του Νίκου Χρυσόγελου *
Η αντιμετώπιση της φτώχειας χρειάζεται στρατηγική. Παρά το γεγονός ότι έχει αυξηθεί κατακόρυφα ο αριθμός των ατόμων που βρίσκονται στα όρια της φτώχειας, η δημόσια συζήτηση περιορίζεται σε «λύσεις – μπαλώματα», που βασίζονται σε επιδοματική προσέγγιση, χωρίς να υπάρχει μια ολοκληρωμένη στρατηγική τόσο από τις προηγούμενες κυβερνήσεις όσο και από την νέα (τουλάχιστον προς το παρόν). Έκπληξη προκαλεί, από την άλλη, ότι την ίδια στιγμή που η κυβέρνηση μιλάει για ανθρωπιστική κρίση και συγκρούεται με τους ευρωπαίους δανειστές, προωθεί νέα εξοπλιστικά προγράμματα που έχουν διπλάσιο κόστος (0,5 δις Ευρώ) σε σχέση με το πρόγραμμα αντιμετώπισης της «ανθρωπιστικής» κρίσης!
Η Ελλάδα δεν έχει παρουσιάσει μια αξιόπιστη στρατηγική που να έχει προκύψει μέσα από ουσιαστικό διάλογο και συμμετοχή φορέων για το πώς θα πετύχει τους στόχους για μείωση της φτώχειας, όπως είχαμε υποχρέωση να πετύχουμε ήδη και πριν την έναρξη της κρίσης, με βάση την Στρατηγική Ευρώπη 2020. Όταν συζητιόνταν αυτή η στρατηγική σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ελλάδα έπρεπε να μειώσει τον αριθμό των ατόμων που βρίσκονταν στα όρια της φτώχειας κατά 400.000. Η κρίση αλλά και οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν αύξησαν τα επίπεδα φτώχειας και σήμερα κανονικά η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει παρουσιάσει και να υλοποιεί στρατηγική για μείωση του αριθμού των ατόμων που βρίσκονται στα όρια της φτώχειας κατά 1.000.000.
Όμως, η στρατηγική δεν μπορεί να περιορίζεται σε επιδοματική προσέγγιση ή στο ποιο θα είναι το όριο εισοδήματος για να προσδιοριστούν τα άτομα που είναι στα όρια ακραίας φτώχειας. Επίσης, η χρήση του όρου «ανθρωπιστική κρίση», παραπέμπει σε μέτρα έκτακτης ανάγκης (παροχή συσσιτίων, κατασκηνώσεις για άτομα που έχουν πληγεί από μια καταστροφή κα) αλλά δεν είναι αυτή η ελληνική περίπτωση. Παρόμοια έκτακτα μέτρα ήταν αναγκαία όταν ξέσπασε η κρίση, μετά από 6 χρόνια κρίσης, όμως, η λύση δεν είναι παράταση των συσσιτίων (που απλώς συντηρούν μια κατάσταση) αλλά, αντιθέτως, ολοκληρωμένα μέτρα για την εξάλειψη της φτώχειας και επάνοδος των πολιτών σε κοινωνικές και οικονομικές δραστηριότητες. Γι αυτό η κυβέρνηση πρέπει να παρουσιάσει προτάσεις για την αντιμετώπιση της κοινωνικής (όχι της «ανθρωπιστικής» κρίσης) κρίσης.
Υπάρχει σημαντική εμπειρία από κοινωνικούς φορείς και στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη Ευρώπη που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας αποτελεσματικής στρατηγικής. Τα εργαλεία είναι πολλά, από τα διάφορα σχήματα αξιοπρεπούς εγγυημένου εισοδήματος μέχρι πολιτικές που συνδυάζουν κοινωνικούς – οικονομικούς και περιβαλλοντικούς στόχους αλλά και νέες προσεγγίσεις για ενίσχυση της κοινωνικής (επαν)ένταξης. Ακόμα και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Απόρων 2014-2020 προβλέπει – μετά από αγώνες που δώσαμε οι Πράσινοι στο ευρωκοινοβούλιο την περίοδο που ήμουν ευρωβουλευτής και εγώ – διάθεση του 25% των πόρων του για δράσεις που συμβάλλουν στην επάνοδο στην κοινωνική και οικονομική ζωή των ατόμων που έχουν βρεθεί στο περιθώριο. Δεν θα ενισχύει πλέον μόνο την διανομή τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης πχ μέσω των Κοινωνικών Παντοπωλείων.
Χρειάζονται καινοτόμες πολιτικές για εξάλειψη της φτώχειας. Η τρέχουσα λογική είναι αυτή των διαφορετικών επιδομάτων που πληρώνονται σε άτομα, πχ επίδομα θέρμανσης – για να αγοράζουν τα νοικοκυριά πετρέλαιο, η νέα κυβέρνηση υπόσχεται κάποιες εκατοντάδες ευρώ στα «φτωχά νοικοκυριά» για να πληρώνουν μέρος του ενοικίου ή δωρεάν ρεύμα 300 kwh (?) σε μερικές χιλιάδες νοικοκυριά (η επιβάρυνση όμως θα περάσει στα υπόλοιπα νοικοκυριά μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ).
Μια πράσινη αντιπρόταση για την αντιμετώπιση προβλημάτων που προκύπτουν από την πολύ-επίπεδη κρίση, είναι μια στρατηγική που συνδυάζει την εξάλειψη της φτώχειας με μέτρα που ενισχύουν βιώσιμα μοντέλα οικονομίας και την κοινωνική συνοχή, ενώ παράλληλα ενδυναμώνουν πολιτικές προστασίας του κλίματος και μετάβασης του ενεργειακού μοντέλου από τα ορυκτά καύσιμα στην εξοικονόμηση ενέργειας και τις Ανανεώσιμες Πηγές.
Οι Πράσινοι έχουμε προτείνει στο πλαίσιο μιας στρατηγικής για να αντιμετωπιστεί η κοινωνική κρίση και η φτώχεια να υπάρξει, μεταξύ άλλων, ένα σχέδιο που θα βασίζεται:
(α) σε παροχή φορολογικών κινήτρων σε ιδιοκτήτες – πχ μείωση φόρου – για να διατεθούν με μηδενικό ή συμβολικό ενοίκιο κλειστά σήμερα διαμερίσματα σε άτομα που ανήκουν σε κοινωνικά ευάλωτες ομάδες,
(β) σε ενίσχυση παρεμβάσεων για ενεργειακή αναβάθμιση αυτών των διαμερισμάτων αλλά και ολόκληρων περιοχών με ένταξή τους σε προγράμματα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Συνοχής (ήμουν από αυτούς που συμμετείχαν ενεργά στη διαμόρφωση των σχετικών κανονισμών του Ταμείου στο Ευρωκοινοβούλιο) και
(γ) στήριξη των νοικοκυριών για την δημιουργία τοπικής κλίμακας ενεργειακών συνεταιρισμών από ΑΠΕ που θα συνεισφέρουν σε συμπληρωματικά εισοδήματα.
Όλα αυτά πρέπει να είναι μέρος μιας στρατηγικής που περνάει από την λογική των επιδομάτων και της ανακούφισης (τόσο η προηγούμενη όσο και η σημερινή κυβέρνηση μένουν μόνο σε αυτή τη λογική), σε μια στρατηγική ενεργής εξάλειψης της φτώχειας που συνδυάζεται με οικολογική, κοινωνική και οικονομική καινοτομία.
Όσον αφορά στα εξοπλιστικά προγράμματα, μια και άνοιξε η συζήτηση για τον έλεγχο του χρέους, ας εξεταστεί πραγματικά η αναγκαιότητα των πολύ υψηλών εξοπλιστικών προγραμμάτων και στρατιωτικών δαπανών με δεδομένο ότι από το 1974 μέχρι το 2010 κόστισαν στη χώρα περίπου 250 δις ευρώ, όπως δείχνει έρευνα που έκανα με τους συνεργάτες μου όταν ήμουν ευρωβουλευτής [1]. Για σύγκριση, οι εξοπλιστικές και στρατιωτικές δαπάνες έφτασαν στα 2/3 του χρέους ύψους 340 δις.
Θα συνεχιστούν και από την νέα κυβέρνηση δυσανάλογα μεγάλα εξοπλιστικά προγράμματα που δημιουργούν θέσεις εργασίας στις πολεμικές βιομηχανίες άλλων χωρών, αλλά στην πραγματικότητα απομυζούν πόρους από την κοινωνική συνοχή;
[1] http://www.chrysogelos.gr/images/files/Docs/defence%20GE.pdf
* Ο Νίκος Χρυσόγελος είναι συμπρόεδρος στην ομάδα ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
