Ο Καρλ Μαρξ για την Αλλοτρίωση

Απόδοση-επιμέλεια: Ελένη Τομπέα

*Από το βιβλίο του φιλόσοφου István Mészáros, “Η Θεωρία του Μαρξ για την Αλλοτρίωση” (1970)

H θεωρία του Καρλ Μαρξ για την αλλοτρίωση περιγράφει την αποξένωση των ανθρώπων από τις πτυχές της ανθρώπινης φύσης τους, ως συνέπεια της ζωής τους σε μια κοινωνία στρωματοποιημένη σε κοινωνικές τάξεις. Η αποξένωση από τον εαυτό είναι η συνέπεια του ότι το άτομο αποτελεί το μηχανιστικό μέρος μιας κοινωνικής τάξης, κατάσταση η οποία αποξενώνει ένα πρόσωπο από την ανθρωπιά του.

Η θεωρητική βάση της αλλοτρίωσης, εντός του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, είναι ότι ο εργαζόμενος χάνει πάντα τη δυνατότητα να καθορίσει τη ζωή και το πεπρωμένο του, όταν στερείται του δικαιώματος να σκεφτεί για τον εαυτό ως “αφεντικό” των δράσεων του, να προσδιορίσει τον χαρακτήρα των εν λόγω ενεργειών του, να καθορίσει τις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους και να κατέχει τα πράγματα που χρησιμοποιεί και την αξία των αγαθών και των υπηρεσιών, που παράγονται με την εργασία του.

Παρά το γεγονός ότι ο εργαζόμενος είναι ένα αυτόνομο, αυτο-συνειδητοποιμένο ανθρώπινο ον, ως οικονομική οντότητα, αυτός ή αυτή κατευθύνεται προς τους στόχους και τις δραστηριότητες που υπαγορεύονται από την αστική τάξη, που κατέχουν τα μέσα παραγωγής, προκειμένου να εξαχθεί από τον εργαζόμενο το μέγιστο ποσό της υπεραξίας του, κατά τη διάρκεια του ανταγωνισμού των επιχειρήσεων μεταξύ των βιομηχάνων.

Ο Καρλ Μαρξ εξέφρασε την θεωρία Entfremdung, της αποξένωσης από τον εαυτό, στα Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα του 1844 (Economic and Philosophic Manuscripts of 1844 ) (1927). Σε αυτά ο Καρλ Μαρξ προσδιόρισε τέσσερις τύπους αλλοτρίωσης που συμβαίνουν σε έναν εργαζόμενο σύμφωνα με το καπιταλιστικό σύστημα της βιομηχανικής παραγωγής.

Η αποξένωση του εργαζόμενου από την εργασία – από το προϊόν της εργασίας του.
Η αποξένωση του εργαζόμενου από την εργασία – από την πράξη της παραγωγής.
Η αποξένωση του εργαζόμενου από τον εαυτό του, ως παραγωγός.
Η αποξένωση του εργαζόμενου από τους λοιπούς εργαζομένους.