Χρύσα Τζώρτζη
Σύμφωνα με τον Erving Goffman, η κοινωνία είναι οργανωμένη με βάση την αρχή ότι κάθε άτομο που διαθέτει ορισμένα κοινωνικά χαρακτηριστικά έχει το ηθικό δικαίωμα να αναμένει από τους άλλους τη δέουσα εκτίμηση και αντιμετώπιση. Συνδεδεμένη με αυτή την αρχή είναι και μια δεύτερη, ότι δηλαδή ένα άτομο που δηλώνει ρητά ή υπόρρητα ότι έχει ορισμένα κοινωνικά χαρακτηριστικά πρέπει πράγματι να είναι αυτό που ισχυρίζεται. Συνεπώς, όταν ένα άτομο προβάλλει έναν ορισμό της κατάστασης και μέσω αυτού τον ρητό ή υπόρρητο ισχυρισμό ότι είναι ένα ορισμένου είδους πρόσωπο, αυτομάτως απευθύνει μια ηθική αξίωση στους άλλους, υποχρεώνοντας τους να του εκτιμήσουν και να τον αντιμετωπίσουν με τον τρόπο που πρόσωπα του είδους του έχουν το δικαίωμα να περιμένουν. Υπόρρητα επίσης αποποιείται κάθε ισχυρισμό ότι είναι κάτι που δεν φαίνεται να είναι και άρα αρνείται την αντιμετώπιση που θα ήταν η δέουσα για τέτοια άτομα. Οι άλλοι βρίσκουν τότε ότι το άτομο τους έχει πληροφορήσει ως προς το τι ισχύει και ως προς το τι οφείλουν να θεωρούν ως «ισχύον». [1]
Έτσι, ορίζοντας τον κοινωνικό ρόλο ως τέλεση δικαιωμάτων και καθηκόντων που συνδέονται με μια ορισμένη κοινωνική θέση ή κοινωνικό κύρος, μπορούμε να πούμε ότι ένας κοινωνικός ρόλος εμπεριέχει έναν ή περισσότερους εντοπισμένους ρόλους και ότι καθένας από τους διαφορετικούς αυτούς ρόλους μπορεί να παρουσιάζεται από τον εκτελεστή σε μια σειρά περιστάσεων μπροστά σε ακροατήρια του ίδιου τύπου ή μπροστά σ’ ένα ακροατήριο αποτελούμενο από τα ίδια πρόσωπα.
Κατά πάσα πιθανότητα το γεγονός ότι η λέξη πρόσωπο σήμαινε αρχικά και προσωπείο δεν είναι μια απλά ιστορική σύμπτωση. Είναι μάλλον η αναγνώριση του γεγονότος ότι καθένας, παντού και πάντοτε, λίγο-πολύ συνειδητά, παίζει ρόλο. Μέσα απ’ αυτούς τους ρόλους γνωρίζουμε ο ένας τον άλλον, μέσα απ’ αυτούς γνωρίζουμε τον εαυτό μας. Κατά μία έννοια, και στο βαθμό που το προσωπείο αυτό αντιπροσωπεύει την αντίληψη που έχουμε σχηματίσει για τον εαυτό μας –το ρόλο στον οποίον αγωνιζόμαστε να ανταποκριθούμε– τούτο το προσωπείο είναι ο πιο αληθινός μας εαυτός, ο εαυτός που θα θέλαμε να είμαστε. Στο τέλος, η αντίληψη που έχουμε για το ρόλο μας γίνεται δεύτερη φύση και αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικότητας μας. Ερχόμαστε στον κόσμο ως άτομα, φτιάχνουμε χαρακτήρα και γινόμαστε πρόσωπα.[2]
Με ένα τρόπο αυτό υποστηρίζει και ο C.H. Cooley λέγοντας: «Αν ποτέ δεν προσπαθούσαμε να δείχνουμε λίγο καλύτεροι απ’ ότι είμαστε, πως θα μπορούσαμε να βελτιωθούμε ή να εκπαιδευτούμε από τα έξω προς τα μέσα; Και η ίδια παρόρμηση να δείχνουμε στον κόσμο μια καλύτερη ή εξιδανικευμένη πλευρά μας βρίσκει οργανωμένη έκφραση στις διάφορες τάξεις και τα επαγγέλματα, καθένα από τα οποία ενέχει σε κάποιο βαθμό μια υποκρισία ή μια πόζα που τα μέλη του υιοθετούν ασυνείδητα, ως επί το πλείστον αλλά που λειτουργεί τελικά σαν συνωμοσία σε βάρος της ευπιστίας του υπόλοιπου κόσμου. Υπάρχει μια υποκρισία όχι μόνο της θεολογίας και της φιλανθρωπίας, αλλά και του δικαίου, της ιατρικής, της διδασκαλίας, ακόμη και των θετικών επιστημών, […] αφού όσο πιο πολύ αναγνωρίζεται και θαυμάζεται μια συγκεκριμένη αξία, τόσο πιθανότερο είναι να υιοθετηθεί από τους ανάξιους»[3]
Άρα, όταν ένα άτομο παρουσιάζεται μπροστά σε άλλους, η παράστασή του τείνει να ενσωματώνει και να αποδώσει τις επίσημα αναγνωρισμένες αξίες της κοινωνίας, περισσότερο μάλιστα απ’ ό,τι η όλη συμπεριφορά του. Στο βαθμό, λοιπόν, που μια παράσταση αναδεικνύει τις επίσημες κοινές αξίες της κοινωνίας στην οποία εκτυλίσσεται, μπορούμε να τη δούμε, κατά τον τρόπο του Durkheim, ως τελετουργία- ως μια εκφραστική ανανέωση και επιβεβαίωση των ηθικών αξιών της κοινότητας.[4]
———————-
[1] Goffman Erving, Η παρουσίαση του εαυτού στην καθημερινή ζωή, μετάφραση Μαρία Γκόφρα, επιμέλεια Κώστας Λιβιεράτος, Αθήνα :Αλεξάνδρεια, 2006.
[2] Robert Ezra Park, Race and Culture, The Free Press: 1950.
[3] Charles H. Cooley, Human Nature and the Social Order, Νέα Υόρκη: Scribner’s, 1922.
[4] Goffman Erving, Η παρουσίαση του εαυτού στην καθημερινή ζωή, μετάφραση Μαρία Γκόφρα, επιμέλεια Κώστας Λιβιεράτος, Αθήνα :Αλεξάνδρεια, 2006.
Discover more from socialpolicy.gr
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
Ενδιαφέρον!