Πώς επιδρά η λεκτική βία ως συναισθηματική κακοποίηση στα παιδιά

Της συγγραφέως, Peg Streep

Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι οι νευρολογικές οδοί τόσο για τον σωματικό όσο και για τον συναισθηματικό πόνο είναι ίδιες και ότι η λεκτική κακοποίηση μεταβάλλει όχι μόνο τις νευρολογικές συνδέσεις στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο αλλά επηρεάζει και την δομή του.

Παρόλα αυτά πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν να υποτιμούν τη δύναμη των λέξεων, τους τρόπους που μπορούν να βλάψουν ένα παιδί, βασιζόμενοι στην ιδέα ότι «είναι μόνο λόγια.» 

Η λεκτική βία αποτελεί συναισθηματική κακοποίηση

Η λεκτική βία στην οικογένεια είναι ύπουλη, διότι το παιδί δεν έχει τρόπο να προστατεύσει τον εαυτό του απέναντι της.  Είναι παγιδευμένο επειδή θέλει την αγάπη της μητέρας, επιδιώκει την έγκριση της και — για μεγάλο χρονικό διάστημα και ίσως και για πάντα — την θεωρεί ως “αρχή”, έτσι είναι πιθανό να πιστεύει σε ό, τι λέει εκείνη σχετικά με αυτό. Παραφράζοντας την Αμερικανή Ακαδημαϊκό Deborah Tannen, ένας γονέας δημιουργεί όχι μόνο τον κόσμο που ζει ένα παιδί, αλλά υπαγορεύει και πώς τα γεγονότα θα ερμηνευτούν σε αυτόν.

Η λεκτική βία σε μεγάλο βαθμό συμβαίνει στα κρυφά γιατί μένει εντός του σπιτιού και δεν αφήνει κανένα σημάδι. Βοηθάται και υποκινείται από έναν συγκεκριμένο τρόπο σκέψης που επιτρέπει στην κακοποιητική μητέρα να αρνείται ότι βλάπτει με τα λόγια της. Στην πραγματικότητα, είναι πιθανό να κατηγορήσει την συναισθηματική αντίδραση του παιδιού της, αναφέροντας πως είναι «υπερβολικά ευαίσθητο.»  Πολλές μητέρες δεν έχουν κανένα πρόβλημα να δικαιολογούν τη χρήση μιας τιμωρητικής και σκληρής γλώσσας. Η περιθωριοποίηση ενός επιτεύγματος του παιδιού — «Αν πήρες άριστα, τότε το τεστ θα πρέπει να ήταν πολύ εύκολο» — μπορεί να αγνοηθεί από μια μητέρα ως μια προσπάθεια για να βεβαιωθεί ότι «δεν παίρνουν τα μυαλά του αέρα.» Η υποτίμηση ενός παιδιού με ιδιαίτερα προσωπικούς ισχυρισμούς —«Είσαι τεμπέλης/α» ή «Γιατί δεν μπορείς να είσαι σαν τον/την αδερφό/ή σου» — συχνά αντιπροσωπεύει κάτι που γίνεται για “το καλό” ή την “πειθαρχία” του παιδιού.

Δεν είναι όμως μόνο τα λόγια που είναι κακοποητικά, είναι και η σκόπιμη σιωπή, η απουσία των λέξεων, που αποσκοπούν στο να πληγώσουν την καρδιά και το πνεύμα ενός παιδιού, που έχουν επίσης πολύ μεγάλη σημασία. Και πάλι, μια τέτοια συμπεριφορά “δικαιολογείται” στο καθεστώς της οικογενειακής ζωής. Η άρνηση στην έκκληση του παιδιού για βοήθεια ή συμβουλές ή η απόκριση «έπρεπε να ξέρεις» ενώ τιμωρείται ή αγνοείται αποτελούν στοιχεία μιας τέτοιας συμπεριφοράς.

Τα λόγια της μητέρας μπορούν να χτίσουν ή να καταστρέψουν την αίσθηση του παιδιού για τον εαυτό του

Τα παιδιά εσωτερικεύουν τα μηνύματα για τον εαυτό τους, που οι μητέρες τους επικοινωνούν μέσω λόγων και πράξεων. Ένα παιδί που δέχεται αγάπη, λαμβάνει την απαραίτητη προσοχή και να λαμβάνει υποστήριξη εσωτερικεύει το μήνυμα ότι είναι άξιο, ικανό και ασφαλές. Το παιδί στο οποίο λέγεται ότι δεν τα καταφέρνει, ότι είναι μια απογοήτευση, ή δεν αξίζει την προσοχή, εσωτερικεύει αυτά τα μηνύματα τα οποία στη συνέχεια γίνονται η εσωτερική φωνή της αυτοκριτικής τους. Η αυτοκριτική είναι μια καταστροφική συνήθεια του μυαλού κατά την οποία το άτομο δεν αποδίδει μια κακή έκβαση στους εξωτερικούς παράγοντες, αλλά στα σταθερά, γενικευμένα χαρακτηριστικά του εαυτού του. Η αυτοκριτική είναι μια θηλιά στο κεφάλι του παιδιού, υπενθυμίζοντάς του ότι είναι ανίκανο και ανάξιο, που αποτελεί μια άμεση συνέπεια της λεκτικής βίας.

Η έμφυτη ανάγκη για την αγάπη της μητέρας και ο φόβος της απώλειας της μητέρας συνδυάζονται άρρηκτα. Όμως η λεκτική κακοποίηση είναι συναισθηματική κακοποίηση, χωρίς καμία αμφιβολία.

Οι δύο πρώτες παρατηρήσεις εξηγούν γιατί, ακόμα και στην ενήλικη ζωή, πολλά παιδιά συνεχίζουν να βλέπουν τις κακοποιητικές τους μητέρες, ακόμη και αν παραμένουν ευαίσθητα και πληγώνονται από τα λόγια τους.

Eisenberger, Naomi. “The Pain of social disconnection: examining the shared neural underpinnings of physical and social pain” (2012) Nature Reviews Neuroscience (May 2012), 13 (6), 421-434.

Teicher, Martin P., Susan L. Anderson et al. “The neurobiological consequences of early stress and childhood maltreatment”, Neuroscience and Biobehavioral Reviews (2003), 27, 33-44.

Πηγή: psychcentral.com

socialpolicy.gr