Χιλιάδες πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες/ριες, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, που κάνουν επικίνδυνα ταξίδια κατά μήκος των Βαλκανίων, υποφέρουν βίαιη κακοποίηση και εκβιασμούς στα χέρια των αρχών και εγκληματικών συμμοριών ενώ έχουν ντροπιαστικά εγκαταλειφθεί από την αποτυχία τους συστήματος ασύλου και μετανάστευσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), που τους αφήνει παγιδευμένους χωρίς προστασία στη Σερβία και την ΠΓΔ Μακεδονίας, δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία σε νέα έκθεση.
Στην έκθεση “Συνοριακές περιοχές της Ευρώπης: Παραβιάσεις κατά μεταναστών και προσφύγων στη ΠΓΔ Μακεδονίας, τη Σερβία και την Ουγγαρία“ διαπιστώνεται ότι ένας αυξανόμενος αριθμός ευάλωτων ατόμων έχει απομονωθεί σε ένα νομικό κενό στα Βαλκάνια. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται εξαιτίας των απωθήσεων ή απελάσεων σε όλα τα σύνορα, την περιορισμένη πρόσβαση στο άσυλο όσο είναι καθ’ οδόν και την έλλειψη ασφαλών και νόμιμων οδών εισόδου στην ΕΕ.
«Οι πρόσφυγες, που δραπετεύουν από πολέμους και διώξεις, διασχίζουν τα Βαλκάνια με την ελπίδα να βρουν ασφάλεια στην Ευρώπη αλλά καταλήγουν θύματα κακοποίησης και εκμετάλλευσης και βρίσκονται στο έλεος αποτυχημένων συστημάτων ασύλου», δήλωσε η Gauri Van Gulik, Αναπληρώτρια Διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία. «Η Σερβία και η ΠΓΔ της Μακεδονίας έχουν μετατραπεί σε μια δεξαμενή υπερχείλισης προσφύγων και μεταναστών που κανείς στην ΕΕ δεν φαίνεται διατεθειμένος να υποδεχτεί.»
Η έκθεση βασίζεται σε τέσσερις ερευνητικές αποστολές στη Σερβία, την Ουγγαρία, την Ελλάδα και την ΠΓΔ της Μακεδονίας μεταξύ Ιουλίου 2014 και Μαρτίου 2015 και σε συνεντεύξεις με περισσότερους από 100 πρόσφυγες και μετανάστες. Οι μαρτυρίες τους αποκαλύπτουν τις ντροπιαστικές συνθήκες που αντιμετωπίζουν όσοι επιλέγουν να ταξιδέψουν από την δυτική διαδρομή των Βαλκανίων– η οποία έχει ξεπεράσει τη διαδρομή της Μεσογείου και έχει γίνει το πιο πολυσύχναστο παράτυπο πέρασμα προς την ΕΕ. Ο αριθμός των ατόμων που συνελήφθησαν ενώ διέσχιζαν τα σύνορα της Σερβίας-Ουγγαρίας και μόνο έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 2.500% από το 2010 (από 2.370 σε 60.602).
Η διαδρομή που οδηγεί τους πρόσφυγες και τους μετανάστες δια θαλάσσης από την Τουρκία στην Ελλάδα και στη συνέχεια δια ξηράς μέσω της ΠΓΔ της Μακεδονίας στην Σερβία και την Ουγγαρία είναι λιγότερο θανατηφόρα σε σχέση με την θαλάσσια διάβαση από τη Λιβύη, αλλά εξακολουθεί να είναι γεμάτη κινδύνους και εμπόδια. Από τον Ιανουάριο του 2014, 123 πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες/τριες πνίγηκαν προσπαθώντας να διασχίσουν το Αιγαίο για να φτάσουν στην Ελλάδα και 24 σκοτώθηκαν στους σιδηροδρόμους.
«Πηγαίνουμε από τον θάνατο στον θάνατο»
Οι αφιχθέντες στα ελληνικά νησιά – συμπεριλαμβανομένων και παιδιών – αντιμετωπίζουν άθλιες συνθήκες υποδοχής. Μετά την μετάβασή τους στην Αθήνα, πολλοί ταξιδεύουν στην περιοχή της Ειδομένης από όπου επιχειρούν να περάσουν στην ΠΓΔ της Μακεδονίας για να κατευθυνθούν προς άλλες χώρες της ΕΕ.
Στα σύνορα της ΠΓΔ της Μακεδονίας με την Ελλάδα, καθώς και στα σύνορα της Σερβίας με την ΠΓΔ της Μακεδονίας, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες/τριες υπόκεινται συνήθως σε παράνομες απωθήσεις και κακομεταχείριση από τους συνοριοφυλακες. Πολλοί αναγκάζονται να δωροδοκήσουν. Ένας μάρτυρας είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι η Αστυνομία των Συνόρων της Σερβίας κοντά στα Ουγγρικά σύνορα απείλησε να γυρίσει την ομάδα του πίσω στη Σερβία, αν αρνιόντουσαν να πληρώσουν 100€ ο καθένας.
Ένας Αφγανός πρόσφυγας είπε στη Διεθνή Αμνηστία πώς ήταν μέρος μιας ομάδας που απωθήθηκε στην Ελλάδα από την αστυνομία της ΠΓΔ της Μακεδονίας. «Είδα άνδρες άσχημα χτυπημένους. Χτύπησαν τον 13χρονο γιο μου. Με χτύπησαν πάρα πολύ», είπε.
Μερικοί από εκείνους που έδωσαν συνέντευξη στη Διεθνή Αμνηστία είχαν απωθηθεί περισσότερες από 10 φορές, σε επιχειρήσεις που συχνά λάμβαναν χώρα αρκετά βαθιά στο εσωτερικό του εδάφους της ΠΓΔ της Μακεδονίας.
Μετανάστες, πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο ανέφεραν ότι σπρώχτηκαν, δέχτηκαν χαστούκια και κλοτσιές και ξυλοκοπήθηκαν από τη σερβική αστυνομία κοντά στα σύνορα με την Ουγγαρία ενώ ένας Αφγανος πρόσφυγας είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι «μια γυναίκα που είναι πέντε μηνών έγκυος χτυπήθηκε.»
Πρόσφυγες και μετανάστες είναι επίσης ευάλωτοι σε οικονομική εκμετάλλευση από τους διακινητές και επιθέσεις από εγκληματικές ομάδες. Δύο άνδρες από την Νιγηρία είπαν στη Διεθνή Αμνηστία πώς κρατήθηκαν στην ΠΓΔ της Μακεδονίας: “Εννέα άντρες μας επιτέθηκαν με μαχαίρια. Πήγαμε στην αστυνομία για να ζητήσουμε βοήθεια … αλλά μας συνέλαβαν ».
«Εάν πεθάνεις εδώ, κανείς δεν θα σε αναζητήσει»
Πολλοί πρόσφυγες και μετανάστες κρατούνται αυθαίρετα από τις αρχές. Εκατοντάδες, συμπεριλαμβανομένων οικογενειών, εγκύων και ασυνόδευτων παιδιών, κρατούνται για παρατεταμένες χρονικές περιόδους στο Κέντρο Υποδοχής της ΠΓΔ της Μακεδονίας για Αλλοδαπούς – γνωστό ως Gazi Baba – χωρίς νομικές διασφαλίσεις ή οποιαδήποτε ευκαιρία να ζητήσουν άσυλο. Πολλοί κρατούνται παράνομα για μήνες κάτω από απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες ώστε να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν ως μάρτυρες σε ποινικές διώξεις της ΠΓΔ της Μακεδονίας εναντίον διακινητών.
«Στο Gazi Baba υπήρχαν περίπου 400-450 άτομα όταν μπήκαμε … Οι άνθρωποι κοιμόντουσαν ακόμη και στις σκάλες, ο συνωστισμός ήταν τρομερός. Υπήρχαν στρώματα στο δάπεδο και στο διάδρομο» είπε ένας Σύριος πρόσφυγας στη Διεθνή Αμνηστία.
Πρώην κρατούμενοι είπαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι είχαν ξυλοκοπηθεί ή υπήρξαν μάρτυρες ξυλοδαρμών, από αστυνομικούς στο Gazi Baba και ένας περιέγραψε πώς, όταν κάποιοι Σύριοι απείλησαν να προχωρήσουν σε απεργία πείνας, ένας αστυνομικός τους είπε: «Αν πεθάνετε εδώ, κανείς δεν θα έρθει να ρωτήσει για σας. Εμείς θα πετάξουμε έξω το νεκρό σώμα σας».
Αποτυχημένα συστήματα ασύλου
Άτομα που προσπαθούν να ζητήσουν άσυλο στη Σερβία ή τη ΠΓΔ της Μακεδονίας αντιμετωπίζουν σοβαρά εμπόδια. Το 2014, μόνο σε 10 αιτούντες άσυλο χορηγήθηκε το καθεστώς του πρόσφυγα στη ΠΓΔ της Μακεδονίας και μόνον σε έναν είχε δοθεί άσυλο στη Σερβία. Αποθαρρημένοι από την αργή πρόοδο στην επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου, οι περισσότεροι αιτούντες άσυλο συνεχίζουν το ταξίδι τους στην Ουγγαρία, όπου αντιμετωπίζουν περαιτέρω παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους.
Εκείνοι που εντοπίζονται να εισέρχονται στην Ουγγαρία παράτυπα συνήθως κρατούνται, συχνά σε ασφυκτικά γεμάτα μέρη και κάτω από εξευτελιστικές συνθήκες, ή αντιμετωπίζουν κακομεταχείριση από αστυνομικούς. Το 2014 η Ουγγαρία χορήγησε άσυλο σε 240 ανθρώπους – μια μικρή μειοψηφία του συνολικού αριθμού των αιτήσεων.
Ενώ η πλειοψηφία των κρατουμένων αιτούντων άσυλο απελευθερώνονται αργότερα σε ανοιχτά κέντρα υποδοχής, εκείνοι που θεωρούνται επικίνδυνοι διαφυγής παραμένουν σε κέντρα κράτησης. Εκείνοι που δεν θέλουν να ζητήσουν άσυλο στην Ουγγαρία, συμπεριλαμβανομένων πολλών που ελπίζουν να ζητήσουν άσυλο σε άλλες χώρες της ΕΕ, συνήθως απελαύνονται στη Σερβία και, σε ορισμένες περιπτώσεις, έπειτα στη ΠΓΔ της Μακεδονίας, βρίσκονται χωρίς νομικό καθεστώς, προστασία ή υποστήριξη και είναι ευάλωτοι σε περαιτέρω παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Προβληματικές μεταναστευτικές πολιτικές της ΕΕ
Ο διαρκώς αυξανόμενος αριθμός μεταναστών και προσφύγων που επιλέγουν την βαλκανική διαδρομή αποτελεί συνέπεια μιας ευρύτερης αποτυχίας της ΕΕ σε σχέση με την μετανάστευση και την πολιτική ασύλου, επί της οποίας η Σερβία και η ΠΓΔ της Μακεδονίας δεν έχει κανέναν έλεγχο. Η τοποθέτηση της πρωταρχικής ευθύνης για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων ασύλου στην πρώτη χώρα εισόδου της ΕΕ και ο περιορισμός των ασφαλών και νόμιμων οδών εισόδου ασκεί μια μη βιώσιμη πίεση στις παρυφές της ΕΕ και των γειτονικών κρατών.
Αντί να θέσει ως πρωταρχικό της στόχο βελτιώσεις στα συστήματα ασύλου των χωρών κατά μήκος της Βαλκανικής διαδρομής, η ΕΕ έχει επενδύσει σημαντικά στις προσπάθειές για την ενίσχυση των συστημάτων «διαχείρισης των συνόρων».
«Η Σερβία και η ΠΓΔ της Μακεδονίας πρέπει να κάνουν πολύ περισσότερα ώστε να σεβαστούν τα δικαιώματα των προσφύγων και των μεταναστών/τριών. Αλλά είναι αδύνατο να διαχωριστούν οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκεί, από τις ευρύτερες πιέσεις λόγω της ροής των μεταναστών/τριων και των προσφύγων εντός και μέσω της ΕΕ, και από ένα αποτυχημένο σύστημα μετανάστευσης της ΕΕ», δήλωσε η Gauri Van Gulik.
«Καθώς ένας αυξανόμενος αριθμός των ευάλωτων προσφύγων, των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών/τριων παγιδεύεται σε μια Βαλκανική no man’s land,οι πιέσεις που ασκούνται στη Σερβία και την ΠΓΔ της Μακεδονίας αυξάνονται . Τέτοιου είδους πιέσεις, όμοιες με αυτές που αφορούν την Ιταλία και την Ελλάδα, μπορούν να επιλυθούν μόνο με μια ευρύτερη επανεξέταση των πολιτικών μετανάστευσης και ασύλου της ΕΕ».
