* Teymoori A.
Μετάφραση/ Απόδοση: Ντούνης Ανδρέας
Παρότι η ανομία έχει προσδιοριστεί εννοιολογικά με διαφορετικούς τρόπους, η πιο γνωστή ίσως προσέγγιση είναι ο ορισμός της ανομίας ως μία κατάσταση της κοινωνίας [9–11, 13]. Ο Durkheim [13] πρότεινε ότι η ανομία αφορά τη διάρρηξη της κοινωνικής τάξης και ευρυθμίας και την «έλευση» της διατάραξης της ηθικής. Ο Merton [9,10] επέκτεινε αυτή τη συλλογιστική και πρότεινε ότι η ανομία απορρέει από την ασυμφωνία μεταξύ των πολιτισμικών φιλοδοξιών των ανθρώπων εντός μίας κοινωνίας και των νόμιμων μέσων που είναι διαθέσιμα σε αυτούς τους ανθρώπους για την επίτευξή τους.
Εστιάζοντας, επίσης, στην κατάσταση της κοινωνίας, οι Messner και Rosenfeld [11] επέλεξαν μία κάπως διαφορετική προσέγγιση από αυτή του Merton, εστιάζοντας στην ανομία ως μία «πολιτισμική εμμονή με την οικονομική επιτυχία», που εκδηλώνεται ως «ένα πρότυπο πολιτισμικών αξιών που σχετίζονται με τον ατομικισμό, τον προσανατολισμό προς την επιτυχία, και τον φετιχισμό του χρήματος».
Απομακρυνόμενοι αρκετά από αυτές τις γνωστές εννοιολογικές οριοθετήσεις, ορισμένοι έχουν ορίσει την ανομία ως μία κατάσταση του νου. Οι ακαδημαϊκοί αυτής της παράδοσης έχουν εστιάσει στην ανομία ως την αίσθηση ενός ατόμου αναφορικά με την αποξένωση ή απόσταση του εαυτού απέναντι στον άλλον (self-to-other alienation) [14], ή ως μία σειρά πεποιθήσεων, αισθημάτων και στάσεων στο μυαλό του ατόμου [15, 16]. Εν γένει, αυτές οι προσεγγίσεις στην ανομία επικεντρώνονται σε μία ψυχολογική κατάσταση η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ως μία τάση επικέντρωσης στον εαυτό [17], απόρριψης των κοινωνικών νορμών [18, 19], ή αισθήματος αποξένωσης ή απομόνωσης από την κοινωνία [14, 20, 21]. Σε αυτήν την εννοιολόγηση, η ανομία μπορεί επίσης να περιλαμβάνει μία αίσθηση ότι η ζωή είναι «δίχως νόημα» [21, 22], όπου τα αισθήματα έλλειψης σκοπού ή αδυναμίας κυριαρχούν (για την σχετική επισκόπηση, δείτε τα [19, 23]).
Αυτές οι διαφορετικές εννοιολογήσεις έχουν ενημερώσει διαφορετικές εκφράσεις της έννοιας της ανομίας σε λειτουργικούς όρους, με την κάθε μία να έχει και τους δικούς της περιορισμούς. Η εστίαση στην εννοιολόγηση της ανομίας ως μία κατάσταση του νου έχει οδηγήσει στο πρόβλημα ότι η μέτρηση της ανομίας καταλήγει να είναι ταυτόσημη με τα αποτελέσματα των μετρήσεων σε ατομικό επίπεδο (για ένα παρόμοιο επιχείρημα, δείτε [19, 24, 25]). Για παράδειγμα, η ανομία συνάγεται από την προσωπική αναφορά των ατόμων σχετικά με τη μοναξιά (π.χ. «νιώθω ολομόναχος αυτή την περίοδο», δείτε [20, 26, 27]), τη σύγχυση (π.χ. “Νιώθω συχνά αμήχανα και εκτός τόπου”, δείτε τα [16, 28]), την έλλειψη ισχύος (π.χ., “Δεν έχω κανέναν έλεγχο επί της μοίρας μου”, δείτε [27]). Εν γένει, η εννοιολόγηση της ανομίας ως μία κατάσταση του νου έχει οδηγήσει σε μετρήσεις που περιγράφουν την προσωπική απόγνωση και σύγχυση, την έλλειψη νοήματος, την απομόνωση και την έλλειψη ισχύος [19, 23, 24, 29].
Εύλογα, με την εστίαση στα συγκεκριμένα συμπτώματα ή αποτελέσματα στο επίπεδο του ατόμου, η ανάλυση του φαινομένου της ανομίας ως μία κατάσταση της κοινωνίας έχει παραβλεφθεί στις εμπειρικές μελέτες.
Αντίστοιχα ζητήματα μέτρησης εγείρονται και για όσους προτείνουν την εννοιολόγηση της ανομίας ως μία κατάσταση της κοινωνίας. Οι συγκεκριμένοι ερευνητές συνηθέστερα εκφράζουν με λειτουργικούς όρους και μετρούν την ανομία εστιάζοντας στα αποτελέσματα των υποθέσεων εργασίας (ίσως εξαιτίας και της δυσκολίας απευθείας μέτρησης του πλαισίου της κοινωνικής δομής, δείτε [30]). Για παράδειγμα, οι ερευνητές έχουν μετρήσει την ανομία ως τα ποσοστά αυτοκτονιών ή ανθρωποκτονιών εντός μίας συγκεκριμένης κοινότητας ή κοινωνίας [11, 31], την ενθάρρυνση πολιτισμικών αξιών όπως τον ατομικισμό και το φετιχισμό του χρήματος [32], ή της αβεβαιότητας (π.χ. “Δεν μπορείς ποτέ να είσαι βέβαιος στη ζωή για οτιδήποτε”, [19]).
— Έτσι, και οι δύο εννοιολογήσεις έχουν δημιουργήσει μία ασυμβατότητα μεταξύ των εννοιολογικών και των λειτουργικών ορισμών της ανομίας.
Δοθέντος του γεγονότος ότι τα φαινόμενα σε συλλογικό επίπεδο δεν μπορούν να κατανοηθούν μόνο διαμέσου της μελέτης των διαδικασιών και αποτελεσμάτων σε ατομικό επίπεδο [33–36], η κατάλληλη μέθοδος μέτρησης της ανομίας θα πρέπει να διακρίνει μεταξύ του φαινομένου της ανομίας σε συλλογικό επίπεδο από αυτό της ανομίας στα αποτελέσματα του στο άτομο.
Θεωρούμε ότι η ανομία θα πρέπει να μετράται μονίμως και αποκλειστικά ως μία αντίληψη για την κατάσταση της κοινωνίας, και ειδικότερα ως μία αντίληψη ότι οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες στην κοινωνία «καταρρέουν».
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι σε αυτόν τον λειτουργικό ορισμό μετρούμε την ανομία όχι ως μία προσωπική πεποίθηση ή αίσθημα αλλά μάλλον ως μία «αντανάκλαση» της κοινωνιακής κατάστασης στο νου των ατόμων.
Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι η ανομία δεν αφορά στις αντικειμενικές συνθήκες μίας κοινωνίας αλλά μάλλον στις εκλαμβανόμενες ως συνθήκες της κοινωνίας.
Αυτό σημαίνει, ότι ενώ μπορεί να υφίστανται αντικειμενικοί παράγοντες που να ωθούν στην ανομία (ταχύτατες κοινωνιακές αλλαγές [1, 2]; ταχεία οικονομική μεγέθυνση ή κρίσεις, [5]; οικονομική ανισότητα, [12]; κυριαρχία πολιτισμικών αξιών σχετικά με οικονομικούς στόχους και φιλοδοξίες υλισμού σε υψηλό επίπεδο, [9–11] , πόλεμος ή εμφύλια σύγκρουση [6–8]), οι παράγοντες αυτοί οδηγούν σε αλλαγές στην αντίληψη οι οποίες εν συνεχεία επικοινωνούνται διϋποκειμενικά εντός του εκάστοτε πλαισίου.
Αυτό σημαίνει, ότι, η διαμόρφωση ενός συλλογικού φαινομένου εξαρτάται από την έκταση στην οποία τα άτομα κατασκευάζουν διϋποκειμενικά μία κοινή αντίληψη για τον κοινωνικό τους κόσμο. [37–39].
*Teymoori A, Jetten J, Bastian B, Ariyanto A, Autin F, Ayub N, et al. (2016) Revisiting the Measurement of Anomie. PLoS ONE 11(7): e0158370. doi:10.1371/journal.pone.0158370
socialpolicy.gr
