Πέτρος Νικολούδης,
Φοιτητής Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής,
Πάντειο Πανεπιστήμιο
Εισαγωγή
Σε αυτό το άρθρο μου θα γίνει αναφορά, με αφορμή μια εισήγηση του καθηγητή Λεωνίδα Λουλούδη του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών[1]. Επιπλέον, θα σχολιάσω την πολιτική που επιθυμεί να ασκήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τον αγροτικό τομέα, όλα αυτά μέσα από το πρίσμα της Κοινωνικής Πολιτικής.
Σύμφωνα λοιπόν με τον κ. Λεωνίδα Λουλούδη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει κάποιους στόχους, τους οποίους ο αγροτικός τομέας όλων των κρατών της Ε.Ε πρέπει να φέρει εις πέρας. Αυτοί οι στόχοι είναι φυσικά η οικονομική αποτελεσματικότητα, η ασφάλεια τροφίμων, η διανομή εισοδήματος, η προστασία του περιβάλλοντος , η αγροτική ανάπτυξη. Όλα αυτά βέβαια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα προσεγγίζει μέσα από την οπτική της Νεοκλασικής Θεωρίας, η οποία απαιτεί την ύπαρξη μιας αγοράς ελεύθερης με πλήρη ανταγωνισμό, τα στοιχεία της προσφοράς, της ζήτησης και της τιμής, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, χαμηλά κόστη συναλλαγής, πλήρης πληροφόρηση συναλλασσόμενων και την άριστη κατά Pareto κατανομή των μέσων παραγωγής. Αυτό είναι το πλαίσιο για μια τέλεια αγορά.
Τώρα, όσον αφορά τα αγαθά, τα καθαρά δημόσια αγαθά είναι εκείνα τα οποία έχουν το στοιχείο του μη αποκλεισμού, ότι δηλαδή όλοι οι πολίτες ενός κράτους μπορούν να ικανοποιούνται από αυτό το αγαθό, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, και έχουν το στοιχείο της αδιαιρετότητας, δηλαδή ο καθένας μας μπορεί να ωφεληθεί από αυτό, χωρίς να αφαιρεί από άλλον την ικανότητα να ωφεληθεί από το εξ’ ίσου ίδιο αγαθό. Ωστόσο υπάρχουν και εκείνα τα αγαθά τα οποία αποτελούν ενδιάμεσα αγαθά, δηλαδή δεν είναι ούτε δημόσια αγαθά, ούτε ιδιωτικά. Ενδιάμεσο αγαθό θεωρείται η αγροτική γη, στην οποία κάποιος μπορεί να κάνει χρήση, πάντα υπό κάποιες προϋποθέσεις.
[irp]
Όταν η αγορά δε μπορεί να εσωτερικεύσει στις τιμές ολόκληρο το όφελος που αποφέρει ή ολόκληρο το κόστος που συνεπάγεται η παραγωγή ή η κατανάλωση, τότε εμφανίζονται εξωτερικές επιβαρύνσεις. Υπάρχουν βέβαια και θετικές εξωτερικεύσεις. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Ελλάδας, όπου υπήρχαν νομαδικές κτηνοτροφικές εκτροφές, οι οποίες πρόσφεραν μια δυνατότητα προστασίας του τοπίου, καθώς οι βοσκότοποι αξιοποιούνταν από κτηνοτρόφους μέσω διάφορων συστημάτων που δεν έβλαπταν το περιβάλλον και πρόσφεραν συμπτωματικά θετικές εξωτερικεύσεις. Εάν όμως θέλουμε να έχουμε σταβλισμένες εκτροφές με υψηλή τεχνολογία, θα πρέπει το κράτος να προσφέρει την απαραίτητη βοήθεια. Από πού θα βρει τα λεφτά το κράτος; Η φορολόγηση των πολιτών είναι μια πιθανή λύση.
Ωστόσο, όταν έχεις ήδη μια κοινωνία εξαντλημένη από την ήδη σκληρή φορολογία, το κράτος θα πρέπει να βρει από αλλού πόρους για μια τέτοια προσπάθεια. Υπάρχουν βέβαια και οι αρνητικές εξωτερικεύσεις, τις οποίες πρέπει να μελετήσουμε πριν ασχοληθούμε με τις θετικές εξωτερικεύσεις, όπως είναι η φορολόγηση και η ποινή των αγροτών που ρυπαίνουν το περιβάλλον και παραβιάζουν τους θεσμοθετημένους νόμους.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στοχεύει στη δημιουργία μιας διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα στις θετικές εξωτερικεύσεις και στις αρνητικές εξωτερικεύσεις. Αυτή η επιδίωξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βασίζεται στη θεωρία του R. Coase, σύμφωνα με τον οποίο, τα επίπεδα αναφοράς είναι κοινωνικά προσδιορισμένα, άρα εάν αφήσουμε τους διαπραγματευόμενους μεταξύ τους (αγρότες αλλά και καταναλωτές) τότε το αποτέλεσμα θα είναι ακόμα καλύτερο από το να επεμβαίνει το κράτος. Αυτή η άποψη βέβαια, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ακραία συντηρητική και μπορεί να συμπεριληφθεί στα πλαίσια της νεοφιλελεύθερης επίθεσης που απαιτεί τον περιορισμό των κρατικών δαπανών. Μια τέτοια αγροτική πολιτική μπορεί να οδηγήσει σε όξυνση των ανισοτήτων μεταξύ μεγαλογαιοκτημόνων και των απλών αγροτών και μπορεί να οδηγήσει σε ενίσχυση των ιδιωτικοποιήσεων στα πλαίσια των αγροτικών προϊόντων. Κάτι τέτοιο μάλιστα μπορεί να δώσει βήμα για ιδιωτικοποίηση κάποιων αγαθών.
Σύμφωνα με τον Σάκη Καράγιωργα, δεν υπάρχει περίπτωση η αγορά να δώσει λύσεις και δε γίνεται να αφεθούν τα πάντα στους συναλλασσόμενους. Το κράτος βέβαια με τη γραφειοκρατία του έρχεται ενάντια στη νεοκλασική θεωρία. Στη τελική, δε σκέφτονται όλοι οι άνθρωποι ορθολογικά, κάτι που μπορεί να επηρεάσει τις συναλλαγές μεταξύ τους. Πιστεύω πως πρέπει το κράτος αλλά και οι αγρότες και οι καταναλωτές να έρθουν σε ένα διάλογο μεταξύ τους, έτσι ώστε να υπάρξουν ενέργειες που να συμφέρουν όλους. Επιπλέον, θα υπάρχει πιθανότητα για μεγαλύτερη προστασία των δημόσιων και ημιδημόσιων αγαθών, εάν φυσικά ο διάλογος αυτός περιλαμβάνει στοιχεία όπως είναι η ορθολογικότητα και η εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος. Φυσικά, ο διάλογος αυτός στη συνέχεια θα πρέπει να ανέλθει στα επίπεδα των διεθνών οργανισμών.
————————————-
[1] Βλ. https://vimeo.com/62522367 στο πλαίσιο των κρίση-μων σεμιναρίων που διοργάνωνε η Πρωτοβουλία για την Υπεράσπιση της Κοινωνίας και της Δημοκρατίας (https://koinoniademo.wordpress.com/)
[irp]
Discover more from socialpolicy.gr
Subscribe to get the latest posts sent to your email.