Γιατί οι ηλικιωμένες γυναίκες εκτίθενται περισσότερο στον κίνδυνο φτώχειας από τους ηλικιωμένους άνδρες

M. Vothknecht*

Μετάφραση/Επιμέλεια: Ντούνης Ανδρέας.

Η Ευρώπη γηράσκει.  Περισσότεροι από 130 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ή περίπου το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού, λαμβάνουν σύνταξη. Κατά ένα μεγάλο μέρος, τα εθνικά συστήματα συνταξιοδότησης των κρατών-μελών διασφαλίζουν ότι οι ηλικιωμένοι πολίτες λαμβάνουν ένα σταθερό εισόδημα έπειτα από το τέλος του εργασιακού τους βίου και ότι δεν απειλούνται από τη φτώχεια. Είναι γεγονός, ότι, ο κίνδυνος φτώχειας στην Ε.Ε. είναι χαμηλότερος μεταξύ των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών σε σύγκριση με τον πληθυσμό ηλικίας κάτω των 65 ετών.

Παρόλα αυτά, ενώ οι ηλικιωμένοι άνθρωποι φαίνεται πρωταρχικά ότι “προστατεύονται επαρκώς” από τη φτώχεια, εντούτοις ενυπάρχουν ξεκάθαρες διαφοροποιήσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών στο μεγαλύτερο μέρος της Ε.Ε. . Το παρακάτω γράφημα καταδεικνύει αυτές τις διαφοροποιήσεις κατά φύλο για τις διαφορετικές ηλικιακές ομάδες. Η τιμή που υπερβαίνει το μηδέν καταδεικνύει τη μεγαλύτερη αναλογία γυναικών που επαπειλούνται από τη φτώχεια ή τον κοινωνικό αποκλεισμό σε σύγκριση με τους άνδρες της ίδιας ηλικιακής ομάδας.

• Γράφημα — Έμφυλο χάσμα κινδύνου φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού – (Κατά ηλικιακή ομάδα – Δείκτης AROPE).

Για τον πληθυσμό ηλικίας κάτω των 65 ετών, π.χ. για τον πληθυσμό σε ηλικία εργασίας και τα παιδιά τους, οι έμφυλες διαφοροποιήσεις στον κίνδυνο φτώχειας είναι μάλλον μικρές.

Αντιθέτως, όταν εξετάζουμε την κατηγορία των γυναικών ηλικίας άνω των 65 ετών, ένας σημαντικά υψηλότερος κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού σε σχέση με τους άνδρες της ίδιας κατηγορίας είναι εμφανής. Για την Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά, αυτό το έμφυλο χάσμα ισοδυναμεί με περισσότερους από τέσσερις εκατοστιαίους πόντους για ανθρώπους ηλικίας μεταξύ 65 και 74 ετών, και αυξάνεται σε περισσότερους από έξι εκατοστιαίους πόντους για την ηλικιακή ομάδα άνω των 75 ετών.

Ποιά στοιχεία επεξηγούν τον υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας των ηλικιωμένων γυναικών;

Σε όλα τα κράτη-μέλη, το μέσο εισόδημα των γυναικών από συντάξεις είναι επί του παρόντος χαμηλότερο, και πολύ συχνά σε σημαντικό βαθμό, από ότι αυτό των αντρών. Για την Ε.Ε. ως σύνολο, η μέση σύνταξη των γυναικών αναλογούσε στο 60 τοις εκατό της μέσης σύνταξης των ανδρών για το έτος 2012. Είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι αυτοί οι υπολογισμοί περιλαμβάνουν και τις συντάξεις των επιζόντων συζύγων, οι οποίες προστατεύουν τις γυναίκες – ως ένα βαθμό – από τη φτώχεια έπειτα από την απώλεια του συντρόφου τους.

Τα συχνά σημαντικά έμφυλα χάσματα στις συντάξεις αντανακλούν τα έμφυλα χάσματα των αμοιβών, των ωρών εργασίας και της διάρκειας του εργασιακού βίου που οι γυναίκες βίωσαν κατά τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου. Οι διαφορές στις αμοιβές μπορεί να έχουν ως πρωταρχικό αίτιο τα επίπεδα εκπαίδευσης και δεξιοτήτων, καθώς και αρκετές μορφές έμφυλων διαχωρισμών και διακρίσεων. Οι υποχρεώσεις του νοικοκυριού και της φροντίδας που σχετίζεται με τα παιδιά και τους ευάλωτους ηλικιωμένους/ες συγγενείς “πέφτουν κυρίως στους ώμους” των γυναικών που βιώνουν ως αποτέλεσμα περισσότερες διακοπές στην πορεία της καριέρας τους καθώς και εργασία μερικής απασχόλησης από ότι οι άντρες. Τέλος, η θεσμοθετημένη ηλικία συνταξιοδότησης για τις γυναίκες συνεχίζει να είναι χαμηλότερη από αυτή των αντρών σε ορισμένα συνταξιοδοτικά συστήματα, γεγονός που οδηγεί σε μικρότερες περιόδους παροχής σύνταξης ενώ μπορεί να οδηγεί, επίσης, και σε χαμηλότερο ποσό σύνταξης.

Επιπρόσθετα, το γεγονός ότι οι ηλικιώμενες γυναίκες συχνά ζουν μόνες τείνει να οξύνει την επισφαλή οικονομική τους κατάσταση καθώς δεν μπορούν να μοιραστούν τα κόστη τα οποία δεν είναι πλήρως αναλογικά σχέση με το μέγεθος του νοικοκυριού (π.χ. ενοίκιο, ασφάλιση, ηλεκτρική ενέργεια). Το 40 τοις εκατό των γυναικών ηλικίας άνω των 65 ετών διαβιούν σε νοικοκυριό ενός ατόμου εν συγκρίσει με μόλις το 19 τοις εκατό των ηλικιωμένων ανδρών.

Τι μπορεί να γίνει για τη μείωση του υψηλού κινδύνου φτώχειας για τις ηλικιωμένες γυναίκες;

Πρωταρχικά και κυριότερα, το κλειδί για μία επαρκή σύνταξη κατά την τρίτη ηλικία εντοπίζεται στις μεγαλύτερες και λιγότερο διακεκομμένες εργασιακές ζωές. Εξαιτίας των αυξανόμενων δεικτών απασχόλησης, πολλές από τις γυναίκες της εποχής μας που βρίσκονται σε ηλικία εργασίας θα έχουν οικοδομήσει σημανικά δικαιώματα θεμελίωσης σύνταξης όταν αποσυρθούν από την εργασία.

Παρόλα αυτά, οι γυναίκες συνεχίζουν να  απασχολούνται σε εργασίες χαμηλής αμοιβής, να εργάζονται με καθεστώς μερικής απασχόλησης και να διακόπτουν τις καριέρες τους για λόγους υποχρεώσεων φροντίδας. Έτσι, οι έμφυλες διαφοροποιήσεις στην φτώχεια κατά την τρίτη ηλικία δεν πρόκειται να εξαφανιστούν στο άμεσο μέλλον – αυτό θα απαιτήσει πολύ μεγαλύτερες αποφασιστικές προσπάθειες ώστε να επιτευχθεί ο στόχος των ίσων ευκαιριών για τις γυναίκες και τους άντρες όσον αφορά την απασχόληση και τον επαγγελματικό βίο (καριέρα). 

Η πρόληψη των σημαντικά υψηλότερων κινδύνων φτώχειας για τις ηλικιωμένες γυναίκες σε σύγκριση με τους ηλικιωμένους άντρες απαιτεί  επίσης ειδικά μέτρα εντός των συστημάτων συνταξιοδότησης, όπως πιστώσεις για περιόδους ανάληψης υποχρεώσεων φροντίδας, κατώτατες συντάξεις, και συντάξεις επιζόντων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει μία Ευρωπαϊκή ατζέντα η οποία θα καταστήσει μακροπρόθεσμα τις συντάξεις επαρκείς και βιώσιμες στη Λευκή Βίβλο του 2012 για τις Συντάξεις –> 2012 White Paper on Pensions. Εάν θέλετε να έχετε πρόσβαση σε περισσότερες πληροφορίες, δείτε την Έκθεση Επάρκειας των Συντάξεων του Έτους 2015 2015 Pension Adequacy Report.

*M. Vothknecht works as a policy officer in the unit dealing with Social Protection Systems at DG EMPL.

Πηγή: http://ec.europa.eu/social

socialpolicy.gr