Ελένη Κολτσίδα ~ Ψυχολόγος, Σύμβουλος Προσωποκεντρικής Προσέγγισης
Οι διαφωνίες και οι συγκρούσεις είναι μέρος της ζωής μας, των σχέσεων μας και τελικά μέρος του εαυτού μας. Ακόμα και αυτή τη στιγμή μπορεί να βιώνουμε μία εσωτερική σύγκρουση σκεπτόμενοι αν θέλουμε να συνεχίσουμε να διαβάζουμε αυτό το κείμενο ή όχι.
Πότε όμως η διαφωνία εξελίσσεται σε σύγκρουση και κατά πόσο φωτίζει κάποιες σκοτεινές πλευρές της προσωπικότητας μας, μίας σχέσης ή μίας κοινωνίας;
Η διαφωνία αναφέρεται κυρίως σε μία διαφορά απόψεων, σε μία ασυμφωνία προσέγγισης ανάμεσα σε δύο πλευρές. Η σύγκρουση όμως είναι κάτι παραπάνω από απλή ασυμφωνία και αποτελεί ένα επίμονο θέμα προστριβής το οποίο έχει διάρκεια. Αφού λοιπόν παραμένει για καιρό, μπορεί να αλλάζει μορφές και να εξελίσσεται προκαλώντας πολλά προβλήματα τα οποία συνιστούν εκφάνσεις του ίδιου ζητήματος.
Από αυτή την άποψη η σύγκρουση αντιμετωπίζεται ως μία διαδικασία και έχει 3 ποιοτικές διαβαθμίσεις
Α) Η προοπτική να προκύψει σύγκρουση υπάρχει όταν 2 πλευρές έρχονται αντιμέτωπες με δύο ή περισσότερες επιλογές / στόχους τις οποίες αντιλαμβάνονται ως ασύμβατες μεταξύ τους.
Β) Η σύγκρουση γίνεται πραγματικότητα όταν η αλληλεπίδραση μεταξύ τους φανερώνει ότι θέλουν διαφορετικά πράγματα ενώ ταυτόχρονα οι διαφορές αυτές νιώθουν ότι δεν μπορούν να επιλυθούν.
Γ) Όταν τα μέλη νιώθουν ότι δεν υπάρχει αμοιβαίο αποδεκτό αποτέλεσμα και χρειάζεται να γίνουν ανεπιθύμητες παραχωρήσεις προκειμένου να επιλυθούν οι διαφορές, τότε μπορεί να έρθει η ρήξη, το τέλος σε μία σχέση. Σε αυτό το στάδιο συνήθως τα μέλη επικεντρώνονται σε προσωπικά τους ενδιαφέροντα αντί για κοινά και προσανατολίζονται στην ικανοποίηση των δικών τους αναγκών ο καθένας.
Η έννοια της σύγκρουσης στην αρνητική εκδοχή της περιγράφει ένα μοτίβο γεγονότων έντονα συναισθηματικά φορτισμένων που περιλαμβάνουν θυμό και εχθρότητα/επιθετικότητα. Αυτή μπορεί να εκφράζεται λεκτικά με προσβολές, σαρκασμό και αρνητικούς χαρακτηρισμούς ενώ κάποιες φορές οδηγεί σε χωρισμό προσωρινό ή όχι, αυτοκαταστροφικές τάσεις, κατανάλωση αλκοόλ, σωματική και λεκτική βία. Επιπλέον οδηγεί σε συμπεριφορές με απουσία χαρακτηριστικών μίας σχέσης πολύ ουσιαστικών, όπως η σεξουαλική αποχή, απουσία διάθεσης για επικοινωνία ή σιωπή.
Οι ερευνητές αλλά και οι ειδικοί ψυχικής υγείας εντοπίζουν κάποιους προβληματικούς τρόπους διαχείρισης των συγκρούσεων οι οποίοι όχι μόνο δεν διευκολύνουν την εξομάλυνση και επίλυση της σύγκρουσης αλλά την εντείνουν.
Δεν είναι απλά ένας τσακωμός, είναι μάχη για επιβίωση!
Από έρευνες έχει αποδειχτεί ότι ακόμα και η αναμονή μιας σύγκρουσης είναι αρκετή για να θέσει τον οργανισμό μας σε επιφυλακή. Συχνά νιώθουμε ότι μία σύγκρουση έχει χαμένους και νικητές, ότι ο ένας μόνο κερδίζει και η άλλη μεριά οφείλει να απολογηθεί για το λάθος της. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο ένας μπαίνει σε θέση άμυνας ενώ ο άλλος μπορεί να γίνεται πολύ επικριτικός και επιθετικός. Στην πραγματικότητα όμως το σημαντικό είναι να αποδεχτούν και οι δύο το μερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί και αν μην αντιδρούν ανταγωνιστικά ή με ανεξέλεγκτο θυμό.
Αρνούμαι να αντιμετωπίσω το πρόβλημα ελπίζοντας ότι έτσι θα το εξαφανίσω
Πολλοί άνθρωποι αποφεύγουν συστηματικά τις συγκρούσεις θεωρώντας ότι έτσι το αντιμετωπίζουν με τον πιο σωστό τρόπο. Όντως, όταν κάποιος βρίσκεται σε έντονη συναισθηματική φόρτιση, δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να συζητήσει ένα σημαντικό θέμα για παράδειγμα με τον σύντροφο του, όταν όμως πρόκειται για τον βασικό τρόπο αντιμετώπισης των διαφωνιών, τότε είναι προβληματικό. Μία σχέση όπου οι καβγάδες είναι ελάχιστοι δεν είναι απαραιτήτως πιο υγιής από μία που είναι συχνότεροι, μπορεί επιπλέον να οδηγεί στην απομόνωση και την αίσθηση της μοναξιάς.
Χρησιμοποιώ την τωρινή σύγκρουση για να επαναφέρω προβλήματα του παρελθόντος
Σε όλους μας έχει συμβεί κατά τη διάρκεια της άμεσης διαφωνίας να αναφερόμαστε και να αναβιώνουμε προβλήματα και καταστάσεις που συνέβησαν στο παρελθόν. Έτσι ξεφεύγουμε από το εδώ και τώρα και τελικά δεν δίνεται λύση σε αυτό που μας απασχολεί, στερώντας και από τις δύο πλευρές να βρουν ένα σημείο σύγκλισης. Αυτό μπορεί να συμβαίνει είτε επειδή δόθηκαν επιφανειακές λύσεις σε κάποιο ζήτημα, είτε επειδή η μία πλευρά δεν ένιωσε ικανοποιημένη από τον τρόπο επίλυσης του προβλήματος.
Πολλοί θα έχουν αναρωτηθεί γιατί πληγωνόμαστε τόσο βαθιά από μία σύγκρουση ή μία διαφωνία, που μπορεί να φαίνεται και σχετικά ασήμαντη.
Στην πραγματικότητα πληγωνόμαστε γιατί σε συναισθηματικό επίπεδο, ταυτίζουμε την σύγκρουση με προσδοκίες μας που ματαιώθηκαν.
Κάθε φορά που συνδεόμαστε με έναν άνθρωπο, ερωτικό σύντροφο, φιλικό πρόσωπο, συγγενή ή ακόμα και συνάδελφο, ελπίζουμε ότι μέσα από την σχέση θα ικανοποιούνται οι ανάγκες μας. Οι σχέσεις όμως είναι περίπλοκες, έχουν διακυμάνσεις και μερικές φορές μας απογοητεύουν. Μέσα από τις σχέσεις μας επιδιώκουμε την πληρότητα, ίσως να προσπαθούμε να επουλώσουμε πληγές του παρελθόντος ή να ικανοποιήσουμε καταπιεσμένες ανάγκες. Κάθε φορά που ερχόμαστε σε σύγκρουση, η ικανοποίηση των αναγκών μας βρίσκεται υπό απειλή.
Ωστόσο, αν αξιοποιήσουμε σωστά τις συγκρούσεις ή διαφωνίες, θα δούμε ότι είναι μία ευκαιρία να επικοινωνήσουμε πιο ουσιαστικά, να δείξουμε περισσότερη κατανόηση και να μπούμε στη θέση του άλλου προσώπου.Αυτό μπορεί να συμβεί όταν
Αναγνωρίζουμε ότι η άλλη πλευρά μπορεί να έχει διαφορετική άποψη από εμάς και γίνει σεβαστή. Ο απέναντί μας δεν είναι απλά μία προβολή των αναγκών μας αλλά μπορεί να διαφοροποιηθεί από εμάς.
Και οι δύο πλευρές διαφωνούν αλλά μοιράζονται ένα κοινό αίσθημα γνήσιου ενδιαφέροντος και επικοινωνούν τον αμοιβαίο σεβασμό.
Δεν γινόμαστε κτητικοί και δεν επιδιώκουμε να βρίσκουν όλες οι ανάγκες μας ικανοποίηση μέσα από μία σημαντική για εμάς σχέση.
Μπορούμε να εκτιμάμε τον άλλον για τις ομοιότητες και τις διαφορές του μαζί μας.
Αποδεχόμαστε ότι ευθύνες αναλογούν και στις δύο πλευρές και δεν έχουμε σκοπό να υπονομεύσουμε την μία πλευρά.
Σκοπός λοιπόν της επίλυσης μίας σύγκρουσης είναι η ισοτιμία και η όσον το δυνατό καλύτερη επικοινωνία της ουσίας του προβλήματος ώστε να νιώθουν και οι δύο πλευρές ότι έχουν ακουστεί!
