Η ΕΕ για τα δικαιώματα των γυναικών και την ισότητα των φύλων

Απόδοση-επιμέλεια: Τομπέα Ελένη

Συνθήκες της ΕΕ για την ισότητα των φύλων

Η Συνθήκη της Ρώμης το 1957 περιλάμβανε ήδη την αρχή της ίσης αμοιβής για ίση εργασία. (Άρθρο 119 της Συνθήκης ΕΟΚ, στη συνέχεια, 141 ΕΚ, νυν άρθρο 157 ΣΛΕΕ). Το 1976, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάσισε στην υπόθεση Defrenne ότι το άρθρο 119 της Συνθήκης ΕΟΚ δεν είχε μόνο οικονομικό αλλά και κοινωνικό σκοπό. Η απόφαση αυτή άνοιξε το δρόμο για το σύγχρονο ευρωπαϊκό νόμο για την ισότητα των φύλων.

Με την έναρξη της ισχύος της Συνθήκης του Άμστερνταμ το 1999, η προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών, έγινε ένα από τα βασικά καθήκοντα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (άρθρο 2 ΕΚ). Από το 1999, η ΕΕ είχε την αρμοδιότητα να αναλάβει περαιτέρω δράση για την καταπολέμηση των διακρίσεων με βάση το φύλο (άρθρο 13 (1) ΕΚ, τώρα 19 (1) της ΣΛΕΕ). Το άρθρο αυτό προέβλεπε μια νομική βάση για την οδηγία σχετικά με την αρχή της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών όσον αφορά την πρόσβαση και την παροχή αγαθών και υπηρεσιών (Οδηγία 2004/113 / ΕΚ).

Η ισότητα των φύλων στην ΕΕ αποτελεί επίσης αναπόσπαστο μέρος του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία απαγορεύει τις διακρίσεις για οποιουσδήποτε λόγους, συμπεριλαμβανομένου του φύλου, (άρθρο 21), και αναγνωρίζει το δικαίωμα στην ισότητα των φύλων σε όλους τους τομείς και την αναγκαιότητα της θετικής δράσης για την προαγωγή του (άρθρο 23).

Το 2009, η Συνθήκη της Λισαβόνας επιβεβαίωσε για άλλη μια φορά τη σημασία της ισότητας των φύλων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών περιλαμβάνεται μεταξύ των κοινών αξιών στις οποίες βασίζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση (άρθρο 2 της ΣΕΕ), πράγμα που σημαίνει, για παράδειγμα, ότι θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως κριτήριο για τον προσδιορισμό του κατά πόσον ένα ευρωπαϊκό κράτος μπορεί να είναι υποψήφιο προς ένταξη. Η προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών συγκαταλέγεται επίσης στα καθήκοντα της Ένωσης (άρθρο 3 (3) της ΣΕΕ), σε συνδυασμό με την υποχρέωση για την εξάλειψη των ανισοτήτων. Η Συνθήκη της Λισαβόνας επιβεβαιώνει σαφώς την υποχρέωση της διασφάλισης της ισότητας των φύλων τόσο για την Ένωση όσο και για τα κράτη μέλη.

Οι στόχοι της στρατηγικής για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών (2010-2015)

Η στρατηγική για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών για την περίοδο 2010-2015 αντανακλούσε τη δέσμευση της Επιτροπής να ενισχύσει τις δραστηριότητες της στον τομέα της ισότητας των φύλων (IP / 10/1149). Η  στρατηγική περιελάμβανε μια λίστα δράσεων που έπρεπε να υλοποιηθούν μεταξύ του 2010 και του 2015.

Η στρατηγική περιγράφεται σε έξι τομείς προτεραιότητας:

• ίση οικονομική ανεξαρτησία για τις γυναίκες και τους άνδρες
• ίση αμοιβή για εργασία ίσης αξίας
• ισότητα στη λήψη αποφάσεων
• αξιοπρέπεια, ακεραιότητα και τερματισμός της έμφυλης βίας
• προώθηση της ισότητας των φύλων πέρα από την ΕΕ
• οριζόντια θέματα

Η τρέχουσα κατάσταση των γυναικών στο εργατικό δυναμικό

Το ποσοστό των γυναικών που εργάζονται έχει αυξηθεί από 55% το 1997 στο 63% έως σήμερα. Παρά το γεγονός ότι αυτό αποτελεί σημαντική πρόοδο, η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας  στην ΕΕ εξακολουθεί να είναι σημαντικά χαμηλότερη από αυτή των ανδρών, το οποίο σήμερα ανέρχεται σε ποσοστό 75%.

Υπάρχουν επίσης σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών-μελών όσον αφορά γυναίκες στην απασχόληση. Το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών είναι χαμηλότερο από το 60% στην Ελλάδα, την Ιταλία, τη Μάλτα, την Κροατία, την Ισπανία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία και την Πολωνία, ενώ είναι πάνω από 70% στη Σουηδία, τη Δανία, τη Γερμανία, τη Φινλανδία, τις Κάτω Χώρες, την Αυστρία και την Εσθονία.

EU-28 Ποσοστά απασχόλησης (%) ανδρών και γυναικών και το χάσμα των φύλων στο ποσοστό απασχόλησης, άτομα ηλικίας 20-64 ετών, τρίτο τρίμηνο 2013

Η φύση των εργασιών που αναλαμβάνουν οι γυναίκες είναι εξίσου σημαντική για την αντιμετώπιση της ανισότητας ως το συνολικό επίπεδο της απασχόλησης. 32% των γυναικών εργάζονται με μερική απασχόληση σε σύγκριση με μόνο το 8% των ανδρών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένες ευκαιρίες σταδιοδρομίας, μικρότερο μισθό και μελλοντικές συντάξεις, υπο-χρησιμοποίηση του ανθρώπινου κεφαλαίου και ως εκ τούτου τη μείωση της οικονομικής ανάπτυξης και της ευημερίας. Ως εκ τούτου, οι διαφορές μεταξύ των φύλων προκαλούν τόσο οικονομικό όσο και κοινωνικό κόστος και θα πρέπει να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά κάθε φορά που προκύπτουν από κοινωνικά και θεσμικά εμπόδια ή περιορισμούς.

Τα κράτη μέλη με άνω του μέσου όρου μερικής απασχόλησης γυναικών στην ΕΕ είναι η Ολλανδία, η Γερμανία, η Αυστρία, το Βέλγιο, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Σουηδία, το Λουξεμβούργο, τη Δανία και την Ιρλανδία.

Ποσοστό απασχολούμενων γυναικών με μερική απασχόληση (%), 2012 Πηγή: Eurostat, LFS

Η ανισορροπία στο καθεστώς απασχόλησης των γυναικών και των ανδρών στην εργασία αντικατοπτρίζεται επίσης στο μισθολογικό χάσμα της περιοδικής εργασίας μεταξύ των δύο φύλων και στη συνέχεια σε χαμηλότερες συντάξεις των γυναικών, δημιουργώντας μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας για τις γυναίκες.

Για κάθε ώρα εργασίας, οι γυναίκες κερδίζουν κατά μέσο όρο 16,4% λιγότερο από τους άνδρες. Το ποσοστό αυτό είναι πάνω από 20% στην Τσεχία, την Αυστρία, την Εσθονία και τη Γερμανία.

Το χάσμα των φύλων όσον αφορά τις συντάξεις,  δείχνει ότι, κατά μέσο όρο, σε ολόκληρη την ΕΕ, οι συντάξεις των γυναικών είναι κατά 39% χαμηλότερες από αυτές των ανδρών.

Τα ποσοστά απασχόλησης των ανδρών και των γυναικών, οι αμοιβές και τα κενά των συντάξεων στην ΕΕ

Άδεια Μητρότητας

Σύμφωνα με την οδηγία της ΕΕ για τις εργαζόμενες εγκύους, όλες οι γυναίκες στην ΕΕ έχουν το δικαίωμα σε τουλάχιστον 14 εβδομάδων άδεια μητρότητας και προστασία από την απόλυση. Το 2008, η Επιτροπή πρότεινε να βελτιώσει περαιτέρω την κατάσταση με μεγαλύτερη και καλύτερη άδεια μητρότητας (IP / 08/1450). Η πρόταση της Επιτροπής – η οποία θα αυξήσει το ελάχιστο δικαίωμα σε 18 εβδομάδες, όσο και στο επίπεδο του επιδόματος ασθενείας – εξακολουθεί να βρίσκεται υπό συζήτηση στο Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Σύμφωνα με το πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2015, υπάρχει μια περίοδος έξι μηνών ώστε να επιτευχθεί μια σημαντική πρόοδος για το συγκεκριμένο θέμα και σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί κάτι, θα αντικατασταθεί από μια νέα πρωτοβουλία.

Βάσει της νέας νομοθεσίας της ΕΕ για τους αυτοαπασχολούμενους εργαζόμενους (IP / 10/1029), οι αυτοαπασχολούμενοι εργαζόμενοι και οι σύντροφοί τους έχουν καλύτερη κοινωνική προστασία – συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος άδειας μητρότητας για πρώτη φορά.

Οι υποδομές παιδικής φροντίδας σε όλη την ΕΕ

Ένας σημαντικός παράγοντας για το μισθολογικό χάσμα είναι το βάρος της φροντίδας που φέρουν οι γυναίκες. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι άνδρες τη στιγμή που γίνονται πατέρες, αρχίσουν να εργάζονται περισσότερες ώρες. Το ίδιο δεν συμβαίνει με τις γυναίκες. Όταν γίνουν μητέρες, είτε σταματούν να εργάζονται για μεγάλο χρονικό διάστημα είτε ωθούνται σε εργασία μερικής απασχόλησης – συχνά χωρίς τη θέλησή τους.

Η εξασφάλιση κατάλληλης παροχής φροντίδας των παιδιών είναι ένα ουσιαστικό βήμα προς την κατεύθυνση της ισότητας των ευκαιριών στην απασχόληση μεταξύ γυναικών και ανδρών. Το 2002, στη Σύνοδο Κορυφής της Βαρκελώνης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έθεσε στόχους για την παροχή φροντίδας παιδιών σε τουλάχιστον 90% των παιδιών ηλικίας μεταξύ 3 ετών και της ηλικίας για υποχρεωτική σχολική φοίτηση και τουλάχιστον 33% των παιδιών κάτω των 3 ετών.

Από το 2007, το ποσοστό των παιδιών που περιθάλπονται στο πλαίσιο επίσημης φύλαξης παιδιών, αυξήθηκε ελαφρά (από 26% έως 28% για τα παιδιά ηλικίας έως τριών ετών, και από 81% έως 83% για παιδιά από τριών ετών έως την ηλικία της υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης ). Αυτοί οι στόχοι αναθεωρήθηκαν το 2013 (MEMO / 13/490).

Η κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στα κράτη μέλη σχετικά με την ισότητα στη λήψη αποφάσεων

Ενώ μερικές χώρες βρίσκονται σε καλό δρόμο για την επίτευξη της ισοτιμίας στα εθνικά κοινοβούλια και τις κυβερνήσεις, οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το ένα τρίτο των υπουργών και των μελών των κοινοβουλίων στη συντριπτική πλειονότητα των κρατών μελών. Σε έξι κράτη μέλη, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 20% των μελών των κοινοβουλίων (Single/Lower Houses): Ουγγαρία (10%),  Μάλτα, Ρουμανία, Κύπρος (14%), Ιρλανδία (16%) και  Λιθουανία (18%).

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι γυναίκες αποτελούν το 37% των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αυτό αντιπροσωπεύει μια σταθερή βελτίωση από το 35% το 2009 και 31% το 2004. Κατά την Επιτροπή, το 31% των Επιτρόπων της Επιτροπής Juncker είναι γυναίκες, οι οποίες είναι στο ίδιο επίπεδο με την Επιτροπή Barroso II. Στην Επιτροπή Barroso I την περίοδο 2004-2009, το 29% των Επιτρόπων ήταν γυναίκες.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει περίπου 450 μέλη προσωπικού στο λεγόμενο επίπεδο «ανώτερα διευθυντικά στελέχη» και περίπου 1200 σε επίπεδο «μεσαία στελέχη». Η συμμετοχή γυναικών ως ανώτερα διοικητικά στελέχη έχει αυξηθεί από 22% σε 27,5% από το 2010. Η συμμετοχή των γυναικών ως μεσαία στελέχη αυξήθηκε από 25% σε 31,4% στο ίδιο χρονικό διάστημα. Ο στόχος είναι να φτάσει το 40% μέχρι το τέλος της θητείας της σημερινής Επιτροπή το 2019 και να υπερβούν τον αριθμό αυτό σε μακροπρόθεσμο διάστημα.

Ποσοστό των γυναικών σε κυβερνητικά και εθνικά κοινοβούλια στην ΕΕ

Πηγή: http://ec.europa.eu

socialpolicy.gr