– Πρόσφατες ρυθμίσεις και στοχεύσεις για το 2016
Κορίνα Κομηνού,
Υποψήφια Διδάκτωρ Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής,
Πάντειο Πανεπιστήμιο
Τα προγράμματα Κοινωφελούς Εργασίας τα οποία υλοποιούνται τα τελευταία 4 περίπου χρόνια στην χώρα μας αποτελούν μια έκτακτη και αναγκαία ενεργητική πολιτική απασχόλησης που καλύπτει τον ευρύτερο πληθυσμό. Η ελληνική κοινωνία, δοκιμασμένη στα μεγάλα ποσοστά ανεργίας βρήκε στο πρόγραμμα αυτό μια πρόχειρη λύση και ένα άμεσο οικονομικό βοήθημα. Είναι γεγονός πως το πρόγραμμα έτυχε αποδοχής από τους ανέργους παρ’ όλη την κριτική και τις αντιρρήσεις που κατά καιρούς έχουν εκφρασθεί από πολλές πολιτικές δυνάμεις.
Μέσω της υλοποίησης προγραμμάτων Κοινωφελούς Εργασίας σε μεγάλη κλίμακα εφαρμόζεται έμπρακτα η θεωρία του εργοδότης έκτακτης προσφυγής που πολύ έχει συζητηθεί στην διεθνή και εγχώρια βιβλιογραφία. Σχετικές μελέτες έχουν εκδοθεί για να στηρίξουν το επιχείρημα της κρατικής λύσης σε καιρούς που η ιδιωτική οικονομία δε μπορεί να παράγει θέσεις εργασίας και βρίσκεται σε συνεχή ύφεση. Το άρθρο αυτό στοχεύει στην παρουσίαση των βασικών σημείων του προγράμματος και στην υπογράμμιση κάποιων νεώτερων ρυθμίσεων.
Τα Προγράμματα Κοινωφελούς Εργασίας χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και είναι ενταγμένα στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού».
Στην πρώτη του έκδοση το πρόγραμμα ήταν δομημένο να λειτουργεί μέσω δικαιούχων και συμπραττόντων φορέων. Δικαιούχοι φορείς είχαν την υπόσταση του μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, και οι συμπράττοντες φορείς ήταν ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού οι οποίοι έπρεπε να έχουν χαρτογραφήσει τις ανάγκες τους σε προσωπικό και να αιτηθούν ανάλογο αριθμό ατόμων. Στην συνέχεια η πρόσληψη πραγματοποιούνταν δίχως την μεσολάβηση των εταιρειών μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και πραγματοποιούνταν απευθείας από τον φορέα.
Τα Κοινωφελή Προγράμματα Εργασίας είχαν πάντα στον σχεδιασμό τους την λογική της κοινής ωφέλειας όπως αποκαλύπτει και ο τίτλος τους. Δηλαδή από την υλοποίησή τους προκύπτει ένα διπλό όφελος: Να στελεχωθούν έστω προσωρινά οι δημοτικές και περιφερειακές δομές με το απαραίτητο προσωπικό για την λειτουργία τους ακόμη και για το σύντομο χρονικό διάστημα των 5 μηνών και ταυτόχρονα να μπορεί να προσφέρεται μια έκτακτη οικονομική ενίσχυση, μέσω της βραχείας απασχόλησής τους, στους ανέργους. Δεν υπάρχει στην σύλληψη τους η διάσταση της ένταξης ή επανένταξης στην αγορά εργασίας, παρά μόνο η στόχευση της προσωρινής απασχόλησης του εργατικού δυναμικού σε εργασίες κυρίως χαμηλής έντασης γνώσης και προσόντων με σκοπό την συντήρηση της αγοραστικής δύναμης των ωφελουμένων. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι πρόκειται για μια επιδοματική πολιτική που αποκτά στοιχεία παθητικής πολιτικής κατά περιπτώσεις. Επιπλέον αποτελεί μέτρο υποστήριξης της ιδιωτικής οικονομίας που επιτυγχάνεται μέσω της συνεχούς ανακύκλωσης εργατικού δυναμικού σε θέσεις που αμείβονται με τον βασικό μισθό.
Τα Κοινωφελή Προγράμματα εργασίας μοριοδοτούν τους ωφελούμενους με κοινωνικά κριτήρια (χρόνος ανεργίας, χρόνος ανεργίας συζύγου, εισόδημα κ.α.) καθώς δίνουν προτεραιότητα στις πιο ευαίσθητες ομάδες ανέργων. Εντός του 2015 εκδόθηκαν 3 δημόσιες προσκλήσεις στο πλαίσιο της πράξης «Προώθηση της Απασχόλησης μέσω προγραμμάτων Κοινωφελούς Χαρακτήρα» συνολικά για περισσότερες από 50.000 θέσεις πλήρους απασχόλησης για ωφελούμενους εγγεγραμένους ανέργους. Στις δύο τελευταίες προσκλήσεις προβλέφθηκε μοριοδότηση για τα ΑμεΑ και για τους γονείς προστατευόμενου τέκνου ΑμεΑ ενώ στην τελευταία δημόσια πρόσκληση στις κατηγορίες ωφελουμένων προστέθηκαν τα άτομα με αναπηρία.
Στην πρόσφατη ψήφιση του λεγόμενου παράλληλου προγράμματος θεσμοθετήθηκαν κάποιες προωθημένες ρυθμίσεις-δικαιώματα για τους ωφελούμενους των προγραμμάτων. Μερικά από αυτά είναι η θέσπιση του δικαιώματος της απουσίας έως 2 μέρες το μήνα, αλλά και σε περιπτώσεις γάμου ή θανάτου δίνεται η δυνατότητα απουσίας. Εισάγεται η προστασία των ωφελουμένων σε περίπτωση απουσίας λόγω ασθένειας και προστατεύονται οι εγγυμονούσες, οι λεχώνες και όσες βρίσκονται σε κατάσταση επαπειλούμενης κύησης. Επίσης εισήχθησαν όροι παράτασης του προγράμματος στις περιόδους των εορτών ή διακοπών σε όσους απασχολούνται σε δομές αρμοδιότητας του Υπουργείου Παιδείας. Συμπληρωματικά με τις βελτιώσεις ως προς τα δικαιώματα απουσίας παρέχονται δικαιώματα καθυστερημένης προσέλευσης ως προς τα ωράρια για τους γονείς (και των δύο φύλων) τέκνων έως 30 μηνών αλλά και για τους ωφελούμενους ΑμεΑ ή γονείς τέκνων ΑμεΑ. Οι αμοιβές των ωφελουμένων ορίστηκαν κατά παρέκκλιση της εργατικής νομοθεσίας για εκείνους άνω των 25 σε 495,25 ευρώ μηνιαίως καθαρές αποδοχές και για εκείνους κάτω των 25 σε 431,75 ευρώ μηνιαίως καθαρές αποδοχές. Επιπρόσθετα για το σύνολο των ωφελούμενων ισχύει στο ακέραιο η πλήρης ιατροφαρμακευτική κάλυψη αλλά και η κανονική τους ασφάλιση για όλο τον χρόνο της εργασίας τους.
Υπάρχει πρόβλεψη κάλυψης της βαριάς και ανθυγιεινής εργασίας αλλά και της προστασίας από το εργατικό ατύχημα. Απαγορεύτηκε επίσης η εργασία σε απορριμματοφόρα οχήματα δήμων έπειτα από το θλιβερό περιστατικό του θανάτου ενός ωφελούμενου στην καθαριότητα του δήμου Μεγαρέων τον περασμένο Ιανουάριο. Σχετικές αυστηρές οδηγίες δόθηκαν μέσω της Γενικής Γραμματείας Διαχείρισης Κοινοτικών και άλλων Πόρων του Υπουργείου Εργασίας για κατά γράμμα εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας αλλά και για τον σεβασμό των Δημοσίων Προσκλήσεων σύμφωνα με τις οποίες διεξάγονται τα προγράμματα, για αποκλειστική εργασία των ωφελουμένων στις θέσεις για τις οποίες έχουν επιλεγεί.
Επιπλέον σε πρόσφατη Κοινή Υπουργική Απόφαση για τα Κοινωφελή Προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ 2014-2020 των οποίων η υλοποίηση θα ξεκινήσει στο τρέχον έτος, προστίθεται ένα νέο κριτήριο. Πιο συγκεκριμένα προστίθεται στις κατηγορίες των ωφελουμένων η κατηγορία των εγγεγραμμένων ανέργων δικαιούχων του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος που προσμετράται και στην επιλογή και κατάταξη των ωφελουμένων.
Το 2016 τα προγράμματα που θα ξεκινήσουν να υλοποιούνται σύμφωνα με ανακοινώσεις τις αρμόδιας Υπουργού για την Καταπολέμηση της Ανεργίας κυρίας Αντωνοπούλου έχουν προβλεφθεί να έχουν 8μηνη αντί της 5μηνης διάρκειας. Επίσης το πρόγραμμα το 2016 θα χρησιμοποιηθεί ως ένα μέσο βοήθειας για την ανάσχεση της προσφυγικής κρίσης η οποία πλήττει την χώρα. Δηλαδή θα ξεκινήσουν άμεσα σε πρώτη φάση 2887 νέες προσλήψεις μέσω κοινωφελών προγραμμάτων σε κέντρα κράτησης και ταυτοποίησης προσφύγων (hot spots) αλλά και σε δήμους σε όλη την επικράτεια που θα εμπλέκονται στη διαχείριση του προσφυγικού προβλήματος. Αποκλειστικά για τους ωφελούμενους στις προσφυγικές δομές προβλέπεται η αμοιβή βραδινής απασχόλησης. Η κυβέρνηση μάλιστα προωθεί άμεσα τις διαδικασίες πρόσληψης των ωφελουμένων καθώς κρίνεται αναγκαία η επάνδρωση των δομών με προσωπικό. Στόχος είναι να βρίσκονται τοποθετημένοι στις θέσεις τους οι ωφελούμενοι εντός των επόμενων 60 ημερών.
