Περίληψη: Πολυάριθμες μελέτες έχουν τεκμηριώσει τις επιδράσεις της κοινωνικής τάξης σε ψυχολογικές και συμπεριφορικές μεταβλητές. Παρά ταύτα, οι μη-επιστημονικά θεμελιωμένες πεποιθήσεις σχετικά με το πώς επιδρά η κοινωνική τάξη σε αυτές τις διαστάσεις δεν έχουν ελεγχθεί σε συστηματικό βαθμό. Οι μελέτες 1 και 2 αξιολόγησαν τις κοινές πεποιθήσεις αναφορικά με την σχέση της κοινωνικής τάξης και 8 μεταβλητών (συμπεριλαμβανομένων ψυχολογικών και συμπεριφορικών τάσεων και της γνωσιακής ικανότητας). Η μελέτη 3 αξιολόγησε τις κοινές πεποιθήσεις αναφορικά με τα πέντε Χαρακτηριστικά της Προσωπικότητας και της κοινωνικής τάξης, και η μελέτη 4 έθεσε σε νέο πλαίσιο (reframed) τις οχτώ μεταβλητές της μελέτης 1 σε αντίθετους όρους, αποκομίζοντας παρόμοια αποτελέσματα.
Η μελέτη 5 περιείχε τις μεταβλητές όπως τέθηκαν ως πλαίσιο στις μελέτες 1 και 4, και επανέλαβε αυτά τα αποτελέσματα, υποδεικνύοντας ότι οι επιδράσεις πλαισίου (framing effects) δεν ήταν υπεύθυνες για τις επιδράσεις που παρατηρήθηκαν.
Ενδιαφέρον είναι το γεγονός, ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις οι κοινές πεποιθήσεις αναφορικά με την κοινωνική τάξη δεν διέφεραν αν συμπεριλάβουμε την «επενέργεια» της κοινωνικής τάξης των ίδιων των συμμετεχόντων. Εν γένει οι άνθρωποι συντηρούσαν σχετικά ακριβή και συνεπή στερεότυπα αναφορικά με τη σχέση μεταξύ κοινωνικής τάξης και ευημερίας, υγείας, νοημοσύνης, και νευρωτισμού. Αντιθέτως, οι κοινές πεποιθήσεις αναφορικά με την κοινωνική τάξη και τις συλλογιστικές μεθόδους, καθώς και τις σχεσιακές, κοινωνικές, και συναισθηματικές τάσεις εμφανίζονταν λιγότερο συνεκτικές και συνεχείς. Η μελέτη αυτή υποδεικνύει ότι συνολικότερα οι πεποιθήσεις των ανθρώπων για την κοινωνική τάξη δεν είναι ιδιαιτέρως ακριβείς, και επιπρόσθετα σε ορισμένους τομείς εμφανίζονται αντιφατικά στερεότυπα σχετικά με τις συνέπειες της κοινωνικής τάξης.
—————-
Η άποψη ότι όσοι βρίσκονται σε υψηλότερη κοινωνική τάξη διαφέρουν από όσους βρίσκονται σε χαμηλότερη κοινωνική τάξη είναι ίσως όσο παλιά όσο και ο ανθρώπινος πολιτισμός. Στη Δύση, η σχετική συζήτηση μας γυρνά πίσω, τουλάχιστον στον Πλάτωνα [1]. Τα τελευταία χρόνια κοινωνικοί επιστήμονες, και ειδικότερα οι κοινωνικοί ψυχολόγοι, έχουν επιστήσει την προσοχή τους στις συνέπειες της κοινωνικής τάξης στις ψυχολογικές και συμπεριφορικές τάσεις. Η κοινωνική τάξη έχει συνδεθεί με διαφορές σε φαινόμενα τόσο ποικίλα όσο ο κοινωνικός μιμητισμός [2], τα μοτίβα οπτικής προσοχής [3], η αιτιακή εξήγηση [3,4], και η ηθική συμπεριφορά σε πραγματικά περιβάλλοντα [5].
Όμως, έως σήμερα, δεν έχουν υπάρξει μελέτες που να διερευνούν με συστηματικό τρόπο πώς οι μη-επιστημονικά θεμελιωμένες θεωρίες της κοινωνικής τάξης συνταιριάζουν με τα εμπειρικά ευρήματα. Μπορεί όλοι μας να γνωρίζουμε ότι οι πλούσιοι είναι διαφορετικοί (παράφραση του Fitzgerald), αλλά γνωρίζουμε όντως με ποιόν ακριβώς τρόπο είναι διαφορετικοί;
Παρόλα αυτά, ορισμένες προγενέστερες έρευνες υπέδειξαν ότι τα στερεότυπα περί κοινωνικής τάξης ενδέχεται να είναι εν μέρει ακριβή, τουλάχιστον όσα συντηρούν οι δάσκαλοι/ καθηγητές σε σχέση με την ακαδημαϊκή επιτυχία και προσπάθεια [6]. Αυτό σημαίνει, ότι οι πεποιθήσεις των δασκάλων αναφορικά με μαθητές από διαφορετικό υπόβαθρο κοινωνικής τάξης συσχετίζονταν σε σημαντικό βαθμό με την πραγματική απόδοσή τους. Εκ πρώτης όψεως, τα συγκεκριμένα ευρήματα φαίνονται προβληματικά καθώς οι δάσκαλοι βρίσκονται σε ισχυρή θέση επιρροής της πραγματικής ακαδημαϊκής απόδοσης με τρόπο που να ανταποκρίνεται στις ίδιες τις πεποιθήσεις τους, μία περίπτωση που είναι παρόμοια με την κλασική επίδειξη της αυτό-εκπληρούμενης προφητείας, η οποία – εκ συμπτώσεως – έλαβε και εκείνη χώρα σε περιβάλλον σχολικής τάξης [7].
Επιπρόσθετα, η απειλή του στερεοτύπου έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει την ακαδημαϊκή απόδοση των μαθητών χαμηλής κοινωνικοοικονομικής τάξης. Παρόλα αυτά, η μελέτη σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε η παρελθοντική ακαδημαϊκή επιτυχία και η κινητοποίηση των μαθητών να αποτελούν τα κριτήρια βάσει των οποίων κρίνεται η ακρίβεια, και οι ερευνητές βρήκαν ότι οι αντιλήψεις των δασκάλων σχετικά με τους μαθητές εμφανίζονταν να επηρεάζονται περισσότερο από την πραγματική παρελθοντική απόδοση παρά από τα στερεότυπα που αφορούν την κοινωνική τάξη.
Θα πρέπει να σημειωθεί, πάντως, ότι τα στερεότυπα των δασκάλων αναφορικά με την κοινωνική τάξη δεν αξιολογήθηκαν άμεσα (αλλά μάλλον πραγματοποιήθηκε στατιστική επαγωγή μέσω της συμπερίληψης του γονεϊκού εισοδήματος και της εκπαίδευσης ως προβλεπτικούς παράγοντες των αντιλήψεων των δασκάλων για τους μαθητές με παράλληλο έλεγχο της πραγματικής παρελθοντικής απόδοσης και κινήτρου) καθιστώντας την ερμηνεία αυτών των αποτελεσμάτων μάλλον δύσκολη.
Επιπρόσθετα, παρόλο που η συγκεκριμένη μελέτη υποδεικνύει ότι τα άτομα μπορεί να συντηρούν στερεότυπα που συνδέουν την υψηλότερη κοινωνική τάξη με μεγαλύτερη πνευματική ικανότητα ή απόδοση, δεν απαντά στον αν παρόμοιες απόψεις «μοιράζεται» και ο γενικός πληθυσμός.
___________________________________________________________
[1]. Allen RE (2006) Plato: The Republic. New Haven: Yale University Press.
[2]. Kraus MW, Côté S, Keltner D (2010) Social class, contextualism, and empathic accuracy. Psychol Sci 21: 1716–1723. doi:10.1177/0956797610387613. PubMed: 20974714.
[3]. Grossmann I, Varnum MEW (2011) Social class, culture, and cognition. Soc Psychol Pers Sci 2: 81-89. doi:10.1177/1948550610377119.
[4]. Kraus MW, Piff PK, Keltner D (2009) Social class, sense of control, and social explanation. J Pers Soc Psychol 97: 992–1004. doi:10.1037/a0016357. PubMed: 19968415.
[5]. Piff PK, Stancato DM, Côté S, Mendoza-Denton R, Keltner D (2012) Higher social class predicts increased unethical behavior. Proc Natl Acad Sci U S A 109: 4086-4091. PubMed: 22371585.
[6]. Madon S, Jussim L, Keiper S, Eccles J, Smith A et al. (1998) The accuracy and power of sex, social class, and ethnic stereotypes: A naturalistic study in person perception. Pers Soc Psychol Bull 24: 1304-1318. doi:10.1177/01461672982412005.
[7]. Rosenthal R, Jacobson L (1968) Pygmalion in the classroom: Teacher expectations and student intellectual development. New York: Holt.
Varnum MEW (2013) What Are Lay Theories of Social Class? PLoS ONE 8(7): e70589. doi:10.1371/journal.pone.0070589
Tom Denson, The University of New South Wales, Australia
Μετάφραση/ Απόδοση: Ντούνης Ανδρέας
Πηγή: journals.plos.org/plosone
socialpolicy.gr
