29 εκατομμύρια οι τοξικοεξαρτημένοι ενήλικες: Παγκόσμια Έκθεση του ΟΗΕ για τα Ναρκωτικά 2016

Απόδοση: Ελένη Τομπέα

Περίπου το 5% του ενήλικου πληθυσμού, ή σχεδόν 250 εκατομμύρια άτομα μεταξύ των ηλικιών 15 έως 64 ετών, έκαναν χρήση τουλάχιστον ενός ναρκωτικού το 2014, σύμφωνα με την τελευταία Παγκόσμια Έκθεση για τα Ναρκωτικά που ανακοινώθηκε στις 23 Ιουνίου από το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών και την Πρόληψη του Εγκλήματος (UNODC ). Ωστόσο, σημαντικό στοιχείο είναι ότι ο αριθμός αυτός δεν έχει αυξηθεί κατά τα τελευταία τέσσερα χρόνια σε αναλογία με τον παγκόσμιο πληθυσμό. Όμως, η έκθεση δείχνει ότι ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν ταξινομηθεί ως πάσχοντες από διαταραχές χρήσης ουσιών έχει αυξηθεί δυσανάλογα για πρώτη φορά μέσα σε έξι χρόνια. Υπάρχουν τώρα περισσότεροι από 29 εκατομμύρια άνθρωποι σε αυτή την κατηγορία (σε σύγκριση με το προηγούμενο στατιστικό των 27 εκατομμυρίων). Επιπλέον, περίπου 12 εκατομμύρια άνθρωποι κάνουν χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών με το 14% εξ αυτων να ζουν με τον ιό HIV. Ο συνολικός αντίκτυπος της χρήσης ναρκωτικών όσον αφορά τις συνεπειές της για την υγεία εξακολουθεί να είναι ολέθριος.

Η χρήση ναρκωτικών και οι συνέπειες για την υγεία

Ενώ η θνησιμότητα που συνδέεται με τη χρήση ναρκωτικών παρέμεινε σταθερή σε όλο τον κόσμο, το 2014 αναφέρθηκαν ακόμη περίπου 207.000 θάνατοι: ένας απαράδεκτα υψηλός αριθμός θανάτων που μπορεί να προληφθεί εάν υπάρχουν επαρκείς παρεμβάσεις.

Η χρήση ηρωίνης, και των σχετικών θανάτων από υπερβολική δόση, φαίνεται να έχουν αυξηθεί σημαντικά κατά τα τελευταία δύο χρόνια σε ορισμένες χώρες στη Βόρεια Αμερική και τη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη. Υπογραμμίζοντας τη σημασία αυτού του γεγονότος, ο Εκτελεστικός Διευθυντής του UNODC, Yury Fedotov ανέφερε ότι ενώ οι προκλήσεις που τίθενται από τις νέες ψυχοτρόπες ουσίες παραμένουν μια σοβαρή ανησυχία, η ηρωίνη εξακολουθεί να είναι το ναρκωτικό που σκοτώνει τα περισσότερα άτομα και αυτή η αναζωπύρωση πρέπει να αντιμετωπιστεί επειγόντως.  Συνολικά, τα οπιοειδή εξακολουθούν να θέτουν τον υψηλότερο κίνδυνο για την υγεία μεταξύ των κυριότερων ναρκωτικών.

Η κάνναβη, παραμένει ως το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο ναρκωτικό σε παγκόσμιο επίπεδο, με κατ ‘εκτίμηση 183 εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν κάνει χρήση το 2014. Από την ανάλυση των τάσεων κατά τη διάρκεια αρκετών ετών, η έκθεση δείχνει ότι με την αλλαγή των κοινωνικών νορμών όσον αφορά την κάνναβη – κυρίως στη Δύση – η χρήση της έχει αυξηθεί παράλληλα με την υψηλότερη αποδοχή της. Σε πολλές περιοχές, όλο και περισσότεροι άνθρωποι έχουν κάνει θεραπεία για διαταραχές από τη χρήση της κάνναβης κατά την τελευταία δεκαετία.

Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης νέα ευρήματα που σχετίζονται με τους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών (PWID). Για παράδειγμα, η σύνδεση μεταξύ της χρήσης διεγερτικών (μεταξύ των οποίων και οι νέες ψυχοδραστικές ουσίες οι οποίες δεν είναι υπό διεθνή έλεγχο) και της επικίνδυνης ενέσιμης χρήσης και σεξουαλικής συμπεριφοράς που μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό HIV. Πρόσθετα ευρήματα δείχνουν υψηλά επίπεδα χρήσης ναρκωτικών στις φυλακές, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης των οπιούχων και της ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών. Ως εκ τούτου, οι φυλακές παραμένουν ένα περιβάλλον υψηλού κινδύνου για λοιμώδη νοσήματα, και ο επιπολασμός του ιού HIV, της ηπατίτιδας και της φυματίωσης μεταξύ των φυλακισμένων μπορεί να είναι σημαντικά υψηλότερος από ό, τι στον γενικό πληθυσμό. Ο κίνδυνος από υπερβολική δόση εξακολουθεί να είναι υψηλός μεταξύ των πρώην κρατουμένων ιδιαίτερα λίγο μετά την έξοδο τους από την φυλακή. 

Η έκθεση επισημαίνει ότι οι άνδρες έχουν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες από τις γυναίκες να κάνουν χρήση κάνναβης, κοκαΐνης ή αμφεταμινών, ενώ οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες από τους άνδρες να προβούν σε μη-ιατρική χρήση οπιοειδών και ηρεμιστικών. Οι ανισότητες μεταξύ των φύλων μπορεί να αποδοθούν στη δυνατότητα της χρήσης ναρκωτικών σε ένα κοινωνικό περιβάλλον, παρά το ότι το φύλο είναι ένας παράγοντας που καθορίζει τη χρήση ναρκωτικών. Παρά το γεγονός ότι περισσότεροι άνδρες κάνουν χρήση ναρκωτικών από ό, τι γυναίκες, οι επιπτώσεις της χρήσης ναρκωτικών είναι μεγαλύτερες στις γυναίκες από ό, τι στους άνδρες, γιατί οι γυναίκες συνήθως στερούνται την πρόσβαση στη συνεχή φροντίδα για την εξάρτηση από τη χρήση ναρκωτικών. Στο πλαίσιο της οικογένειας, οι γυναίκες και τα παιδιά των χρηστών ναρκωτικών είναι επίσης πιο πιθανό να αποτελέσουν θύματα βίας που συνδέεται με τη χρήση ναρκωτικών.

Το παγκόσμιο πρόβλημα των ναρκωτικών και η αειφόρος ανάπτυξη

Με το 2016 να αποτελεί το πρώτο έτος από την υιοθέτηση των νέων Αναπτυξιακών Στόχων (SDGs), η έκθεση παρέχει μια ιδιαίτερη έμφαση για το παγκόσμιο πρόβλημα των ναρκωτικών μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Κατά την ανάλυση αυτών των δεσμών οι SDGs έχουν χωριστεί σε πέντε ευρείς τομείς:

1. κοινωνική ανάπτυξη 2. Οικονομική ανάπτυξη 3. περιβαλλοντική βιωσιμότητα 4. ειρηνικές, δίκαιες και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίες και 5. συνεργασίες.

Η έκθεση επισημαίνει μια ισχυρή σχέση μεταξύ της φτώχειας και διαφόρων πτυχών του προβλήματος των ναρκωτικών. Πράγματι, το κύριο βάρος του προβλήματος της χρήσης ναρκωτικών βαραίνει τους ανθρώπους που είναι φτωχοί σε σχέση με τις κοινωνίες στις οποίες ζουν, όπως σαφώς διαφαίνεται στις πλουσιότερες χώρες. Την ισχυρή συσχέτιση μεταξύ των κοινωνικών και οικονομικών μειονεκτημάτων και των διαταραχών της χρήσης ναρκωτικών μπορεί να τη δει κανείς κατά την ανάλυση διαφόρων πτυχών της περιθωριοποίησης και του κοινωνικού αποκλεισμού, όπως η ανεργία και τα χαμηλά επίπεδα της εκπαίδευσης.

Η έκθεση ρίχνει επίσης φως στους ποικίλους τρόπους με τους οποίους το παγκόσμιο πρόβλημα των ναρκωτικών οδηγεί σε διάφορες εκδηλώσεις βίας. Ενώ η ένταση της βίας που συνδέεται με τα ναρκωτικά είναι η μεγαλύτερη όταν συνδέεται με τη διακίνηση των ναρκωτικών και την παραγωγή τους, αυτά δεν παράγουν απαραίτητα βία, όπως φαίνεται και από τα χαμηλά επίπεδα ανθρωποκτονιών στις χώρες διέλευσης που επλήγησαν από τις οπιούχους οδούς διακίνησης στην Ασία. Το εμπόριο ναρκωτικών φαίνεται γενικά να “ανθίζει” εκεί όπου η παρουσία του κράτους είναι αδύναμη, εκεί όπου το κράτος δικαίου εφαρμόζεται άνισα, και εκεί όπου υπάρχουν ευκαιρίες για διαφθορά.

Η έκθεση αναλύει την επίδραση του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης στο λαθρεμπόριο και τις αγορές των ναρκωτικών, καθώς και στη χρήση και τους χρήστες ναρκωτικών. Για παράδειγμα, σημειώνει ότι σε παγκόσμιο επίπεδο το 30% του πληθυσμού των φυλακών αποτελείται από υπόδικους (που δεν έχουν ακόμα καταδικαστεί) ή προφυλακισμένους κρατουμένους. Μεταξύ των καταδικασθέντων κρατουμένων, το 18% βρίσκονται στη φυλακή για αδικήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά. Η υπερβολική χρήση της φυλάκισης για αδικήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά και ελάσσονος σημασίας είναι αναποτελεσματική στη μείωση της υποτροπής  και υπερφορτώνει τα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης, εμποδίζοντάς τα από την αποτελεσματική αντιμετώπιση των πιο σοβαρών εγκλημάτων. Η παροχή υπηρεσιών θεραπείας και φροντίδας βάσει στοιχείων για παραβάτες που κάνουν χρήση ναρκωτικών, ως εναλλακτική λύση στη φυλάκιση, έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει σημαντικά την ανάρρωση και τη μείωση της υποτροπής.

Η Παγκόσμια Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2016 παρέχει μια συνολική επισκόπηση της προσφοράς και της ζήτησης οπιούχων, κοκαΐνης, κάνναβης, διεγερτικών τύπου αμφεταμίνης και των νέων ψυχοδραστικών ουσιών, καθώς και τις επιπτώσεις τους στην υγεία. Εξετάζει επίσης τα επιστημονικά στοιχεία σχετικά με την πολλαπλή χρήση ναρκωτικών, τη ζήτηση για θεραπεία που αφορά τη χρήση κάνναβης και τις εξελίξεις από τη νομιμοποίηση της  για ψυχαγωγική χρήση σε ορισμένα μέρη του κόσμου. Επιπλέον, οι μηχανισμοί της αλληλεπίδρασης μεταξύ του παγκόσμιου προβλήματος των ναρκωτικών και όλων των πτυχών της βιώσιμης ανάπτυξης μέσα από το φακό των Στόχων για τη Αειφόρο Ανάπτυξη, παρατηρούνται μέσα από μια διεξοδική ανάλυση.

unodc.org

socialpolicy.gr