Μαλάουι: Κρατούμενοι για ένα όνειρο

Το χειρότερο είναι τη νύχτα. Η θερμότητα που εκλύεται από τα εκατοντάδες δεκάδες σώματα είναι αποπνικτική. Οι άντρες στριμώχνονται στο τσιμεντένιο πάτωμα, έχοντας ένα χώρο λιγότερο από μισό τετραγωνικό μέτρο ο καθένας κατά μέσο όρο. Στριμωγμένοι για δεκαπέντε ώρες τη μέρα όπως οι κότες στα ορνιθοτροφία, οι κρατούμενοι κάθονται σε σειρές έχοντας συνήθως το κεφάλι τους στα γόνατα ή γέρνουν στον ώμο του διπλανού τους. Αυτή είναι η σκληρή πραγματικότητα της υπερσυγκέντρωσης κρατουμένων στις φυλακές Μάουλα στην Lilongwe, πρωτεύουσα του Μαλάουι. Η Μάουλα που είχε χτιστεί για να μπορεί να δέχεται 800 φυλακισμένους, είναι στα όρια να εκραγεί έχοντας αυτή την στιγμή 2.650 κρατούμενους. Μεταξύ των απελπισμένων κρατουμένων, οι πιο ευάλωτοι είναι οι σχεδόν 300 μετανάστες χωρίς έγγραφα που συνελήφθησαν ενώ ταξίδευαν προς τη Νότια Αφρική.

Αυτοί οι άνθρωποι είναι η πραγματικότητα του μεταβαλλόμενου κόσμου μας, όπου πληθυσμοί βρίσκονται σε κίνηση, αναζητώντας καταφύγιο από τη βία και την ανισότητα ή διαφυγή από τη χρόνια φτώχεια. Χωρίς να έχουν κανενός είδους πόρους, άφησαν τις πατρίδες τους με την ελπίδα να χτίσουν μια αξιοπρεπή ζωή στη Νότιο Αφρική. Ένα όνειρο ζωής που τους το αρνήθηκε το σπίτι τους και που κατέληξε δραματικά στις φυλακές του Μαλάουι.

Ήταν ένα φωτεινό πρωινό του Ιουνίου όταν επισκέφθηκα τη φυλακή Μάουλα για να εκτιμήσω τις συνθήκες διαβίωσης των αλλοδαπών που έχουν κριθεί από το δικαστήριο ως μετανάστες χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα. Ο ήλιος φώτιζε την καθημερινή πραγματικότητα των μεταναστών που κρατούνται μαζί με παραβάτες του κοινού ποινικού δικαίου, ορισμένοι από τους οποίους εκτίουν μακροχρόνιες ποινές για βίαια εγκλήματα. «Είμαστε 204 άνθρωποι σε αυτό το κελί», αναφέρει ο Τόμας, ένας κρατούμενος από το Μαλάουι, δείχνοντας τον αριθμό που αναγράφεται στο μαυροπίνακα του κελιού των 60 τετραγωνικών μέτρων. Με συστήνει σε μία ομάδα νεαρών Αιθιόπων που κάθονται έξω στον ήλιο. «Μας δίνει βιταμίνη D», αστειεύεται ο Αμπέμπα, ένας άντρας γύρω στα τριάντα από το Durame της Αιθιοπίας. «Δεν είμαστε εγκληματίες! Αλλά τώρα, στη φυλακή, δεν είμαστε καν άνθρωποι», επισημαίνει ο Αμπέμπα.

Ο αριθμός των ξένων πολιτών, κυρίως Αιθιόπων, που κρατούνται στο Μαλάουι για παράτυπη είσοδο στη χώρα έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, γεγονός ιδιαίτερα ανησυχητικό. Στους περισσότερους από αυτούς έχουν επιβληθεί ποινές για τρεις μήνες, αλλά στην πραγματικότητα έχουν φυλακισθεί για περισσότερο. Ο νόμος απαιτεί να επιστρέφουν στις πατρίδες τους μετά από την περίοδο κράτησής τους, αλλά οι καθυστερήσεις λόγω γραφειοκρατίας εμποδίζουν οποιαδήποτε πρόοδο. Επιπλέον, πρέπει να καλύπτουν τα έξοδα επαναπατρισμού τους, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την αδύναμη οικονομική τους κατάσταση.

Ένα νεαρό αγόρι ακουμπισμένο στον τοίχο μου λέει, «Το όνειρό μου είναι να φτάσω στη Νότιο Αφρική, για τον σκοπό αυτό έχω δουλέψει για χρόνια. Ήξερα ότι θα ήταν δύσκολο, αλλά ποτέ δεν φαντάστηκα ότι θα κατέληγα εδώ. Νόμιζα ότι οι Αφρικανοί ήταν όλοι αδέλφια. Όμως εδώ… μοιάζει διαφορετικό.» Με κοιτάζει επίμονα, σαν να αμφισβητεί για πρώτη φορά αυτό που πάντα πίστευε ότι ήταν αλήθεια.

Τρεις νεαροί άντρες ξεκαθαρίζουν φασόλια έξω από το κελί τους. «Βλέπεις; Αυτά δεν είναι καλά. Είναι άψητα και σάπια», αναφέρει ένας από τους άντρες. «Τα τρώμε έτσι», προσθέτει ένας άλλος κρατούμενος. Οι κρατούμενοι στη Μάουλα παίρνουν φαγητό μόνο μια φορά τη μέρα. Σηνήθως τρώνε ένα πιάτο νσίμα – αλεσμένο καλαμπόκι που γεμίζει το στομάχι αλλά δεν έχει πολλά θρεπτικά συστατικά. Τα φασόλια είναι περιστασιακή απόλαυση. Η διατροφή είναι τόσο κακή που τον περασμένο μήνα οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα χρειάστηκε να περιθάλψουν 18 κρατούμενους με μέτριο προς σοβαρό υποσιτισμό.

Οι Αιθίοπες έχουν μία μακρά ιστορία μετανάστευσης στη Νότια Αφρική, που αποτελεί τον φάρο της ελπίδας τους. «Εκεί που ζούμε, δεν υπάρχει αρκετή γη για όλους, είμαστε πάρα πολλοί στην οικογένειά μου», αναφέρει ο Αμπέμπα, μετρώντας με τα δάκτυλα και των δύο του χεριών τον αριθμό των αδελφών στην οικογένειά του. «Αν πάω στη Νότια Αφρική, μετά από δύο ή τρία χρόνια θα μπορώ να αγοράσω ένα σπίτι. Αν δουλεύεις για είκοσι χρόνια στην Αιθιοπία δεν μπορείς να αγοράσεις τίποτα», συμπληρώνει. Ένας άλλος νέος από την Αιθιοπία προσθέτει: «Αν χρειάζεσαι δουλειά εκεί, πρέπει να ανήκεις σε μια οικογένεια που να έχει γη. Η οικογένειά μου δεν έχει». Για πολλούς, το να εγκαταλείψουν τη χώρα τους δεν ήταν επιλογή. Ήταν η τελευταία τους ελπίδα για επιβίωση.

Ο Εμμανουέλ βγάζει το σκισμένο του πορτοφόλι, το ανοίγει και μου δείχνει το διαφανές κάλυμμα στο εσωτερικό. Αντί για φωτογραφίες έχει το «φυλαχτό» του: ένα χαρτί με τρεις τηλεφωνικούς αριθμούς πάνω. «Αυτοί είναι οι φίλοι μου στη Νότια Αφρική», αναφέρει. Στο προαύλιο της φυλακής, ο Αμπέμπα κοιτάζει τους άλλους κρατούμενους που παίζουν ποδόσφαιρο. Τον ρωτάω αν θέλει να επιστρέψει στη χώρα του. Γυρίζει το κεφάλι του προς τα εμένα, με ένα σοβαρό χαμόγελο πολύ ώριμο για την ηλικία του. «Δεν μπορούμε να πάμε πίσω. Αν γυρίσουμε πίσω στην Αιθιοπία, τι θα μπορούσαμε να κάνουμε εκεί; Δεν μπορούμε να εργασθούμε πια. Είμαστε πλέον πολύ άρρωστοι για οποιαδήποτε εργασία».

Πηγή: msf.gr/magazine