Μετάφραση: Ελένη Τομπέα
Πέντε / έξι φορές την ημέρα, κάθε ημέρα, για 48 χρόνια, ο χρονοβιολόγος Robert Sothern μετρούσε 60 δευτερόλεπτα στο μυαλό του και στη συνέχεια συνέκρινε τα αποτελέσματα με ένα ρολόι.
Ως μέρος ενός δια βίου πειράματος πάνω στους κιρκαδικούς ρυθμούς, ο Sothern, τώρα 69 ετών, προσπαθεί να επιβεβαιώσει ή να απορρίψει μια ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση – ότι πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι ο χρόνος κυλά πιο γρήγορα, καθώς μεγαλώνουν.
Μέχρι στιγμής, τα αποτελέσματα του Sothern είναι ασαφή. Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με τις μετρήσεις του -και την διαίσθηση του- ο χρόνος φαίνεται να επιταχύνεται, καθώς πλησιάζει τα 70 του χρόνια. “Τείνω τώρα να υπερεκτιμώ το λεπτό περισσότερο από ό, τι πριν” αναφέρει ο ίδιος. Αλλά πάλι, είχε εντοπίσει ένα παρόμοιο μοτίβο στη δεκαετία του 1990, οι οποίες εκτιμήσεις του κατερρίφθησαν κατά τη δεκαετία του 2000. ‘Οπως δήλωσε: “Ο προσδιορισμός του χρόνου δεν είναι μια ακριβής επιστήμη”.
Αυτό συμπίπτει με ό, τι άλλοι ερευνητές έχουν επίσης εντοπίσει. Υπάρχουν πολύ λίγα επιστημονικά στοιχεία που να αποδεικνύουν την αλλαγή στην αντίληψή μας για την ώρα καθώς γερνάμε. Και όμως, άνθρωποι συστηματικά αναφέρουν ότι αισθάνθηκαν το παρελθόν να διαρκεί περισσότερο – και ότι ο χρόνος περνά γρηγορότερα καθώς γερνάμε.
Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι για να μελετήσει κανείς τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το χρόνο. Οι επιστήμονες μπορούν να μελετήσουν την εκτίμηση του χρόνου ή την ικανότητά μας να εκτιμούμε το πέρας ενός λεπτού, σε σύγκριση με ένα ρολόι. Μπορούν επίσης να εξετάσουν την ευαισθητοποίηση στο χρόνο ή την ευρεία αίσθηση ότι ο χρόνος κινείται γρήγορα ή αργά. Τέλος, υπάρχει η αντίληψη του χρόνου, η αίσθηση του παρελθόντος, το παρόν και το μέλλον όπως κατασκευάστηκε από τις αναμνήσεις μας.
Αυτό που ανακάλυψαν οι ερευνητές είναι ότι, ενώ η εκτίμηση του χρόνου και η ευαισθητοποίηση σε αυτόν δεν αλλάζουν όσο μεγαλώνουμε, η αντίληψη του χρόνου αλλάζει. Με άλλα λόγια: οι αναμνήσεις μας δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι ο χρόνος επιταχύνεται.
Η ικανότητά μας να εκτιμούμε πόσο διαρκεί ένα λεπτό φαίνεται να παραμένει σταθερή με την πάροδο του χρόνου. Το 2005, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Central Florida και το Westfield State College προέβησαν σε μια δοκιμή του τέστ εκτίμησης του χρόνου του Sothern. Ένας-ένας, έφεραν 100 συμμετέχοντες ηλικίας από 20-69 ετών σε ένα σκοτεινό δωμάτιο / εργαστήριο εξοπλισμένο με μόνο μια καρέκλα, ένα τραπέζι, και ένα χρονόμετρο. Όπως ο Sothern, έτσι και οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να μαντέψουν τη διάρκεια διαφόρων χρονικών διαστημάτων.
Τα αποτελέσματα έδειξαν πως δεν υπήρχαν πολλές διαφορές μεταξύ των ηλικιακά μεγαλύτερων και των νεότερων. Οι συγγραφείς της έρευνας ανέφεραν: “Η χρονολογική ηλικία δεν κατέδειξε συστηματική επίδραση στην αντίληψη αυτών των σύντομων χρονικών διαστημάτων”. Ανέφεραν όμως ότι οι άνδρες υπερεκτιμούν το χρόνο, ενώ οι γυναίκες τον υποεκτιμούν, ίσως λόγω του ότι έχουν ελαφρώς διαφοροποιημένο κιρκαδικό ρολόι και ως εκ τούτου, ελαφρώς διαφορετικούς μεταβολικούς ρυθμούς.
Για να έχουν μια αίσθηση σχετικά με τη συνειδητοποίηση του χρόνου από ένα άτομο, οι ερευνητές πρέπει να στηρίζονται σε έρευνες. Το 2005, ερευνητές στο Μόναχο ζήτησαν από 499 άτομα ηλικίας από 14 έως 94 ετών να απαντήσουν σε γενικές ερωτήσεις σχετικά με την αντίληψη τους για το πέρασμα του χρόνου, όπως “Πόσο γρήγορα πέρασε η προηγούμενη εβδομάδα (μήνας, έτος, δεκαετία) για εσάς;” και “Πόσο γρήγορα περνά συνήθως ο χρόνος για εσάς;”
Και σε αυτήν την έρευνα η ηλικία δεν φάνηκε να έχει σημασία. Οι μεγαλύτεροι δεν φάνηκε να έχουν την αντίληψη ότι ο χρόνος περνά γρηγορότερα από τους νεώτερους ανθρώπους. Το μόνο ερώτημα που έδωσε μια στατιστικά σημαντική διαφορά ήταν, “Πόσο γρήγορα έχει περάσει η τελευταία δεκαετία ;” Ακόμα όμως και εδώ, οι διαφορές που αναφέρθηκαν ήταν πολύ μικρές, και το αποτέλεσμα φάνηκε να σταθεροποιείται γύρω από την ηλικία των 50 ετών.
Επανεξετάζοντας πολλές παρόμοιες μελέτες και διεξάγοντας δύο δικές τους σε δύο διαφορετικές χώρες (και με συνολικά συμμετέχοντες 1865 άτομα), οι ψυχολόγοι William Friedman και Steve Janssen βρήκαν λιγοστές ενδείξεις ότι η υποκειμενική εμπειρία του χρόνου επιταχύνεται με την ηλικία. Σε κείμενο εργασία τους το 2009 αναφέρουν, “Μπορούμε να συνάγουμε το συμπέρασμα ότι όταν οι ενήλικες αναφέρουν τις γενικές εντυπώσεις τους από την ταχύτητα του χρόνου, οι διαφορές αναφορικά με την ηλικία είναι πολύ μικρές.”
Ωστόσο η έρευνα διαπιστώνει μια διαφοροποίηση. Όταν οι άνθρωποι ανατρέχουν πίσω στη δική τους ζωή, αισθάνονται πως τα πρώτα τους χρόνια πέρασαν πολύ αργά και τα επόμενα περνούν πιο γρήγορα. Αυτό θα μπορούσε να είναι η πηγή της πεποίθησης ότι ο χρόνος περνά πιο γρήγορα, καθώς γερνούν.
Αλλά πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό, αν η εκτίμηση του χρόνου και η ευαισθητοποίηση μας σε αυτόν δεν αλλάζουν καθόλου;
Μια πιθανότητα είναι ότι αυτό αποτελεί μια ψευδαίσθηση και ότι το μυαλό μας μάς ξεγελάει. Σε κείμενο τους το 2009, ο Friedman και ο Janssen περιγράφουν διάφορες υποθέσεις για το πως οι αναμνήσεις μας μπορεί να μας ξεγελάσουν και να πιστέψουμε πως ο χρόνος επιταχύνεται:
Τις νέες εμπειρίες τις θυμόμαστε πιο καθαρά – και καθώς γερνάμε, βιώνουμε λιγότερες
Η σκέψη πίσω από αυτήν την υπόθεση εργασίας, όπως γράφουν οι Friedman και Janssen, είναι ότι “οι άνθρωποι μετρούν το “μέγεθος” των παρελθόντων χρονικών διαστημάτων σύμφωνα με το πόσα γεγονότα μπορούν να ανακαλέσουν στη μνήμη τους από την εν λόγω περίοδο.” Χρησιμοποιούμε σημαντικά γεγονότα, ως σημεία αναφοράς για να μετρήσουμε το πέρασμα του χρόνου. Όσο λιγότερα γεγονότα, τόσο πιο γρήγορα μοιάζει ο χρόνος να περνά.
Η παιδική ηλικία είναι γεμάτη από μεγάλες, αξέχαστες στιγμές ενώ αντίθετα η ενήλικη ζωή γίνεται συνηθισμένη και μηχανοποιημένη. Ο William James, ένας ψυχολόγος του 19ου αιώνα, διατυπώνει την ιδέα με τον παρακάτω ορισμό:
Κάθε χρόνος που περνάει μετατρέπει ένα μέρος της εμπειρίας σε αυτόματη ρουτίνα που μετά βίας παρατηρούμε, οι ημέρες και οι εβδομάδες “σβήνουν” γίνονται ανάμνηση, και τα χρόνια γίνονται κενά και καταρρέουν.
Επίσης, η ικανότητά μας να θυμόμαστε γεγονότα μειώνεται με την ηλικία. Αν δεν μπορούμε να θυμηθούμε κάτι, τότε αυτό δεν συνέβη.
Ο χρόνος περνά γρήγορα όταν είμαστε απασχολημένοι ή μας αποσπάται η προσοχή – και οι ενήλικες είναι εντονότερα απασχολημένοι από ό, τι τα παιδιά.
Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι το να είναι κανείς απασχολημένος ξεγελά κατά κάποιον τρόπο τη μνήμη του αισθανόμενος ότι ο καιρός περνάει γρήγορα. “Οι εργασίες που απαιτούν λιγότερη προσήλωση εκλαμβάνονται ως πιο σύντομες από τις εργασίες που είναι απαιτητικές”, εξηγεί ο Friedman και ο Janssen. Καθώς μεγαλώνουμε, τα καθήκοντα αυτά – που σχετίζονται με την καριέρα, την ανατροφή των παιδιών, κλπ – αυξάνονται.
Είναι επίσης πιθανό ως ενήλικες να αισθανόμαστε πως ποτέ δεν έχουμε αρκετό χρόνο για να κάνουμε διάφορες εργασίες – το οποίο στη συνέχεια ο εγκέφαλός μας το ερμηνεύει σαν επιτάχυνση του χρόνου.
Πολλά αξιομνημόνευτα γεγονότα είναι πολύ παλαιότερα από ό, τι νομίζουμε
Οι ψυχολόγοι έχουν από καιρό κατανοήσει το φαινόμενο που ονομάζεται “forward telescoping” – δηλαδή, την τάση μας να υποτιμούμε τον πόσο καιρό πριν έχουν συμβεί αξέχαστα για εμάς γεγονότα. “Επειδή γνωρίζουμε ότι οι μνήμες ξεθωριάζουν με το χρόνο, χρησιμοποιούμε τη σαφήνεια της μνήμης ως οδηγό για το πόσο επίκαιρη είναι” αναφέρει η συγγραφέας και επιστήμων Claudia Hammond στο βιβλίο της “Time Warped”. Έτσι, αν μια μνήμη είναι ασαφής υποθέτουμε ότι συνέβη πριν από πολύ καιρό. Οι πολύ σαφείς αναμνήσεις όμως αντιλαμβάνονται ως πιο πρόσφατες.
Πηγή: vox.com
socialpolicy.gr
