Ντούνης Ανδρέας
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, και υπό τις πιέσεις της νεοφιλελεύθερης απορρύθμισης της αγοράς εργασίας, του περιορισμού των εργασιακών δικαιωμάτων και των μεταστροφών του μίγματος της δημοσιονομικής αλλά και μακροοικονομικής πολιτικής, παρατηρείται μία ξεκάθαρη μεταστροφή από την έννοια της «εργασίας» ως πληρότητα κατοχύρωσης, στην έννοια της «απασχόλησης» και της «απασχολησιμότητας».
Πλείστοι σημαίνοντες λόγοι, αλλά και πολιτικά κείμενα και έγγραφα έχουν ήδη μετατοπίσει την έννοια της εργασίας, από μία «σταθερή» και προστατευμένη κατάσταση, σε μία νέα ρευστή συνθήκη υπό τον μανδύα της ευελιξίας.
Πράγματι, η νέα κατεύθυνση των πολιτικών απασχόλησης της ευελιξασφάλειας, επιδιώκει την ευελιξία αλλά και ασφάλεια των εργαζομένων υπό τους ακόλουθους άξονες:
- την ευελιξία των εργαζομένων οι οποίοι πρέπει να μπορούν να προσαρμόζονται στις εξελίξεις της αγοράς εργασίας και να επιτυγχάνουν στις επαγγελματικές αλλαγές τους. Επίσης, πρέπει να ενισχύει την ευελιξία των επιχειρήσεων και της οργάνωσης της εργασίας με στόχο την κάλυψη των αναγκών των εργοδοτών και τη βελτίωση του συνδυασμού επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής.
- την ασφάλεια για τους εργαζομένους οι οποίοι πρέπει να μπορούν να ανελίσσονται επαγγελματικά, να αναπτύσσουν τις δεξιότητές τους και να στηρίζονται από τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης κατά τις περιόδους ανεργίας.
Η δια βίου κατάρτιση και η δια βίου απασχολησιμότητα λειτουργούν ως «πολιορκητικοί κριοί» έναντι της πραγματικής και κατοχυρωμένης εργασιακής σταθερότητας, επεκτείνοντας τον εργασιακό βίο, οδηγώντας παράλληλα από τη σταθερή εργασία στις προσωρινές και άτυπες μορφές απασχόλησης. Παράλληλα, μέσω της στρατηγικής αυτής δημιουργούνται και μεγιστοποιούνται εργασιακές συνθήκες με χαμηλή ως και ανύπαρκτη κοινωνική προστασία.
Οι πολιτικές πλήρους απασχόλησης – Μία ακόμη παρανόηση;
Οι Κεϋνσιανές μακροοικονομικές πολιτικές, βάσει των οποίων οικοδομήθηκαν τα κράτη πρόνοιας [1], βασίστηκαν στις πολιτικές πλήρους απασχόλησης με συνολικότερη κατεύθυνση προς τον άξονα της ζήτησης.
Σε αυτό το σημείο, εκφράζεται από πολλούς η άποψη ότι οι πολιτικές πλήρους απασχόλησης δεν εξισώνονται με τη «μηδενική ανεργία». Αναλυτικότερα, αν εξετάσουμε δύο έννοιες, όπως αυτήν του «φυσικού ποσοστού της ανεργίας» (“natural rate of unemployment”) και του «ποσοστού ανεργίας μη επιταχυνόμενου πληθωρισμού» (“nonaccelerating inflation rate of unemployment” (NAIRU), η πλήρης απασχόληση καταδεικνύει το επίπεδο απασχόλησης που σχετίζεται με τη σταθερότητα των τιμών, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι εκατομμύρια άτομα που είναι έτοιμα και θέλουν να εργαστούν είναι τελικώς άνεργοι/ άνεργες.
Μία τέτοια χρήση του όρου, παρά ταύτα, θέτει προφανώς τον στόχο της καταπολέμησης του πληθωρισμού πάνω από αυτόν της καταπολέμησης της ανεργίας στη λίστα των στόχων της μακροοικονομικής πολιτικής. Πάντως, ακόμη και αν σε πολλές περιπτώσεις η πλήρης απασχόληση θεωρείται ως υψηλότερη προτεραιότητα από την καταπολέμηση του πληθωρισμού, ένας συμβιβασμός μεταξύ ανεργίας και πληθωρισμού θα πρέπει να θεωρείται ως δεδομένος [2]
Σε αυτό το πλαίσιο, όμως, ίσως δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη η έννοια του εργασιακού δικαιώματος με τις προγενέστερες επιδιώξεις περί πολιτικών «πλήρους απασχόλησης».
Υπάρχουν, όμως, και διαφωνούντες: Ο Pasinetti, λόγου χάρη, απορρίπτει κάθε έννοια «φυσικού ποσοστού» που να περιλαμβάνει την ανεργία:
Εάν θέλαμε να αναφερθούμε σε ένα «φυσικό» επίπεδο ανεργίας, αυτό δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από το επίπεδο της πλήρους απασχόλησης. Στο υφιστάμενο πλαίσιο, ένα φυσικό ποσοστό ανεργίας είναι άνευ νοήματος – ή προτιμότερα – δεν μπορεί παρά να ισούται με το μηδέν [3].
Η νεοφιλελεύθερη στροφή
Ο νεοφιλελευθερισμός, έχοντας ως όχημα τους λόγους περί «ελευθερίας του ατόμου» καταρρίπτει κάθε στεγανό κατοχυρωμένων δικαιωμάτων και σχετικής σταθερότητας, δημιουργώντας και πολλαπλασιάζοντας τις ευέλικτες και άτυπες μορφές απασχόλησης.
Ο στόχος της «πλήρους απασχόλησης» απορρίπτεται, και προκρίνεται η ανταγωνιστικότητα, η ευελιξία σε συνδυασμό με την ασφάλεια, η δια βίου μάθηση, κατάρτιση και απασχολησιμότητα.
Εν τέλει, οι εργαζόμενοι μετατρέπονται σε «απασχολούμενοι» που θα πρέπει να επιβεβαιώνουν και να επικυρώνουν συνεχώς την «αυτονομία» και «απασχολησιμότητά» τους, οδηγώντας σε έναν αέναο κύκλο αυτοπειθάρχησης επί του εργασιακού τους βίου.
socialpolicy.gr
—————————————-
[1] Ή καθεστώτα προνοιακού καπιταλισμού κατά Andersen.
[2] Mathew Forstater -Full Employment Policies Must Consider Effective Demand and Structural and Technological Change – University of Missouri – Kansas City.
[3] Όπως παραπάνω.
