Ντούνης Ανδρέας
Η έμφυλη διάσταση της βίας (gender-based violence) αποτελεί ένας όρος που χρησιμοποιείται για την περιγραφή πράξεων που βλάπτουν ένα άτομο βάσει κοινωνικά αποδιδόμενων διαφοροποιήσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών. Ενώ η ευρύτερη ερμηνεία της έμφυλης διάστασης της βίας συχνά κατανοείται μέσω της συμπερίληψης και της διάστασης της βίας εναντίων ανδρών και αγοριών, ο όρος έχει χρησιμοποιηθεί διαχρονικά και συνεχίζει να χρησιμοποιείται πρωταρχικά ως ένα μέσο επισήμανσης των ευαλωτοτήτων των γυναικών και των κοριτσιών στις διάφορες μορφές βίας. Οι ευαλωτότητες αυτές αφορούν περιβάλλοντα όπου γυναίκες και κορίτσια πέφτουν θύματα διακρίσεων εξαιτίας του φύλου τους. Παραδείγματα της έμφυλης διάστασης της βίας που επιδρούν καθ΄όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των γυναικών και των κοριτσιών συμπεριλαμβάνουν, αλλά δεν περιορίζονται στην: (α) άμβλωση επιλογής φύλου (β) στη διαφοροποιημένη πρόσβαση/ ανισότητα πρόσβασης σε τρόφιμα και υπηρεσίες, (γ) στη σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση, (δ) γάμους κατά την παιδική ηλικία, (ε) ακρωτηριασμό/ ανεπιθύμητες χειρουργικές επεμβάσεις των γυναικείων γεννητικών οργάνων, (στ) σεξουαλική παρενόχληση, (ζ) προίκα/ εξαναγκαστικούς γάμους ως “επανορθώσεις” (η) εγκλήματα τιμής, (θ) ενδοοικογενειακή βία ή βία από τον ερωτικό σύντροφο, (ι) στέρηση του δικαιώματος στην κληρονομιά ή την περιουσία και (κ) κακοποίηση των ηλικιωμένων.
Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Πληθυσμών εστίασε την προσοχή της στους ευάλωτους πληθυσμούς σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, φυσικών καταστροφών ή/ και ανθρωπιστικών κρίσεων. Ειδικότερα εστίασε την προσοχή σε γυναίκες και έφηβες, υπογραμμίζοντας ότι πολύ συχνά οι ανάγκες τους παραμερίζονται κατά την υλοποίηση και εφαρμογή προγραμμάτων ανθρωπιστικής βοήθειας. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια έρχονται πολύ συχνά αντιμέτωπες/ αντιμέτωπα με αυξανόμενο κίνδυνο περιστατικών έμφυλης βίας, και οι ανάγκες τους στο πεδίο της υγειονομικής περίθαλψης αλλά και της υγιεινής τους, τίθενται σπανίως σε προτεραιότητα από τη διεθνή ανθρωπιστική κοινότητα.
Μια θεμελιώδης πτυχή της έμφυλης διάστασης της βίας κατά των γυναικών αποτελεί το γεγονός ότι η βία χρησιμοποιείται στα πολιτιστικά περιβάλλοντα ολόκληρου του κόσμου ως ένας τρόπος διατήρησης και παγίωσης του κατώτερου status των γυναικών εν συγκρίσει με τους άνδρες. Χρησιμοποιώντας διαφορετικές λέξεις, οι πράξεις βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών αποτελούν τόσο μορφή έκφρασης όσο και τρόπο ενίσχυσης της κυριαρχίας των ανδρών – όχι μόνο επί των γυναικών και κοριτσιών ως ατομικότητες, αλλά και επί των γυναικών ως μία ολότητα κοινωνικής ομάδας.
Η βία έχει τις ρίζες της στις ανισορροπίες ισχύος και στη δομική ανισότητα μεταξύ των ανδρών και των γυναικών.
H αποσαφήνιση των έμφυλων διακρίσεων ως κεντρικό στοιχείο το οποίο εμπεριέχεται σε όλες τις μορφές βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών ενισχύει τις υποχρεώσεις των κρατών ώστε να εργασθούν προς την κατεύθυνση της εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών. Αυτή η ευθύνη αποτελεί μέρος των υποχρεώσεων προστασίας και προώθησης των καθολικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Υπό αυτά τα πλαίσια οξύτατων κρίσεων, η ανθρωπιστική κοινότητα έχει ως ευθύνη της να διαβεβαιώνει την ασφάλεια, την ευημερία και τα δικαιώματα όσων αντιμετωπίζουν κίνδυνο έμφυλης βίας, ανεξαρτήτως εάν υπάρχουν ή όχι τα δεδομένα της πραγματικής έκτασης του προβλήματος. Οποιαδήποτε διαθέσιμα δεδομένα για το φαινόμενο της έμφυλης διάστασης της βίας, συμπεριλαμβανομένων αναφορών από την αστυνομία, νομικών, υγειονομικών, ή άλλων πηγών, αντιπροσωπεύουν πολύ πιθανόν ένα ελάχιστο ποσοστό του πραγματικού αριθμού των περιστατικών έμφυλης βίας.
Έτσι, θα πρέπει να υποτεθεί ότι η έμφυλη διάσταση της βίας αποτελεί ένα σοβαρότατο ζήτημα σε κάθε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, γεγονός που απαιτεί από όλους τους εμπλεκόμενους στην ανθρωπιστική βοήθεια (όπως αυτούς που εργάζονται εντός και “κατα μήκος” των τομέων της υγιεινής, της υγείας, της διατροφής, των μεταφορών/logistics, της εκπαίδευσης, της προστασίας, κ.ο.κ) να αναλάβουν δράση για την καταπολέμησή της.
Τέλος, στις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, τα συστήματα παιδικής προστασίας, – συμπεριλαμβανομένων των νόμων, των πολιτικών, των ρυθμίσεων και των υπηρεσιών σε όλους τους κοινωνικούς τομείς, και ειδικότερα στην κοινωνική πρόνοια, την εκπαίδευση, την υγεία και την ασφάλεια αποδυναμώνονται και παρεμποδίζονται.
Ο εκτοπισμός και ο διαχωρισμός οικογενειών και κοινοτήτων θέτει τις γυναίκες και τα κορίτσια σε αυξημένο κίνδυνο βίας και κακοποίησης. Η σεξουαλική βία μπορεί, κατά αυτόν τον τρόπο, να χρησιμοποιηθεί ως ένας τρόπος επιβολής πολεμικών επιχειρήσεων (method of warfare) ώστε να διαχυθεί ο φόβος και η βαναυσότητα επί των άμαχων πληθυσμών.
Πηγές: unicef.org, socialpolicy.gr
socialpolicy.gr
