του Σίμου Ανδρονίδη
«Τι όνειρα κι αυτά, Χώμα δεν έχουν, νερά Πυροβολούν Ύστερα σημαδεύουν Τα λες αληθινά; Αν πεις ναι, όχι σου λένε, «Ρημάξατε εσείς, ρημάξαμε» Μας τάζουν». (Ηλίας Τσέχος, ‘Όνειρα Βοτάνων’, 2012).
Η χθεσινή πορεία στην Αθήνα για την συμπλήρωση των έξι ετών από την δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου στην Αθήνα,[1] «σημαδεύτηκε» από την άσκηση κατασταλτικής-σωματικής βίας. Η προσίδια μορφή της κρατικής-κατασταλτικής βίας επεδίωξε να «επικαλύψει» το νόημα και τις διαδηλώσεις της χθεσινής ημέρας. Η εικόνα των χιλιάδων πάνοπλων αστυνομικών προέβαλλε τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά της δεδομένης και έντονης κατασταλτικής ανασημασιοδότησης του ευρύτερου αστικού χώρου. Σε αυτή την περίπτωση, το ιδεολογικό επίδικο της διασφάλισης του «νόμου και της τάξης» αρθρώθηκε και «οριοθετήθηκε» στο αστικό πεδίο, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην διεύρυνση του εύρους της κατασταλτικής επέμβασης.
Οι προληπτικές προσαγωγές, η ρίψη χημικών και η άσκηση λεκτικής και σωματικής βίας αποτελούν πλέον τις «σταθερές» της παρέμβασης και της επέμβασης των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους.[2] Σε αυτό το πλαίσιο, οι καταπιεστικοί μηχανισμοί του κράτους τείνουν να «συμπιέσουν» ποιοτικά την δράση των διαδηλωτών φέροντας στο εσωτερικό τους ως εγγενές χαρακτηριστικό την άσκηση λεκτικής και σωματικής βίας.
Η ιδεολογική σκεύη και η βία προσδιορίζουν το εύρος της ευρύτερης κατασταλτικής παρέμβασης, ενώ, την ίδια στιγμή, «εξωτερικεύονται» και αποκρυσταλλώνονται στο πεδίο του κοινωνικού ως «διπλή ρήξη» που αφενός μεν περιχαρακώνει τα όρια της δράσης των λαϊκών τάξεων, αφετέρου δε αναπαράγει κοινωνικά τον ρόλο και τα χαρακτηριστικά που προσιδιάζουν στους καταπιεστικούς μηχανισμούς του κράτους. Και η απολύτως αναγκαία, για την οργάνωση και ρύθμιση της κοινωνικής «ολότητας», αναπαραγωγή των μηχανισμών επιβολής ισχύος ως «όλου», συντελείται υπό το πλαίσιο της διασφάλισης και περαιτέρω εμβάθυνσης της έννομης τάξης.
Η αναπαραγωγή των καταπιεστικών μηχανισμών του κράτους (σώματα ασφαλείας) ως «όλου» «εξωτερικεύεται» στο πεδίο του κοινωνικού, ήτοι προσλαμβάνει τα χαρακτηριστικά μίας προσίδιας και «φορτισμένης» «κοινωνικής»-συστημικής δραστηριοποίησης η οποία και πραγματοποιείται ως «πρακτικό υποσύνολο» της κανονιστικής-νομικής συγκρότησης της πολιτείας.
Με άλλα λόγια διατυπωμένο, οι καταπιεστικοί μηχανισμοί του κράτους, μέσω της «βίαιης» δράσης τους αφενός μεν αναπαράγονται στο πεδίο του κοινωνικού ως αναπόσπαστο κομμάτι της κανονιστικής συγκρότησης και άρθρωσης της πολιτείας, αφετέρου δε συνθέτουν την δύναμη ως «ιδεολογικό προϊόν» ανάγοντας την (μέσω του κρατικού μονοπωλίου άσκησης νόμιμης βίας) σε κρατική ισχύ. Σε αυτό το πλαίσιο, η ίδια η σκευή της βίας «φορτίζεται» και νομιμοποιείται διότι φέρει την κανονιστική «σφραγίδα» του όλου πλαισίου της ιεραρχημένης έννομης τάξης.
Τα χτυπήματα μελών των σωμάτων ασφαλείας κατά την διάρκεια της χθεσινής διαδήλωσης εγγράφουν τα χαρακτηριστικά μίας «διπλής συνάρθρωσης»:
1. «Συνετίζουν» (μέσω της χρήσης βίας) τους «απείθαρχους διαδηλωτές», επιδιώκοντας να ανασυγκροτήσουν το προσωρινά αποσαρθρωμένο πεδίο της «ομαλής» κοινωνικής και πολιτικής «κανονικότητας», και,
2. Τα «βίαια» χτυπήματα αποκτούν μία ιδιαίτερα βεβαρημένη ιδεολογική διάσταση η οποία έγκειται στην άρση του «αντισυστημικού» πολιτικού φορτίου που φέρει ο διαδηλωτής. Έτσι, τα χτυπήματα εγγράφουν πάνω στα σώματα των διαδηλωτών την κυρίαρχη ιδεολογική σκευή που πάντα «απορρίπτει» τις κινηματικές και εναντιωματικές «ροές».
«Τι πρέπει, λοιπόν, να εννοούμε λέγοντας δύναμη καταστολής, έννοια που είναι αρκετά ασαφής, όπως άλλωστε και ή έννοια της βίας, και που δεν είναι μπορεί να είναι χρήσιμη τουλάχιστον, όσο δεν την προσδιορίζουμε; Αυτή υποδηλώνει, πράγματι τη λειτουργία ορισμένων θεσμών οργανωμένης φυσικής καταπίεσης, όπως ο στρατός, η αστυνομία, το σωφρονιστικό σύστημα κ.λπ. Αυτή η καταπίεση, κοινωνικά οργανωμένη, αποτελεί ένα απ’ τα χαρακτηριστικά κάθε σχέσης της εξουσίας».[3]
Και στις χθεσινές διαδηλώσεις αποτυπώθηκε η «σχεσιακή-υλική» δόμηση της κρατικής βίας ως πεδίου που εγγράφει τα στοιχεία της ταξικής-εξουσιαστικής και ιεραρχικής διάρθρωσης του κοινωνικού «όλου». Σε αυτή την περίπτωση η κρατική-κατασταλτική βία ιεραρχείται ως κρίσιμο σημαίνον που διασφαλίζει το κανονιστικό πλαίσιο της πολιτείας, ήτοι τα ταξικά «νοήματα» του κοινωνικού πεδίου. Ο Νίκος Πουλαντζάς αναφέρει πολύ χαρακτηριστικά πως «αυτή η καταπίεση», η φυσική καταπίεση είναι «κοινωνικά οργανωμένη». Η «κοινωνική οργάνωση» της κρατικής ισχύος και επιβολής «εκκινεί» από τα «άνω προς τα κάτω», «εγγίζει» το γενικότερο επίπεδο της δράσης των κοινωνικών τάξεων συντείνοντας στην «ποιοτική επιβράδυνση» της κίνησης ιδίως των λαϊκών-υποτελών τάξεων.
Οι κινητοποιήσεις για την 6η επέτειο της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου (η δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση κρατικής βίας), διεξήχθησαν υπό το κράτος της «διπλής πίεσης»: Από την μία πλευρά οι καταπιεστικοί μηχανισμοί του κράτους άσκησαν πολλαπλή λεκτική και σωματική βία αναδιατάσσοντας τον τύπο τον κοινωνικών μορφών διαπάλης και εναντίωσης, και, από την άλλη πλευρά οι θεμελιώδεις ιδεολογικοί μηχανισμοί του κράτους συμφύθηκαν οργανικά με την «βίαιη» δράση των μηχανισμών κρατικής ισχύος, καθότι επεχείρησαν να «απονευρώσουν» πολιτικά και ιδεολογικά τις κινητοποιήσεις παρουσιάζοντας τες ως μορφή δράσης των αναρχικών «μειοψηφιών».
Διότι, όπως με κρυστάλλινη διαύγεια επισήμανε ο Νίκος Πουλαντζάς, «η πολιτική κυριαρχία δεν μπορεί να εδραιωθεί με αποκλειστικό μέσο τον φυσικό καταναγκασμό και την καταστολή, αλλά απαιτεί την αποφασιστική και άμεση παρέμβαση της ιδεολογίας. Μ’ αυτήν την έννοια, η κυρίαρχη ιδεολογία έχοντας ως μορφή ύπαρξης της τους ιδεολογικούς μηχανισμούς εντάσσεται άμεσα στο κρατικό σύστημα, που αποτελεί την έκφραση, την εγγύηση, και το χώρο εντοπισμού της πολιτικής εξουσίας».[4]
Ο ρόλος των ιδεολογικών μηχανισμών του κράτους είναι να εγκιβωτίζουν την κυρίαρχη ιδεολογία στο πεδίο του κοινωνικού, ήτοι στο πεδίο όχι μόνο της αναπαραγωγής, αλλά και της παρέμβασης των κοινωνικών τάξεων. Οι χθεσινές διαδηλώσεις συμφύθηκαν και με την συνεχιζόμενη απεργία πείνας του Νίκου Ρωμανού. Το κράτος έθεσε στην προμετωπίδα του τους καταπιεστικούς και τους ιδεολογικούς μηχανισμούς, δρώντας ως διαμορφωμένη και συγκροτημένη «οντότητα». Απαιτείται η καθημερινή δράση με στόχο την υπέρβαση των προσίδιων σταδίων της κρατικής-κατασταλτικής βίας.
_________
[1] Τα ‘Δεκεμβριανά’ του 2008 ορίζονται και προσδιορίζονται από την επιδίωξη «εισόδου» των λαϊκών-καταπιεσμένων στο πολιτικό προσκήνιο. Οι μεγάλες διαδηλώσεις εκείνων των ημερών στην Αθήνα και στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας ενσωμάτωσαν κινηματικά χαρακτηριστικά τα οποία και νοηματοδότησαν εκ νέου τον ευρύτερο αστικό-κοινωνικό «χώρο».
[2] Στις χθεσινές διαδηλώσεις έκανα την εμφάνιση τους και οι περίφημοι ασφαλίτες, αποδεικνύοντας και καταδεικνύοντας συνάμα ότι το κράτος και οι κατασταλτικοί μηχανισμοί του επιστρατεύουν διάφορες μορφές έντασης και κλιμάκωσης της βίας για να αντιμετωπίσουν τις «ροές» και τις μορφές της εναντίωσης. Η δράση των ασφαλιτών εντάσσεται «αρμονικά» στο όλο πλαίσιο της «έντονης» και «κρισιακής» δραστηριοποίησης των καταπιεστικών μηχανισμών του κράτους, κάτι που δύναται να συμβάλλει στον «κρισιακό» και δομικό επαναπροσδιορισμό της κοινωνικής «ολότητας» προς την κατεύθυνση της εμπέδωσης, της «ποιοτικής» εμβάθυνσης και εν τέλει της αποκρυστάλλωσης ενός αυταρχικού «δρόμου» που παρατηρεί και ενίοτε «εκμηδενίζει» τους δυνητικούς «εσωτερικούς εχθρούς». Οι καταπιεστικοί μηχανισμοί επιδιώκουν να «εισάγουν» στο πεδίο του κοινωνικού την έννοια του Μνημονιακού τετελεσμένου, που προσλαμβάνει τα δομικά συστατικά της «κανονικής» κίνησης.
[3] Βλ.σχετικά, Πουλαντζάς Νίκος, ‘Πολιτική Εξουσία και Κοινωνικές Τάξεις’, τόμος β’, γ’ έκδοση, Μετάφραση: Χατζηπροδρομίδης Λ., Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, 1982, σελ. 65.
[4] Βλ.σχετικά, Πουλαντζάς Νίκος, ‘Φασισμός και Δικτατορία. Η Τρίτη Διεθνής αντιμέτωπη στον Φασισμό’, Μετάφραση: Αγριαντώνη Χριστίνα, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, 2006, σελ. 337-338.
socialpolicy.gr
