Η μελέτη που άλλαξε τον κόσμο της Ψυχιατρικής: Το Πείραμα Rosenhan

Το 1973, ένα πείραμα που ονομάστηκε “On being sane in insane places” σόκαρε ψυχολόγους και ψυχιάτρους σε όλο τον κόσμο.

Το πείραμα Rosenhan διεξήχθη από τον ψυχολόγο David Rosenhan, και από τότε θεωρείται ως μια από τις πιο εντυπωσιακές μελέτες στον τομέα της ψυχιατρικής.

Αυτό που ο Rosenhan ανέμενε να ανακαλύψει ήταν το κατά πόσον μια ψυχική ασθένεια θα μπορούσε ποτέ να διαγνωστεί με βεβαιότητα. Ήταν αρκετά απαισιόδοξος σχετικά με αυτό και έτσι προσπάθησε να αποδείξει ότι τα κριτήρια που χρησιμοποιούνταν από τον κλάδο της ψυχιατρικής δεν βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα.

Η διεξαγωγή του πειράματος

8 άτομα, μεταξύ των οποίων τρεις ψυχολόγοι, ένας παιδίατρος, ένας ψυχίατρος, ένας ζωγράφος, μια νοικοκυρά, και ο ίδιος ο Rosenham, απευθύνθηκαν σε ένα ψυχιατρικό νοσοκομείο αναφέροντας πως έπασχαν από ακουστικές ψευδαισθήσεις. Φυσικά, δεν είχαν τέτοια προβλήματα. Συμφώνησαν να συμπεριφέρονται φυσιολογικά και να πουν στους γιατρούς μετά από ένα ορισμένο διάστημα πως ήταν πλέον καλά,  παραμένοντας πιστοί στο σχέδιο τους. Η διοίκηση όμως του νοσοκομείου και οι γιατροί δεν πίστευαν ότι είχαν αναρρώσει πλήρως. Οι “ασθενείς” επέμεναν ότι ήταν καλά, αλλά ακόμη και εκείνος που παρέμεινε εκεί το συντομότερο διάστημα, έμεινε για 7 ημέρες.

Ο Rosenham όμως δεν ολοκλήρωσε τη μελέτη του σε αυτό το σημείο.

Αφού τελικά κατάφεραν να βγουν από το νοσοκομείο, η ομάδα στη συνέχεια επισκέφθηκε 12 διαφορετικές κλινικές με διαφορετικά ψεύτικα ονόματα και με τα ίδια συμπτώματα – ακουστικές ψευδαισθήσεις. Απευθύνθηκαν σε πολλά είδη κλινικών και νοσοκομείων για να δουν αν παίζει ρόλο η ποιότητα των εγκαταστάσεων, από αγροτικά νοσοκομεία, μέχρι πανεπιστημιακά ιδρύματα ή ιδιωτικές κλινικές.

Ακριβώς όπως και στα νοσοκομεία, οι «ψευδο» ασθενείς επελέγησαν από διαφορετικά υπόβαθρα όσον αφορά το επίπεδο εκπαίδευσής τους, την ηλικία ή το επάγγελμα και κάθε φορά χρησιμοποιούσαν διαφορετικά ψεύτικα ονόματα, ώστε να μην αναγνωρίζονται.

Τα πράγματα άρχισαν να γίνονται όλο και πιο περίεργα: Όλοι οι «ψευδο» ασθενείς διαγνώστηκαν με ασθένειες.

Όλοι οι «ψευδο» ασθενείς που προσποιούνταν πως άκουγαν φωνές — ισχυρίστηκαν ότι άκουγαν λέξεις όπως “άδειο” (empty), “κούφιο” (hollow) και “γδούπο” (thud), λέξεις που επιλέχθηκαν σκόπιμα από τον Rosenhan δεδομένου ότι αυτές οι λέξεις μπορεί να ακούγονται ως σημάδια μιας υπαρξιακής κρίσης. Αφού οι γιατροί διέγνωσαν επτά από αυτούς με σχιζοφρένεια και έναν με ψύχωση, όλοι νοσηλεύτηκαν.

Τα μέλη της ομάδας άρχισαν να ενεργούν φυσιολογικά και αμέσως μετά την εισαγωγή τους στην κλινική ανέφεραν στους γιατρούς ότι δεν άκουγαν πλέον φωνές. Το να πείσουν όμως το προσωπικό του νοσοκομείου, τους πήρε κατά μέσο όρο 19 ημέρες. Σε μια περίπτωση, ένας ψευδοασθενής παρέμεινε στην κλινική επί 52 ημέρες.

Οι γιατροί όμως δεν είχαν ακόμη πειστεί…

Όλοι οι«ψευδο» ασθενείς διαγνώστηκαν με σχιζοφρένεια “σε ύφεση” πριν λάβουν εξιτήριο. Ο Rosenhan σκέφτηκε ότι αυτό σήμαινε πως τα ψυχικά προβλήματα δεν θεωρούνταν ασθένειες που θα μπορούσαν να θεραπευτούν εντελώς, διότι το να έχει κάποιος σχιζοφρένεια “σε ύφεση” δεν σήμαινε πως ήταν πλέον υγιής.

Τα πρώτα αποτελέσματα του πειράματος δημιούργησαν μια μεγάλη διαμάχη μεταξύ των ψυχιάτρων.

Στην πραγματικότητα, πολλοί ψυχίατροι σε όλη τη χώρα εξέφρασαν οργή κατά του Rosenhan και ισχυρίστηκαν ότι ποτέ δεν θα έπεφταν στην παγίδα του και θα μπορούσαν σίγουρα να διακρίνουν τους «ψευδο» ασθενείς από τους αληθινούς. Μάλιστα , ένα από τα νοσοκομεία ήρθε σε επαφή με τον Rosenham, ζητώντας του να τους στείλει «ψευδο» ασθενείς χωρίς προειδοποίηση.

Ο ισχυρισμός τους ήταν ότι αυτό που συνέβη σε άλλα νοσοκομεία δεν θα μπορούσε ποτέ να συμβεί στο δικό τους, και θα μπορούσαν σίγουρα να διακρίνουν εάν ένας ασθενής υποκρίνεται τα συμπτώματα του.

Ο Rosenhan αποδέχεται την πρόκληση

Στη συνέχεια, στους επόμενους τρεις μήνες, η διοίκηση του νοσοκομείου υποψιάζεται ότι 41 από τους 193 πρόσφατα εισαχθέντες ασθενείς ήταν «ψευδο» ασθενείς, εκ των οποίων 19 από αυτούς πίστευαν ότι ήταν απόλυτα υγιείς.

Ο Rosenhan όμως κατάφερε να ξεγελάσει τον κόσμο της ψυχιατρικής, διότι δεν είχε αποσταλεί κανένας ασθενής από τον ίδιο!

Μετά το τέλος και του δεύτερου μέρους του πειράματος, ο Rosenhan έγραψε:

“Είναι σαφές ότι δεν μπορούμε να διακρίνουμε τον σώφρονα από τον παράφρονα στα ψυχιατρικά νοσοκομεία … Τι μπορεί όμως να λεχθεί για τα 19 άτομα που υποπτεύθηκε πως είναι «υγιή» από έναν ψυχίατρο και ένα άλλο μέλος του προσωπικού; … Δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε. Αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο: κάθε διαγνωστική διαδικασία που υποπίπτει πολύ εύκολα σε μαζικά σφάλματα αυτού του είδους δεν μπορεί να αποτελεί μια πολύ αξιόπιστη διαδικασία “.

Υπάρχει όμως μία ακόμα εντυπωσιακή πλευρά στην ιστορία του συγκεκριμένου πειράματος.

Στο πρώτο μέρος του πειράματος, μερικοί ασθενείς στο νοσοκομείο υποψιάστηκαν πως η πρώτη ομάδα «ψευδο» ασθενών που είχε αποσταλλεί από τον Rosenhan προσποιούνταν τα συμπτώματά τους. Πιο συγκεκριμένα, και όπως ανέφεραν οι ίδιοι οι «ψευδο» ασθενείς,  35 από τους 188 “αληθινούς” ασθενείς είπαν σε μερικούς από την ομάδα πώς δεν γίνεται να είναι πραγματικά τρελοί. “Δεν είσαι τρελός. Είσαι δημοσιογράφος ή καθηγητής. Απλά ελέγχεις το νοσοκομείο”.   Το προσωπικό όμως του νοσοκομείου, δεν παρατήρησε ποτέ ότι ήταν «ψευδο» ασθενείς.

Το πείραμα του Rosenhan κατάφερε να αφήσει το στίγμα του στην παγκόσμια ψυχιατρική.

Μετά την δημοσίευση της μελέτης το 1973 στο επιστημονικό περιοδικό science,  η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία άλλαξε το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών. Επίσης, τα πειράματα του Rosenhan συνέβαλαν στις μεταρρυθμίσεις των ψυχιατρικών νοσοκομείων και η ιδέα της αποιδρυματοποίησης ενός ασθενούς άρχισε να γίνεται πιο αποδεκτή για το ιατρικό προσωπικό.

Ελένη Τομπέα

socialpolicy.gr

Κράτα το

Κράτα το

Κράτα το

Κράτα το

Κράτα το