κοινωνία στο σύνολό της, εξασφαλίζοντας την υγιή ανάπτυξη και την ενεργό συμμετοχή των νέων μελών της.
Συνολικό πλαίσιο για τα δικαιώματα των παιδιών αποτελεί η Σύμβαση του 1989 των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού (CRC: Convention on the Rights of the Child). Αυτή ήταν η πρώτη συνθήκη που αφορούσε ειδικά στα δικαιώματα των παιδιών και σηματοδότησε μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο σκέψης προς την κατεύθυνση μιας «προσέγγισης βασισμένης στα δικαιώματα» η οποία έθεσε τις κυβερνήσεις νομικά υπεύθυνες για την αποτυχία να ανταποκριθούν στις ανάγκες των παιδιών. Η Σύμβαση δημιούργησε ένα νέο όραμα για τα παιδιά ως φορείς δικαιωμάτων και ευθυνών που αρμόζουν στην ηλικία τους και όχι στην προβολή τους ως ιδιοκτησία των γονιών τους ή ως αβοήθητους αποδέκτες φιλανθρωπίας.
Τα δικαιώματα του παιδιού καλύπτουν τέσσερις κύριες πτυχές της ζωής ενός παιδιού: το δικαίωμα να επιβιώσουν, το δικαίωμα να αναπτυχθούν, το δικαίωμα να προστατεύονται, και το δικαίωμα συμμετοχής.
Ορισμός του παιδιού
Ο ορισμός ενός παιδιού σύμφωνα με την Διεθνή Σύμβαση (CRC) καλύπτει όλους τους ανθρώπους κάτω από την ηλικία των 18 ετών, εκτός εάν η σχετική εθνική νομοθεσία αναγνωρίζει μικρότερη ηλικία ενηλικίωσης. Ωστόσο, η Σύμβαση τονίζει ότι η αντικατάσταση της προγενέστερης ηλικίας της πλειοψηφίας πρέπει να είναι σύμφωνη με το πνεύμα της Σύμβασης και τις κατευθυντήριες αρχές της και ως εκ τούτου δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται για να υπονομεύσει τα δικαιώματα του παιδιού.
Δεν υπάρχουν ορισμοί των άλλων όρων που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τους νέους, όπως “έφηβοι” ή “νεολαία” στο διεθνές δίκαιο. Ορισμένοι οργανισμοί έχουν υιοθετήσει ορισμούς εργασίας για να διευκολυνθεί η προγραμματική εργασία τους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, για παράδειγμα, έχει υιοθετήσει τους ακόλουθους ορισμούς: ο όρος “έφηβος” αναφέρεται σε οποιοδήποτε άτομο ηλικίας μεταξύ 10-19 ετών – Ο όρος «Νεαρό άτομο» αναφέρεται σε οποιοδήποτε άτομο μεταξύ 10-24 ετών και ο όρος «νέοι» σε άτομα μεταξύ των ηλικιών 15-24 ετών.
Στην καθημερινή γλώσσα, η λέξη «παιδιά» υποδηλώνει συνήθως μικρά παιδιά, ιδιαίτερα εκείνα κάτω των δέκα ετών. Είναι σημαντικό να σημειωθεί, ωστόσο, ότι η CRC αναφέρεται σε όλα τα παιδιά με αυτόν τον όρο, συμπεριλαμβανομένων αυτών που θα μπορούσε κανείς να αναφερθεί με άλλους όρους, π.χ. εφήβους.
Οι εκτεταμένες διατάξεις της CRC εφαρμόζονται σε όλα τα πρόσωπα κάτω των 18 ετών, αλλά μπορεί ορισμένα άρθρα της να αναφέρονται περισσότερο στα μικρά παιδιά, π.χ. η βασική επιβίωση, ενώ άλλα να είναι πιο σημαντικά για μεγαλύτερα παιδιά π.χ. η προστασία από τη σεξουαλική εκμετάλλευση και τη στρατολόγηση.
Τα Δικαιώματα των Παιδιών
Τα δικαιώματα των παιδιών καλύπτουν κάθε πτυχή της ζωής των παιδιών και των εφήβων και μπορούν να αναλυθούν στις ακόλουθες κύριες κατηγορίες:
- Δικαιώματα επιβίωσης: το δικαίωμα στη ζωή και στην παροχή των πιο βασικών αναγκών (π.χ., επαρκές βιοτικό επίπεδο, στέγη, διατροφή, ιατρική περίθαλψη).
- Δικαιώματα Ανάπτυξης: τα δικαιώματα που επιτρέπουν στα παιδιά να φθάσουν στο μέγιστο δυναμικό τους (π.χ. εκπαίδευση, παιχνίδι και ψυχαγωγία, πολιτιστικές δραστηριότητες, πρόσβαση σε πληροφορίες , ελευθερία της σκέψης, συνείδησης και θρησκείας).
- Δικαιώματα συμμετοχής: τα δικαιώματα που επιτρέπουν στα παιδιά και τους εφήβους να αναλάβουν ενεργό ρόλο στις κοινότητές τους (π.χ., ελευθερία να εκφράσουν τις απόψεις τους, να έχουν λόγο σε θέματα που επηρεάζουν τη ζωή τους, ένταξη σε συλλόγους).
- Δικαιώματα περι προστασίας: τα δικαιώματα που είναι απαραίτητα για την ασφάλεια των παιδιών και των εφήβων από κάθε μορφή κακοποίησης, παραμέλησης και εκμετάλλευσης (π.χ., ειδική μέριμνα για τα παιδιά των προσφύγων, Προστασία ενάντια σε συμμετοχή σε ένοπλη σύγκρουση, παιδική εργασία, σεξουαλική εκμετάλλευση, βασανιστήρια και κατάχρηση ναρκωτικών).
Ειδικά θέματα
Παιδική εργασία : Παιδιά δουλεύουν για διάφορους λόγους σε διαφορετικές πολιτιστικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες. Αν η εργασία ορίζεται ως εκμεταλλευτική εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της εργασίας, το περιβάλλον εργασίας, την παρουσία συγκεκριμένων κινδύνων, τα αναμενόμενα οφέλη του έργου και τη φύση της σχέσεως εργασίας. Το Φύλο διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο, μιας και τα κορίτσια και τα αγόρια μπορούν να υπόκεινται σε διαφορετικές μορφές εκμετάλλευσης της εργασίας. Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι το πώς το έργο συγκρούεται με το δικαίωμα του παιδιού στην εκπαίδευση. Ορισμένες μορφές παιδικής εργασίας έχουν σαφώς χαρακτηριστεί ως επιβλαβείς και συχνά αναφέρονται ως οι “χειρότερες” μορφές παιδικής εργασίας π.χ. η σεξουαλική εκμετάλλευση και η στρατολόγηση.
Σεξουαλική εκμετάλλευση – Παιδιά και έφηβοι μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στη σεξουαλική εκμετάλλευση, δεδομένης της εξάρτησης τους από τους άλλους και της περιορισμένης ικανότητά τους να προστατεύσουν τον εαυτό τους. Η σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση μπορεί να λάβει διάφορες μορφές συμπεριλαμβανομένου του βιασμού, της εμπορικής σεξουαλικής εκμετάλλευσης και της ενδοοικογενειακής βίας. Η σεξουαλική εκμετάλλευση έχει εκτεταμένες συνέπειες για τη σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού Υπολογίζεται ότι 1 εκατομμύριο παιδιά (κυρίως κορίτσια, αλλά και ένας σημαντικός αριθμός αγοριών) εισάγονται στο σεξουαλικό εμπόριο κάθε χρόνο.
Στρατολόγηση – Εκτιμάται ότι 300.000 παιδιά και έφηβοι εμπλέκονται σε ένοπλες συγκρούσεις και αναγκάζονται συχνά να διαπράτουν εξαιρετικά βάναυσες πράξεις βίας. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε ειδική προστασία σε καταστάσεις ένοπλης σύγκρουσης.
Δικαιοσύνη ανηλίκων – Παιδιά και έφηβοι που κρατούνται για εγκλήματα μπορεί να υποστούν βασανιστήρια, απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση, μπορούν να κρατούνται παράνομα και να στερούνται το δικαίωμά τους σε δίκαιη δίκη. Μπορεί να δοθούν ποινές που να βλάπτουν την ευημερία τους και να εμποδίζουν την επιτυχή επανένταξή τους στην κοινωνία. Η διοίκηση της δικαιοσύνης των ανηλίκων διεξάγεται σύμφωνα με τα βέλτιστα συμφέροντα του παιδιού.
Τα δικαιώματα των παιδιών υπό την Σύμβαση του ΟΗΕ πρέπει να εφαρμόζονται με τις παρακάτω τρεις βασικές αρχές:
Το συμφέρον των παιδιών – Σε όλες τις δράσεις που αφορούν τα παιδιά, είτε αυτές λαμβάνονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς κοινωνικής πρόνοιας, τα δικαστήρια, τις διοικητικές αρχές ή νομοθετικά όργανα, το συμφέρον του παιδιού πρέπει να είναι το πρωταρχικό μέλημα.
Χωρίς διακρίσεις – Τα δικαιώματα του κάθε παιδιού πρέπει να διασφαλίζονται χωρίς διάκριση οποιουδήποτε είδους, ανεξαρτήτως του παιδιού ή των νόμιμων εκπροσώπων του, φυλής, χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, εθνικής, εθνοτικής ή κοινωνικής προέλευσης, περιουσίας των γονιών του, αναπηρίας, γέννησης ή οποιαδήποτε άλλης κατάστασης.
Συμμετοχή – Τα παιδιά που είναι ικανά να σχηματίσουν τις δικές τους απόψεις έχουν το δικαίωμα να τις εκφράζουν ελεύθερα, για όλα τα θέματα που αφορούν το παιδί και θα πρέπει να δίνεται η δέουσα βαρύτητα στις απόψεις τους ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητα του κάθε παιδιού.
Πηγή: hrea.org
socialpolicy.gr
