Εμμανουέλα Αλεξάνδρου,
Φοιτήτρια Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής,
Πάντειο Πανεπιστήμιο
Η είσοδος της γυναίκας στη μισθωτή εργασία ταυτίζεται, χρονικά, με τη βιομηχανική επανάσταση, δηλαδή με τους κοινωνικούς και οικονομικούς μετασχηματισμούς που πραγματοποιήθηκαν με την εμφάνιση και τη χρήση της μηχανής. Με τη βιομηχανική επανάσταση διαχωρίζεται η κατοικία από την εργασία και διαφοροποιούνται οι ασχολίες ανδρών και γυναικών καθώς όταν δέσποζε ο γεωργικός τομέας, οι γυναίκες εργάζονταν στο πλευρό των αντρών τους. Λόγω της αύξησης των μέσων παραγωγής, οι ιδιοκτήτες ζητούσαν αφενός άφθονο , αφετέρου φθηνό εργατικό δυναμικό. Αυτό οδήγησε στη χρησιμοποίηση γυναικών, αλλά και παιδιών στη βιοτεχνία. [1]
Στη χώρα μας, όπου όλα αυτά ήρθαν αργότερα, ήρθε καθυστερημένα και η είσοδος των γυναικών στο χώρο της μισθωτής εργασίας, όπως φυσικά και η προστατευτική, εργατική νομοθεσία, σχετικά με την γυναικεία εργασία, η οποία συστηματοποιήθηκε μόλις τον προηγούμενο αιώνα. Σύμφωνα με την αριθμ. 3 διεθνή σύμβαση της Ουάσιγκτον του 1919, που κυρώθηκε στη χώρα μας με τον νόμο 2274 του 1920 , ο όρος «γυναίκα» υποδηλώνει κάθε πρόσωπο θηλυκού γένους, οποιασδήποτε ηλικίας ή εθνικότητας, έγγαμο ή όχι. Το ίδιο επαναλαμβάνεται και σε άλλες, νεότερες, διεθνείς συμβάσεις.
Η διατύπωση αυτή θα μπορούσαμε να πούμε ότι, εκ πρώτης όψεως, φαίνεται απλοϊκή. Δεν είναι όμως, αν σκεφτούμε πως, η «γυναίκα» ήταν δηλωτικό της «προς γάμον ωριμότητος» , δηλαδή η γυναίκα ήταν όρος που βρίσκονταν σε συνάρτηση με τον άνδρα, ο οποίος όμως θεωρούνταν αυθύπαρκτη προσωπικότητα.
Σύμφωνα με την Monique Piettre [2], ο ρόλος της γυναίκας είναι «τριπλός» , καθώς χωρίζεται σε τρία μεγάλα στάδια τοποθετημένα στην ροή της ιστορίας: της μητέρας, που ανάγεται στις πιο απομακρυσμένες εποχές, της συζύγου, σχεδιασμένη σε αρχαίους πολιτισμούς που προήγαγε ο χριστιανισμός και τέλος της γυναίκας σαν αυτόνομη προσωπικότητα, χειραφετημένη σιγά σιγά από το τέλος του Μεσαίωνα.
Σαν αιτίες διακρίσεων απέναντι στην γυναίκα αναφέρονται [3]:
- Η νοοτροπία απέναντί της και οι κοινωνικές προκαταλήψεις.
- Η διπλή εκμετάλλευση της γυναίκας στην οικογένεια.
- Ο αποκλεισμός της γυναίκας από την πλήρως παραγωγική εργασία, δηλαδή η εκμετάλλευση του γυναικείου δυναμικού υπό ειδικές συνθήκες.
- Τέλος, ο αποκλεισμός της από την πολιτική και κοινωνική ζωή.
Κατά την Jeannette Laot, η εργασία των γυναικών συναρτάται με την εικόνα της γυναίκας που παρουσιάζουν τα κείμενα, ο κινηματογράφος, η γλώσσα, με τον ρόλο της στην κοινωνία, τις αλλοτριωμένες θέσεις εξουσίας, με τις δομές που προσδιορίζουν τη γυναίκα, την ευνοούν ή την καταπιέζουν˙ με την νοοτροπία, την παιδεία και το σεξ.
Το καπιταλιστικό σύστημα επωφελείται όχι μονάχα από την υποβαθμισμένη κατάσταση των εργαζομένων γυναικών. Χρησιμοποιεί, ουσιαστικά, τη γυναίκα ως όργανο κατανάλωσης αγαθών, ως ένα μέσο πραγμάτωσης των σκοπών του συστήματος κατανάλωσης. Έτσι, η γυναίκα αρχίζει να μετασχηματίζεται σε σεξουαλικό αντικείμενο, να αλλοτριώνεται και να υιοθετεί έναν τρόπο ζωής, ακούσια, τον οποίο επιβάλει το σύστημα, η ίδια η καθημερινή ζωή.
Αν παρατηρήσουμε, η ταξική πάλη βρίσκεται σε άμεσο συσχετισμό με την πάλη για την απελευθέρωση της γυναίκας.
Η επαναστατική αρχή της ισότητας των δύο φύλων επιδιώκει να ανατρέψει μία διάκριση που έχει ιστορικές καταβολές και βαθιές ρίζες. Ενάντια σε λαϊκές παραδόσεις, σε προκαταλήψεις και στον επαγγελματικό προσανατολισμό, τα οποία μπορεί να μην ανταποκρίνονται στις αντιλήψεις των σύγχρονων κοινωνιών, αλλά χρειάζεται αρκετός χρόνος για να εκριζωθούν πλήρως από τις κοινωνικές δομές.
Το γεγονός ότι μόνο ένας περιορισμένος αριθμός γυναικών αγωνίζεται για τα δικαιώματα της γυναίκας και την ισότητα των δύο φύλων, ενώ η πλειονότητα ίσως αδρανεί, δεν σημαίνει ότι πρέπει να αγνοήσουμε τους αγώνες αυτούς. Με τον ίδιο τρόπο που η δημόσια εξουσία ή οι εργοδότες δεν δύναται να αγνοούν τις εργατικές διεκδικήσεις επειδή στα εργατικά συνδικάτα κινείται ένας σχετικά μικρός αριθμός ενεργών μελών.
Εξίσου σημαντικό είναι ότι, δεν είναι δυνατή η ισότητα στην εργασία , χωρίς την ισότητα στην οικογένεια, χωρίς την ανατροπή των παραδοσιακών ρόλων.
Γενικότερα, με την ισότητα στην εργασία ανδρών και γυναικών συνεπάγεται ανατροπή ενός συστήματος κοινωνικού, πολιτικού, οικονομικού, ψυχολογικού κ.λπ.
Οι γυναίκες σήμερα δεν είναι άφωνες, ούτε δίχως άποψη. Εν αντιθέσει, είναι φορείς συγκεκριμένων απόψεων και πρακτικών που παραπέμπουν στις αρχές μιας εναλλακτικής προσέγγισης της ζωής. Αρχές όπως ο σεβασμός και ο διάλογος, οι οποίες έχουν ως στόχο την καλύτερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Με βάση την αντίληψη αυτή, η εξουσία δεν αποτελεί αυτοσκοπό, γεγονός που μια νέα ηθική διάσταση και στην πολιτική.
Οι εξελίξεις και τα γεγονότα μας καλούν να συμμετέχουμε σε έναν αγώνα που έχει ξεκινήσει αιώνες πριν και η διαδικασία ολοκλήρωσης του φαίνεται κάτι μακρινό και, δυστυχώς, πολλές φορές ουτοπικό. Αξίζει όμως να αντιληφθούμε το εξής: η ιστορία μας αποδεικνύει ότι πάντοτε οι μεγάλες αλλαγές πραγματοποιήθηκαν από μικρές ομάδες, από λίγα ενεργά μέλη τα οποία με την δυναμική των απόψεων τους και με άξονα τις βασικές δημοκρατικές αρχές κατάφεραν να γίνουν κινητήριος δύναμη, μετουσιώνοντας τις ιδέες τους και αλλάζοντας το κοινωνικό- οικονομικό ρου της ιστορίας.
[1] Evelyne Sullerot: Histoire et sociologie du travail féminin, 1968, σελ.89.
[2] La condition féminine à travers les âges, 1974.
[3] Eliane Vogel: La promotion des Femmes dans le monde du travail, 1975.
