Η νεανική ανεργία στην περιφέρεια της Μεσογείου έχει συνέπειες για το σύνολο της Ευρώπης. Η αντιμετώπιση της ανεργίας των νέων στη συγκεκριμένη περιφέρεια θα πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί υψηλή πολιτική προτεραιότητα.
Συγγραφείς: Nuria Boot, Karen E. Wilson, Guntram B. Wolff
Μετάφραση/ Απόδοση: Ντούνης Ανδρέας
Η Μεσογειακή “γειτονιά” (περιφέρεια) της Ευρώπης έχει μετατραπεί σε κύριο σημείο εστίασης της προσοχής εξαιτίας της προσφυγικής κρίσης. Με περισσότερους από ένα εκατομμύριο ανθρώπους να καταφθάνουν στην Ευρώπη εντός της διάρκειας του έτους 2015, το ερώτημα σχετικά με το πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν οι αυξανόμενες μεταναστευτικές πιέσεις έχει μετατραπεί σε κεντρικό πολιτικό ζήτημα.
Οι χώρες περιμετρικά της Μεσογείου δέχονται, επίσης, εντόνες πιέσεις και τελούν υπό ανασφάλεια εξαιτίας της κατάστασης στη Συρία, τη Λιβύη και αλλού. Σημαντικό τμήμα της βιβλιογραφίας της οικονομικής επιστήμης συνδέει τις δημογραφικές συνθήκες και τις μειωμένες ως και “πολύ ισχνές” οικονομικές ευκαιρίες για τους νέους ανθρώπους. Οι χώρες που τελούν υπό την συνθήκη της “δημογραφικής μετάβασης”, που έχει ως αποτέλεσμα πολύ νεανικούς πληθυσμούς, είναι εξαιρετικά ευάλωτες σε συγκρούσεις, ειδικότερα όταν οι οικονομικές ευκαιρίες είναι σπάνιες (Homer-Dixon 1999; Kelley & Schmidt 2001; Urdal 2004; Kahl 2006).
Η ανεργία των νέων αποτελεί ένα πιεστικό ζήτημα σε πολλές χώρες της περιφέρειας της Μεσογείου, όπου 25,4 εκατομμύρια άνθρωποι είναι άνεργοι, εκ των οποίων οι 7-8 εκατομμύρια είναι ηλικίας 15-24 ετών. (Παγκόσμια Τράπεζα 2014 – United Nations World Population Prospects 2015 – Ηνωμένα Έθνη/ Προοπτικές Παγκόσμιου Πληθυσμού 2015). 490 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στην περιφέρεια, εκ των οποίων οι 192 εκατομμύρια ανήκουν σε 8 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η αναλογία των νέων ανθρώπων εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης έχει αυξηθεί από την αρχή της οικονομικής κρίσης, και σε πολλές χώρες οι δείκτες της νεανικής ανεργίας είναι υψηλότεροι από ότι αυτοί της ανεργίας στον πληθυσμό εργατικού δυναμικού μεγαλύτερης ηλικίας. Τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία ενδέχεται ίσως ακόμη και να υποεκτιμούν το πραγματικό επίπεδο της ανεργίας εξαιτίας της μη-συμμετοχής στην αγορά εργασίας.
Η αύξηση της ανεργίας των νέων είναι ιδιαιτέρως ανησυχητική. Μπορεί να έχει μακροχρόνιες επιδράσεις στην παραγωγικότητα και στην πιθανή μεγέθυνση, αποκλείοντας συχνά τους νέους ανθρώπους από την αγορά εργασίας για μία εκτεταμένη χρονική περίοδο, μειώνοντας την παραγωγικότητά τους και επηρεάζοντας τις προοπτικές απασχολησιμότητάς τους καθόλη τη διάρκεια του βίου τους (Arulampalam 2001;Gregg και Tominey 2005).
Οι δημογραφικές δομές των Μεσογειακών χωρών ποικίλλουν σε σημαντικό βαθμό, όπως μπορεί κανείς να δει στο Γράφημα 1. Οι διάμεσες ηλικίες στις χώρες της Μεσογείου που δεν ανήκουν στην ΕΕ είναι εν γένει χαμηλότερες από ότι αυτές των Μεσογειακών χωρών κρατών-μελών της Ε.Ε. Οι δύο χώρες της Μεσογείου εκτός Ε.Ε. με τον μεγαλύτερο πληθυσμό, η Τουρκία και η Αίγυπτος, έχουν και οι δύο διάμεσες ηλικίες κατά πολύ χαμηλότερες από οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ε.Ε.
ΓΡΑΦΗΜΑ 1 — Διάμεση ηλικία του πληθυσμού στις Μεσογειακές χώρες και στη Γερμανία (2015).
Γύρω από την Μεσόγειο, η διάμεση ηλικία έχει αυξηθεί σε σημαντικό βαθμό κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, αλλά με σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών
ΓΡΑΦΗΜΑ 2 – Αλλαγή στη διάμεση ηλικία του πληθυσμού μεταξύ του 1995 και του 2015 στις Μεσογειακές Χώρες και στη Γερμανία (2015).
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, η μεγέθυνση κατά κεφαλήν ήταν μεγαλύτερη για τις μεσογειακές χώρες που δεν ανήκουν στην Ε.Ε. Το Γράφημα 3 δείχνει την μέση ετήσια κατά κεφαλήν αύξηση του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών, βάσει ισοδυναμίας αγοραστικής δύναμης (purchasing power parities).
Τα χαμηλά στατιστικά μεγέθυνσης στην ΕΕ αντανακλούν τα “έντονα σημάδια” που άφησε πίσω της η κρίση της ΕΕ. Η μεγέθυνση σε χώρες εκτός ΕΕ ήταν σχετικώς πιο εύρωστη, υποδεικνύοντας έναν ορισμένο βαθμό εισοδηματικής σύγκλισης, έστω και σε ένα χαμηλό επίπεδο κατα-κεφαλήν.
ΓΡΑΦΗΜΑ 3 – Μέση ετήσια αύξηση ΑΕΠ κατά κεφαλήν βάσει ισοδυναμίας αγοραστικής δύναμης (2005-2014) στις Μεσογειακές χώρες και στη Γερμανία.
Οι δείκτες ανεργίας στη Μεσόγειο αυξήθηκαν κατά πολύ περισσότερο για τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. από ότι για τις μεσογειακές χώρες μη-μέλη της Ε.Ε. κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10 ετών, εμφανίζοντας για μία ακόμη φορά τις επιδράσεις της οικονομικής κρίσης. Οι δείκτες ανεργίας το ελάχιστο διπλασιάστηκαν μεταξύ του 2005 και του 2014 για την Κύπρο, την Ελλάδα και την Ισπανία, με την μεγαλύτερη αύξηση να σημειώνεται στην Κύπρο όπου ο δείκτης ανεργίας σχεδόν τριπλασιάστηκε μεταξύ του 2005 και του 2014. Οι δείκτες ανεργίας αυξήθηκαν επίσης σε τέσσερεις μεσογειακές χώρες μη-μέλη της Ε.Ε. (Αλβανία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Αίγυπτος και Συρία).
ΓΡΑΦΗΜΑ 4 – Δείκτες Ανεργίας στις Μεσογειακές χώρες και στη Γερμανία.
Οι δείκτες νεανικής ανεργίας, που ορίζονται ως το ποσοστό του εργατικού δυναμικού ηλικίας 15-24 ετών δίχως εργασία αλλά διάθεσιμους/ διαθέσιμες προς εργασία και σε διαδικασία αναζήτησης απασχόλησης, αυξήθηκαν κατά πολύ περισσότερο από τους συνολικούς δείκτες ανεργίας στις περισσότερες Μεσογειακές χώρες από το 2005 έως το 2014.
Οι δείκτες νεανικής ανεργίας στην Κροατία, την Κύπρο, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Σλοβενία και την Ισπανία αυξήθηκαν κατά πολύ περισσότερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Οι δείκτες ανεργίας στις Μεσογειακές χώρες μη-μέλη της Ε.Ε. επίσης αυξήθηκε κατά τα τελευταία 10 χρόνια, συμπεριλαμβάνοντας και όσες χώρες με ήδη αυξημένους δείκτες νεανικής ανεργίας όπως η Βοσνία – Ερζεγοβίνη, η Αίγυπτος, η Λιβύη, το Μαυροβούνιο, η Συρία και η Τυνισία.
ΓΡΑΦΗΜΑ 5 – Δείκτες Νεανικής Ανεργίας στις Μεσογειακές Χώρες και στη Γερμανία.
Οι δείκτες συμμετοχής στην αγορά εργασίας παρέμειναν σε ίδια περίπου επίπεδα με αυτά πριν από δέκα χρόνια αν και η συμμετοχή μειώθηκε σε ορισμένες χώρες της Ε.Ε. συμπεριλαμβανομένης της Κροατίας, της Γαλλίας και της Σλοβενίας καθώς και σε χώρες μη-μέλη της Ε.Ε. όπως η Αλβανία, το Μαρόκο, το Μαυροβούνιο και η Συρία. Περισσότερο μεταβλήθηκε ο δείκτης συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό στο Ισραήλ, με αύξηση σχεδόν 8 ποσοστιαίων μονάδων εν συγκρίσει με μία δεκαετία πριν.
ΓΡΑΦΗΜΑ 6 – Δείκτες Συμμετοχής στην Αγορά Εργασίας στις Μεσογειακές Χώρες και στη Γερμανία.
Σε ορισμένες από τις Μεσογειακές χώρες, η ανεργία των γυναικών είναι πολύ υψηλότερη από την ανεργία των αντρών, αν και αυτή η διαφοροποίηση αποτελεί στρέβλωση εξαιτίας των σημαντικών διαφορών στους δείκτες συμμετοχής των αντρών και των γυναικών στην αγορά εργασίας. Στις μεσογειακές χώρες μη-μέλη της Ε.Ε., η ανεργία των γυναικών στην Αλγερία, την Αίγυπτο, το Λίβανο, τη Λιβύη και τη Συρία είναι τουλάχιστον 1,5 φορές υψηλότερη από αυτήν της ανεργίας των αντρών, και με την εξαίρεση της Αιγύπτου, η διαφορά έχει αυξηθεί κατά τα τελευταία δέκα χρόνια.
Για τις περισσότερες Μεσογειακές χώρες που ανήκουν στην ΕΕ, οι δείκτες ανεργίας αντρών και γυναικών ηταν περίπου ίδιοι το 2014 με χαμηλότερους δείκτες ανεργίας των γυναικών εν συγκρίσει με την ανεργία των αντρών σε Κροατία, Κύπρο, Γαλλία και Γερμανία. Είναι αξιοσημείωτο, ότι, τα χάσματα μεταξύ των δεικτών ανεργίας γυναικών και αντρών – τα οποία ήταν συνήθως πολύ σημαντικά – μειώθηκαν στην Ελλάδα, την Ιταλία και Ισπανία μεταξύ του 2005 και του 2014.
Η Μεσόγειος αντιμετωπίζει μία κρίση ανεργίας και νεανικής ανεργίας που έχει αντίκτυπο όχι μόνο στις χώρες ξεχωριστά αλλά έχει και ευρύτερες συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της Ε.Ε. ως σύνολο. Οι πρωτοβουλίες στην περιφέρεια έχουν αποτύχει ως τώρα να αποτρέψουν τα υψηλά επίπεδα νεανικής ανεργίας (European Commission; European Training Foundation 2015; Koenig 2016).
Παράλληλα, οι δημογραφικές πιέσεις και οι μεταναστευτικές ροές υποδεικνύουν ότι οι δείκτες ανεργίας ενδέχεται να αυξηθούν περαιτέρω στα επόμενα χρόνια. Η αντιμετώπιση της νεανικής ανεργίας στην περιφέρεια θα πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί υψηλή πολιτική προτεραιότητα, αλλά η εστίαση θα πρέπει να είναι προς τα προγράμματα τα οποία έχουν επιδείξει αποτελέσματα. Επιπρόσθετα, η πολιτική της Ε.Ε. αναφορικά με τα γειτονικά της κράτη θα πρέπει να λάβει μεγαλύτερη προτεραιότητα και θα πρέπει να συμπερικλείει ορισμένες χώρες, όπως η Λιβύη και η Συρία, οι οποίες βρίσκονται στα όρια της “συνεργασίας”
socialpolicy.gr
