του Γιάννη Βλασσόπουλου,
Φοιτητή Τμήματος Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής,
Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Το νέο προσχέδιο νόμου για το ασφαλιστικό είναι ένα θέμα που βρίσκεται στην επικαιρότητα και σε έντονη δημόσια και πολιτική διαβούλευση τον τελευταίο καιρό και θα ήταν χρήσιμο να φωτιστούν τα βασικά του σημεία. Φτάνοντας στο τελευταίο έτος των σπουδών μου και καταπιανόμενος στην πτυχιακή μου εργασία με το φλέγον ζήτημα του νέου ασφαλιστικού, υπό την επίβλεψη και καθοδήγηση του καθηγητή μου κ. Ξενοφώντα Κοντιάδη, αποφάσισα να μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις σχετικά με αυτό.
***
Δεν υπάρχει αμφιβολία, παρά τη ρητορική των κυβερνητικών στελεχών, ότι το σχέδιο για τις αλλαγές στο ασφαλιστικό σύστημα που παρουσιάστηκε, περιλαμβάνει αρκετές επώδυνες ρυθμίσεις για μεγάλες κατηγορίες ασφαλισμένων. Το όλο σχήμα που προτείνει η κυβέρνηση είναι αντιπαραγωγικό και αντιασφαλιστικό, καθώς εμποδίζει την ανάκαμψη της οικονομίας και το χειρότερο υπονομεύει την αξιοπιστία του συστήματος της κοινωνικής ασφάλισης.
Τα βασικά σημεία του νέου προσχέδιου νόμου είναι :
- Η ενιαιοποίηση των κανόνων και η δημιουργία ενός ενιαίου φορέα ασφάλισης.
Καταρχήν βασική στόχευση και κύριος πυλώνας της μεταρρύθμισης αποτελεί η για πρώτη φορά ενιαιοποίηση κανόνων για όλους τόσο ως προς τους κανόνες ασφάλισης όσο και ως τις εισφορές και παροχές. Ενιαία ποσοστά ασφαλιστικών εισφορών για όλους, στη βάση καταβαλλόμενων αποδοχών ή εισοδήματος και συνεπώς κατάργηση τεκμαρτών εισοδημάτων και ασφαλιστικών κατηγοριών. Όσον αφορά την οργανωτική δομή, η κυβέρνηση προχωρά στη δημιουργία ενός υπερ-Ταμείου, όπου υπάγονται όλα τα Ταμεία κύριων συντάξεων, μαζί με τα Ταμεία Πρόνοιας. Συγκεκριμένα, συστήνεται ο Εθνικός Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ), με κορμό το ΙΚΑ, στον οποίο θα ενταχθούν σταδιακά όλοι οι υφιστάμενοι φορείς κύριας Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ, ΕΤΑΠ ΜΜΕ, ΟΓΑ, ΝΑΤ).
- Εθνική Σύνταξη
Το ποσό της εθνικής σύνταξης θα ορίζεται στα 384 ευρώ σήμερα και θα χορηγείται για όλους χωρίς εισοδηματικά κριτήρια. Η χρηματοδότησή της θα γίνεται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Προϋπόθεση χορήγησης είναι να έχουν συμπληρωθεί 4.500 ημέρες ασφάλισης (15 έτη).
- Κύρια σύνταξη
Η κύρια σύνταξη θα υπολογίζεται με νέο τρόπο, που θα προκύπτει από το σύνολο τους εργασιακού βίου του ασφαλισμένου και θα έχει κλιμακωτά ποσοστά αναπλήρωσης. Το τελικό ποσό της σύνταξης που θα λαμβάνει ο ασφαλισμένος θα προκύπτει από τις εισφορές που έχουν καταβάλλει, από τα χρόνια εργασίας και από το ποσοστό αναπλήρωσης. . Αυτό θα οδηγήσει σε μειώσεις συντάξεων σε όσους συνταξιοδοτηθούν από εδώ και στο εξής.
- Επικουρικές συντάξεις
Στην περίπτωση που χρειαστεί να μειωθούν υπολογίζεται ότι θα υπάρξουν στοχευμένες περικοπές, οι οποίες μπορεί να υπερβούν και το 20%, ανά περίπτωση από το όριο των 170 ευρώ και άνω.
- Μετατροπή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος σε ρήτρα βιωσιμότητας
Το νέο ασφαλιστικό σχέδιο προβλέπει τη μετατροπή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος σε ρήτρα βιωσιμότητας για τα επικουρικά ταμεία με ταυτόχρονη απορρόφηση των αποθεματικών τους για την πληρωμή των επικουρικών συντάξεων.
- ΕΚΑΣ
Προβλέπεται μείωση στους δικαιούχους του ΕΚΑΣ, με απώτερο στόχο, το 2019, το ΕΚΑΣ να έχει καταργηθεί. Η κυβέρνηση επιδιώκει να συμπληρώσει το εισόδημα των σημερινών δικαιούχων του επιδόματος με κάποιας μορφής ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.
- Ασφαλιστικές εισφορές
Το προσχέδιο προβλέπει αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 1,5 μονάδα. Μία μονάδα για τους εργοδότες και 0,5 για τους εργαζόμενους, ώστε να μη χρειαστεί μείωση συντάξεων. Ως αντίμετρο, υπάρχει το ενδεχόμενο να επιβληθεί φόρος (0,1%) στις τραπεζικές συναλλαγές.
Οι παραπάνω μεταρρυθμίσεις δεν φαίνεται να συναρμόζονται με τις βασικές αρχές οργάνωσης και λειτουργίας του θεσμού της κοινωνικής ασφάλισης. Σοβαρό πρόβλημα αποτελεί η στρέβλωση τόσο της ανταποδοτικότητας του συστήματος όσο και της αρχής της εγγύτητας μεταξύ του προσυνταξιοδοτικού επιπέδου διαβίωσης και αυτού που εγγυάται το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.
Η ενοποίηση των ταμείων σε έναν μόνο φορέα χωρίς την προγενέστερη απαραίτητα μελέτη θα προκαλέσει σοβαρές δυσλειτουργίες. Κατά τη γνώμη μου, θα έπρεπε να διατηρηθεί η διάκριση μεταξύ μισθωτών, ελεύθερων επαγγελματιών και αγροτών σε τρία ταμεία. Ως προς την ενιαιοποίηση των κανόνων, έχουμε την ισοπέδωση παροχών και τη σταδιακή υποταγή του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης σε έναν υπολειμματικό τύπο κράτους πρόνοιας. Παράλληλα, τίθεται εν αμφιβόλω το πώς θα μπορέσει η κυβέρνηση να εξοικονομήσει χρήματα από την ενοποίηση των ταμείων καθώς απουσιάζει η επιβεβλημένη κατά το Σύνταγμα, και όπως έκρινε και το ΣτΕ με τις πρόσφατες αποφάσεις του, ειδική και εμπεριστατωμένη οικονομική μελέτη, όπως και αναλογιστικές μελέτες, που θα επέτρεπαν τη διεξαγωγή της συζήτησης με διαφάνεια και αξιοπιστία.
Στη συνέχεια, όσον αφορά την συζήτηση που γίνεται για το αν θα υπάρξουν ή όχι νέες περικοπές των κύριων συντάξεων φαίνεται να αφορά μόνον εκείνους που συνταξιοδοτήθηκαν μέχρι το τέλος του 2015. Για όλους του άλλους οι μειώσεις θα υπερβαίνουν το 15%, ενώ για ορισμένες κατηγορίες θα είναι υψηλότερες του 35%. Με αυτό το γεγονός προκαλείται η απορρύθμιση της διαγενεακής αλληλεγγύης, λειτουργώντας ως μηχανισμός απαξίωσης του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, ενώ μεσοπρόθεσμα αποτελεί απειλή και για τη χρηματοδότησή του. Επιπροσθέτως, το νέο προσχέδιο νόμου με τις διατάξεις του για αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών προωθεί την δημιουργία επισφαλών θέσεων εργασίας. Οδηγούμαστε προς την κατεύθυνση σύναψης ευέλικτων και εξατομικευμένων εργασιακών συμβάσεων που συνεπάγονται και με την σταδιακή κατάργηση των συλλογικών.
Καταλήγοντας χαρακτηριστική αδυναμία της πρότασης της Κυβέρνησης, και κατά την γνώμη μου το σοβαρότερο πρόβλημα του νέου νομοσχεδίου, είναι ότι δεν λαμβάνεται υπόψη η αλληλεπίδραση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης με το μακροοικονομικό περιβάλλον. Η αγνόηση της αλληλεπίδραση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης με τη δημοσιονομική πολιτική, τις πολιτικές απασχόλησης και την ανάπτυξη καθιστά τις προτεινόμενες λύσεις αυτοαναφορικές, και ίσως ακόμα, και δύσκολα εφαρμοστέες.
Οι αλλεπάλληλες περικοπές συντάξεων και ασφαλιστικών δικαιωμάτων, αντί να λύνουν τα προβλήματα της κοινωνικής ασφάλισης, τα οξύνουν και τα εδραιώνουν. To σύστημα κοινωνικής ασφάλισης είναι σήμερα σε οριακό σημείο, ελέω οικονομικής κρίσης και παλαιότερων αστοχιών τόσο στην οργάνωση του όσο και στην διαχείρισή του. Οι εναλλακτικές πολιτικές πρέπει να διορθώνουν τις υπάρχουσες παθογένειες αλλά και να θέτουν τις βάσεις ενός συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, που θα ανακτήσει τα κοινωνικά και αναδιανεμητικά χαρακτηριστικά του. Για αυτόν τον λόγο απαιτείται η μεταρρύθμισή του με σκοπό την ανάταξη και όχι την αποσύνθεσή του, έτσι όπως αυτή προωθείται από το νέο προσχέδιο νόμου της κυβέρνησης.
Σύλλογος Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής/ socialpolicy.gr
– Εφημερίδα Βήματος Διαλόγου για την Κοινωνική Πολιτική –
Φύλλο 1 / Αφιέρωμα Ασφαλιστική Μεταρρύθμιση
