Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλλε προτάσεις για την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου με στόχο να επιτευχθεί μια πλήρως αποτελεσματική, δίκαιη και ανθρώπινη πολιτική ασύλου, η οποία θα μπορεί να λειτουργεί αποτελεσματικά τόσο σε περιόδους κανονικής όσο και σε περιόδους υψηλής μεταναστευτικής πίεσης.
Για τον σκοπό αυτό, και όπως συνάγεται από τη μέχρι σήμερα εμπειρία, για ένα πιο αποτελεσματικό και συνεκτικό σύστημα ασύλου απαιτείται μια κοινή και εναρμονισμένη δέσμη κανόνων σε επίπεδο ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει, ως εκ τούτου, τη δημιουργία μιας κοινής διαδικασίας παροχής διεθνούς προστασίας, ενιαία πρότυπα για την προστασία και τα δικαιώματα των δικαιούχων διεθνούς προστασίας, καθώς και την περαιτέρω εναρμόνιση των συνθηκών υποδοχής στην ΕΕ. Οι προτάσεις αυτές στο σύνολό τους θα απλουστεύσουν και θα συντομεύσουν τη διαδικασία χορήγησης ασύλου και τη λήψη των αποφάσεων, θα αποτρέψουν τις δευτερογενείς μετακινήσεις των αιτούντων άσυλο και θα αυξήσουν τις προοπτικές ένταξης όσων δικαιούνται διεθνή προστασία.
Ο πρώτος Aντιπρόεδρος Φρανς Τίμερμανς δήλωσε τα εξής: «Η ΕΕ χρειάζεται ένα σύστημα ασύλου το οποίο να είναι αποτελεσματικό και παράλληλα προστατευτικό, και να βασίζεται σε κοινούς κανόνες, καθώς και στις αρχές της αλληλεγγύης και της δίκαιης κατανομής των ευθυνών. Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις θα διασφαλίζουν ότι τα άτομα που έχουν πραγματική ανάγκη διεθνούς προστασίας θα υπάγονται γρήγορα στις σχετικές διαδικασίες, ενώ τα άτομα που δεν δικαιούνται αυτού του είδους την προστασία θα επιστρέφουν στις χώρες προέλευσης το ταχύτερο δυνατό. Οι σημερινές προτάσεις φέρουν προς συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο όλα τα στοιχεία σχετικά με την μεταρρύθμιση της κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής στον τομέα του ασύλου.”
Ο Eπίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας, Δημήτρης Αβραμόπουλος, δήλωσε σχετικά: «Οι προτάσεις που υποβάλλουμε σήμερα αποτελούν την τελική πράξη μιας συνολικής μεταρρύθμισης του κοινού συστήματος ασύλου της ΕΕ. Οι αλλαγές θα καθιερώσουν μια πραγματικά κοινή διαδικασία χορήγησης ασύλου και θα διασφαλίσουν ότι οι αιτούντες άσυλο θα αντιμετωπίζονται με τον κατάλληλο τρόπο χωρίς διακρίσεις, ανεξάρτητα από το κράτος μέλος στο οποίο υποβάλλουν την σχετική αίτηση. Ταυτόχρονα, επιβάλλουμε σαφείς υποχρεώσεις και καθήκοντα στους αιτούντες άσυλο, ώστε να αποτρέπονται οι δευτερογενείς μετακινήσεις και η καταχρηστική εφαρμογή των διαδικασιών. Στόχος μας είναι να υπάρχει ένα κοινό σύστημα, γρήγορο και αποτελεσματικό, που να βασίζεται σε εναρμονισμένους κανόνες και αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών.»
Οι νομοθετικές προτάσεις που υποβάλλονται σήμερα αποτελούν συνέχεια της πρώτης δέσμης προτάσεων που ενέκρινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 4 Μαΐου για τη μεταρρύθμιση του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο για τη Μετανάστευση και την ανακοίνωση της Επιτροπής της 6ης Απριλίου. Αποσκοπούν στη δημιουργία ενός σταθερού, συνεκτικού και ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου με βάση κοινούς και εναρμονισμένους κανόνες, πλήρως ευθυγραμμισμένους με τα διεθνή πρότυπα προστασίας που περιέχονται στη Σύμβαση της Γενεύης και τα κείμενα θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Μια δίκαιη και αποτελεσματική κοινή διαδικασία στην ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να αντικατασταθεί η οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου από κανονισμό που θα θεσπίζει μια πλήρως εναρμονισμένη κοινή διαδικασία διεθνούς προστασίας στην ΕΕ, ώστε να μειωθούν οι διαφορές στα ποσοστά αναγνώρισης από το ένα κράτος μέλος στο άλλο, να αποτρέπονται οι δευτερογενείς μετακινήσεις και να καθιερωθούν κοινές αποτελεσματικές διαδικαστικές εγγυήσεις για τους αιτούντες άσυλο. Σύμφωνα με την πρόταση:
- απλουστεύονται, αποσαφηνίζονται και συντομεύονται οι διαδικασίες χορήγησης ασύλου: η συνολική διαδικασία συντομεύεται και απλουστεύεται, καθώς οι αποφάσεις πρέπει κανονικά να λαμβάνονται εντός έξι μηνών το πολύ. Θεσπίζονται μικρότερες προθεσμίες (από έναν έως δύο μήνες) ιδίως για περιπτώσεις στις οποίες οι αιτήσεις κρίνονται απαράδεκτες ή προδήλως αβάσιμες, ή στις περιπτώσεις όπου εφαρμόζεται η διαδικασία ταχείας διεκπεραίωσης. Θεσπίζονται επίσης προθεσμίες για την άσκηση προσφυγών (από μία εβδομάδα έως έναν μήνα) και για αποφάσεις επί της πρώτης προσφυγής (από δύο έως έξι μήνες).
- καθιερώνονται κοινές εγγυήσεις για τους αιτούντες άσυλο: τα άτομα που ζητούν άσυλο θα έχουν δικαίωμα σε προσωπική συνέντευξη και δωρεάν νομική συνδρομή και εκπροσώπηση, ήδη από το στάδιο της διοικητικής διαδικασίας. Προβλέπονται ενισχυμένες εγγυήσεις για τους αιτούντες άσυλο με ειδικές ανάγκες καθώς και για τους ασυνόδευτους ανηλίκους, για τους οποίους πρέπει να ορίζεται κηδεμόνας το αργότερο πέντε ημέρες μετά την υποβολή της αίτησης.
- εξασφαλίζονται αυστηρότεροι κανόνες για την καταπολέμηση της κατάχρησης: θεσπίζονται νέες υποχρεώσεις συνεργασίας με τις αρχές, καθώς και αυστηρές κυρώσεις σε περίπτωση μη τήρησης αυτών των υποχρεώσεων. Κυρώσεις για κατάχρηση της διαδικασίας, έλλειψη συνεργασίας και δευτερογενείς μετακινήσεις, οι οποίες σήμερα είναι προαιρετικές, γίνονται υποχρεωτικές και περιλαμβάνουν την απόρριψη της αίτησης ως ανακληθείσας σιωπηρά ή προδήλως αβάσιμης, ή την εφαρμογή της ταχείας διαδικασίας.
- εναρμονίζονται οι κανόνες για τις ασφαλείς χώρες: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διευκρινίζει και καθιστά υποχρεωτική την εφαρμογή της έννοιας της ασφαλούς τρίτης χώρας.
Προτείνει επίσης να αντικατασταθούν πλήρως οι εθνικοί χαρακτηρισμοί ασφαλών χωρών καταγωγής και ασφαλών τρίτων χωρών από ευρωπαϊκούς καταλόγους ή χαρακτηρισμούς σε επίπεδο ΕΕ εντός πέντε ετών από την έναρξη ισχύος του κανονισμού.
Εναρμονισμένα πρότυπα και δικαιώματα προστασίας
Οι αιτούντες άσυλο πρέπει να έχουν την ίδια προστασία ανεξάρτητα από το κράτος μέλος στο οποίο υποβάλλουν αίτηση και για όσο χρονικό διάστημα τη χρειάζονται. Για να εναρμονιστούν τα πρότυπα προστασίας στην ΕΕ και να δοθεί τέλος στις δευτερογενείς μετακινήσεις και στην αναζήτηση του ευνοϊκότερου κράτους υποδοχής από τους αιτούντες άσυλο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να αντικατασταθεί η ισχύουσα οδηγία για τις ελάχιστες απαιτήσεις ασύλου από νέο κανονισμό. Η πρόταση θα διασφαλίσει τα εξής:
- Μεγαλύτερη σύγκλιση των ποσοστών αναγνώρισης και των μορφών προστασίας: η μορφή προστασίας και η διάρκεια ισχύος των τίτλων διαμονής που χορηγούνται στους δικαιούχους διεθνούς προστασίας θα εναρμονιστούν. Τα κράτη μέλη θα είναι υποχρεωμένα να λαμβάνουν υπόψη τις κατευθύνσεις που παρέχει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για το Άσυλο σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα προέλευσης του αιτούντος άσυλο, καθώς και να αξιολογούν τις πιθανές εναλλακτικές λύσεις εγχώριας προστασίας, σεβόμενα ταυτόχρονα την αρχή της μη επαναπροώθησης.
- Αυστηρότερες κυρώσεις για δευτερογενείς μετακινήσεις: η πενταετής περίοδος η οποία απαιτείται ώστε οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας να είναι επιλέξιμοι για το καθεστώς του επί μακρόν διαμένοντος θα ξαναρχίζει κάθε φορά που το άτομο μεταβαίνει σε κράτος μέλος όπου δεν έχει δικαίωμα μόνιμης ή προσωρινής διαμονής.
- Χορήγηση προστασίας μόνο για όσο διάστημα χρειάζεται: θεσπίζεται ένα υποχρεωτικό καθεστώς επανεξέτασης ώστε να λαμβάνονται υπόψη, για παράδειγμα, οι μεταβολές στις χώρες προέλευσης, οι οποίες θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ανάγκη προστασίας.
- Ενίσχυση των κινήτρων ένταξης: τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των ατόμων που δικαιούνται διεθνούς προστασίας όσον αφορά την κοινωνική ασφάλιση και την κοινωνική πρόνοια θα αποσαφηνιστούν, και η πρόσβαση σε ορισμένες μορφές κοινωνικής πρόνοιας θα μπορεί να υπόκειται στην προϋπόθεση συμμετοχής σε μέτρα κοινωνικής ένταξης.
Αξιοπρεπείς και εναρμονισμένες συνθήκες υποδοχής σε ολόκληρη την ΕΕ
Τέλος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τη μεταρρύθμιση της οδηγίας για τις συνθήκες υποδοχής, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι αιτούντες άσυλο θα μπορούν να επωφελούνται από εναρμονισμένους και αξιοπρεπείς κανόνες υποδοχής σε ολόκληρη την ΕΕ, και να περιοριστούν οι δευτερογενείς μετακινήσεις. Η μεταρρύθμιση περιλαμβάνει τα εξής:
- Διασφαλίζει ότι τα κράτη μέλη εφαρμόζουν τα πρότυπα και τους δείκτες για τις συνθήκες υποδοχής, που αναπτύσσει η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο, και καταρτίζουν και επικαιροποιούν συνεχώς σχέδια έκτακτης ανάγκης, ώστε να εξασφαλίζουν επαρκή και κατάλληλη ικανότητα υποδοχής, ακόμη και σε περιπτώσεις δυσανάλογης πίεσης.
- Διασφαλίζει ότι οι αιτούντες άσυλο θα παραμένουν διαθέσιμοι και εμποδίζει την εξαφάνισή τους παρέχοντας στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να ορίζουν γι’ αυτούς συγκεκριμένο τόπο διαμονής ή να τους υποχρεώνουν να εμφανίζονται στις αρχές. Σε περιπτώσεις όπου ο αιτών άσυλο δεν συμμορφώνεται με την υποχρέωση να διαμένει σε συγκεκριμένο τόπο, καθώς και όταν υφίσταται κίνδυνος διαφυγής, τα κράτη μέλη μπορούν να κάνουν χρήση της κράτησης.
- Διευκρινίζει ότι οι όροι υποδοχής θα εξασφαλίζονται μόνο στο κράτος μέλος που είναι αρμόδιο για την εξέταση της αίτησης και θεσπίζει σαφέστερους κανόνες σχετικά με το πότε μπορούν να περιορίζονται τα πρότυπα όσον αφορά την παροχή υλικών μέσων υποδοχής, και πότε οι οικονομικές αποζημιώσεις μπορούν να αντικαθίστανται από την παροχή υλικών μέσων υποδοχής σε είδος.
- Εξασφαλίζει ταχύτερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας – το αργότερο έξι μήνες μετά την υποβολή της αίτησης ασύλου, μειώνοντας με τον τρόπο αυτό την εξάρτηση, και προβλέπει ότι η πρόσβαση αυτή πρέπει να είναι απολύτως συμβατή με τα πρότυπα της αγοράς εργασίας.
- Παρέχει ενισχυμένες εγγυήσεις για τους αιτούντες άσυλο με ειδικές ανάγκες και για τους ασυνόδευτους ανηλίκους, για τους οποίους πρέπει να ορίζεται κηδεμόνας το αργότερο πέντε ημέρες μετά την υποβολή της αίτησης.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή -> Αντιπροσωπεία στην Ελλάδα — ec.europa.eu
