Η οικονομική κρίση και η μεταβολή των εργασιακών σχέσεων οδήγησαν κατά την τελευταία δεκαετία στη συρρίκνωση της μεσαίας τάξης στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης.
Μία νέα έκθεση από τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταδεικνύει ότι οι αυξανόμενες ανισότητες των τελευταίων ετών έχουν οδηγήσει στη μείωση της μεσαίας τάξης στην Ευρώπη. Η Έκθεση με τίτλο: “Τάσεις στον κόσμο της εργασίας: Ποιες είναι οι επιδράσεις στις ανισότητες και στις ομάδες μεσαίου εισοδήματος;” [Trends in the world of work: What effects on inequalities and middle-income groups] παρουσιάστηκε σε συνέδριο υψηλού επιπέδου.
Η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση έχει επηρεάσει εντονότατα τις ομάδες μεσαίου εισοδήματος – που ορίζονται κυριότερα στο πλαίσιο της Έκθεσης ως οι ομάδες που ανήκουν στην εισοδηματική κλίμακα μεταξύ του 60 και 200 τοις εκατό του διάμεσου εισοδήματος. Σχεδόν όλες οι χώρες της Ε.Ε. που μελετήθηκαν αντιμετώπισαν μία μείωση στο μέγεθος της μεσαίας τάξης τους, καθώς και της αναλογίας του συνολικού εισοδήματος που “κατευθύνεται” προς τη μεσαία τάξη. Μία πιο αδύναμη μεσαία τάξη οδηγεί σε χαμηλότερη συνολική ζήτηση, και θέτει τέρμα στη μακροχρόνια μεγέθυνση προκαλώντας πιθανώς κοινωνική και πολιτική αστάθεια“, σημείωσε ο Daniel Vaughan-Whitehead, συν-συγγραφέας και επιμελητής της Έκθεσης.
Η μεσαία τάξη στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες αναπτύχθηκε ραγδαία κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, ωθούμενη κυρίως από την αύξηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας τόσο των γυναικών όσο και των αντρών, και την ανάδυση ενός μοντέλου νοικοκυριού “δύο πηγών εισοδημάτων”. Αντιθέτως, οι μακροχρόνιες τάσεις όπως η αλλαγή των εργασιακών δομών, και της αύξησης των άτυπων μορφών απασχόλησης ενισχύθηκαν από επιπρόσθετους παράγοντες που “συνδυάζονται” με την κρίση, όπως η αυξημένη ανεργία, η περαιτέρω μείωση των πραγματικών μισθών, και οι μεταρρυθμίσεις στους θεσμούς κοινωνικού διαλόγου, που συνεισέφεραν ακόμη περισσότερο στη διάβρωση της μεσαίας τάξης στην Ευρώπη κατά τη τελευταία δεκαετία.
“Αυτή η τάση είναι ανησυχητική, ειδικότερα καθώς φαίνεται να πλήττει περισσότερο τους νέους” εξηγεί ο Vaughan-Whitehead. “Οι πολύ υψηλοί δείκτες νεανικής ανεργίας μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένη πιθανότητα συμμετοχής στην μεσαία τάξη, και να δημιουργήσουν ένα διαγενεακό χάσμα.”
Ορισμένα επαγγέλματα τα οποία παραδοσιακά εκπροσωπούσαν τη μεσαία τάξη, όπως οι εκπαιδευτικοί και οι υπάλληλοι της δημόσιας διοίκησης, δεν ανήκουν πια συστηματικά στις ομάδες μεσαίου εισοδήματος. Η επαγγελματική ασφάλεια δεν αποτελεί πλέον τον κανόνα στον δημόσιο τομέα, όπως καταδεικνύεται από την ταχύτατη αύξηση του αριθμού των συμβάσεων προσωρινής απασχόλησης στον δημόσιο τομέα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η έκθεση δείχνει ότι οι γυναίκες έχουν πληγεί ιδιαιτέρως από αυτή τη διαδικασία μετάβασης: ο δημόσιος τομέας δεν αποτελεί μονάχα μία πηγή μαζικής απασχόλησης για τις γυναίκες, αλλά και η μειωμένη ποιότητα και παροχή δημόσιων υπηρεσιών, όπως η παιδική φροντίδα, επηρεάζουν επίσης αρνητικά την συμμετοχή τους στην αγορά εργασίας.
Οι δείκτες απασχόλησης για το εργατικό δυναμικό μεγαλύτερης ηλικίας (55-64 ετών) αυξήθηκε από 38,4% το 2002 σε 51,8% το 2014. Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, η αναβολή της συνταξιοδότησης παρέχει ένα μέσο διατήρησης του status της μεσαίας τάξης.
Παρά την κρίση, ορισμένες χώρες κατάφεραν να διατηρήσουν μία σταθερή μεσαία τάξη. Αυτή η περίπτωση συμπίπτει με τις χώρες: Βέλγιο, Γαλλία, Ολλανδία και Σουηδία, χώρες με ανθεκτικές εργασιακές σχέσεις. Αντιθέτως, η αποδυνάμωση του κοινωνικού διαλόγου σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιρλανδία ασφαλώς και οδήγησε σε μεγαλύτερες ανισότητες. Σε χώρες με περιορισμένες συλλογικές διαπραγματεύσεις όπως η Ουγγαρία και τα κράτη της Βαλτικής, η ανάπτυξη της μεσαίας τάξης εξαρτάται άμεσα από το οικονομικό πλαίσιο.
Οι μηχανισμοί της προσαρμογής των μισθών και της διαπραγμάτευσης των μισθών επιτελούν εξίσου ένα ρόλο. Για παράδειγμα, η διατήρηση του συστήματος τιμαριθμικής προσαρμογής των μισθών στο Βέλγιο, φαίνεται ότι έχει συνεισφέρει στην μείωση των ανισοτήτων.
ilo.org
socialpolicy.gr
