Ο Χάμπερμας χαρακτήρισε την παρούσα εποχή ως την εποχή της neue Unubersichtlichtkeit – της νέας μη-εποπτευσιμότητας. Περισσότερο παρά ποτέ, η καθημερινή μας εμπειρία είναι φενακιστική: ο εκσυγχρονισμός παράγει νέους σκοταδισμούς, η συρρίκνωση της ελευθερίας μας παρουσιάζεται ως η έλευση νέων ελευθεριών.
Σήμερα, στην εποχή της “κοινωνίας του ρίσκου”, η άρχουσα ιδεολογία πασχίζει να μας πουλήσει την ίδια την ανασφάλεια που προκάλεσε η διάλυση του κράτους πρόνοιας ως ευκαιρία για νέες ελευθερίες. Μήπως πρέπει να αλλάζετε δουλειά κάθε χρόνο και να βασίζεστε σε συμβάσεις περιορισμένου χρόνου, αντί να έχετε μια μόνιμη θέση; Και γιατί να μην το εκλάβετε αυτό σαν απελευθέρωση από τους περιορισμούς της σταθερής δουλειάς, σαν τη δυνατότητα να επινοείτε τον εαυτό σας ξανά και ξανά, να γνωρίζετε και να συνειδητοποιείτε τις κρυμμένες δυνατότητες της προσωπικότητάς σας; Δεν μπορείτε πλέον να βασίζεστε στην κανονική υγειονομική περίθαλψη και το κανονικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα, μήπως λοιπόν χρειάζεται να επιλέξετε μια επιπλέον κάλυψη για την οποία θα πρέπει να πληρώνετε;
Και γιατί δεν το αντιλαμβάνεστε σαν μια επιπλέον ευκαιρία να διαλέξετε: είτε μια καλύτερη ζωή τώρα είτε μακροπρόθεσμη ασφάλεια; Και αν αυτή η δυσχερής κατάσταση σας προκαλεί άγχος, ο ιδεολόγος της μετανεωτερικότητας ή της “δεύτερης νεωτερικότητας” θα σας κατηγορήσει αυτοστιγμεί για ανικανότητα να αναλάβετε τις ευθύνες της πλήρους ελευθερίας, για “απόδραση από την ελευθερία”, ανώριμη εμμονή στις παλιές σταθερές μορφές ..
Ακόμη καλύτερα, όταν όλα αυτά καταγράφονται στην ιδεολογία του υποκειμένου ως το ψυχολογικό άτομο που είναι μεστό φυσικών ικανοτήτων και τάσεων, τότε λοιπόν και εγώ ερμηνεύω αυτομάτως όλες αυτές τις αλλαγές σαν αποτέλεσμα της προσωπικότητάς μου και όχι επειδή άγομαι και φέρομαι από τις δυνάμεις της αγοράς.
Σε αυτές τις συνθήκες, θα πρέπει να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί και να μην συγχέουμε την άρχουσα ιδεολογία με την ιδεολογία που φαίνεται να κυριαρχεί. Περισσότερο από ποτέ, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας την υπενθύμιση του Βάλτερ Μπένγιαμιν ότι δεν αρκεί να ρωτάμε πώς κάποια θεωρία (ή τέχνη) αυτοπροσδιορίζεται ως προς τους κοινωνικούς αγώνες – θα πρέπει επίσης να ρωτάμε με ποιόν τρόπο λειτουργεί πραγματικά μέσα σε αυτούς ακριβώς τους αγώνες.
Πηγή: Slavoj Zizek, Οι προοπτικές της ριζοσπαστικής πολιτικής σήμερα, στο Η Απραγματοποίητη Δημοκρατία, Εκδόσεις Futura.
