Το κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας

Ελένη Τομπέα

Σύμφωνα με το κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας, η «αναπηρία» κατασκευάζεται μέσα στους κόλπους της κοινωνίας.  Το κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας έρχεται σε αντίθεση με το επονομαζόμενο ιατρικό μοντέλο της αναπηρίας.

Σύμφωνα με το ιατρικό μοντέλο της αναπηρίας, «αναπηρία» είναι μια κατάσταση υγείας που εξετάζεται από ιατρικό προσωπικό. Τα άτομα με αναπηρία πιστεύεται ότι είναι διαφορετικά σε σύγκριση με αυτό που ονομάζεται “φυσιολογικό” ή είναι μη-φυσιολογικά. Η «Αναπηρία» θεωρείται πρόβλημα του ατόμου. Από τη σκοπιά του ιατρικού μοντέλου, ένα άτομο με αναπηρία έχει ανάγκη να “διορθωθεί” ή να θεραπευτεί. Το ιατρικό μοντέλο της αναπηρίας σχετίζεται με το τι ένα άτομο δεν μπορεί να κάνει και τι δεν μπορεί να είναι.

Το κοινωνικό μοντέλο βλέπει την «αναπηρία» ως το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων που ζουν με αναπηρίες και ενός περιβάλλοντος με φυσικά, συμπεριφορικά, επικοινωνιακά και κοινωνικά εμπόδια. Ως εκ τούτου, φέρει τον ισχυρισμό ότι το φυσικό, συμπεριφορικό, επικοινωνιακό και κοινωνικό περιβάλλον θα πρέπει να αλλάξουν για να επιτρέψουν στους ανθρώπους που ζουν με αναπηρίες να συμμετέχουν στην κοινωνία σε ισότιμη βάση με τους άλλους.

Ο ορισμός του κοινωνικού μοντέλου συνοψίζεται καλύτερα στον ορισμό του Disabled People’s International (δίκτυο εθνικών οργανισμών ή συνελεύσεων ατόμων με αναπηρία) :

“Η απώλεια ή ο περιορισμός των ευκαιριών για συμμετοχή στην κανονική ζωή της κοινότητας σε ισότιμη βάση με τους άλλους, λόγω φυσικών ή κοινωνικών φραγμών”

Η προσέγγιση του κοινωνικού μοντέλου δεν αρνείται την πραγματικότητα της αναπηρίας, ούτε τις επιπτώσεις της στο άτομο. Ωστόσο, προκαλεί το φυσικό, συμπεριφορικό, επικοινωνιακό και κοινωνικό περιβάλλον να αποδεχθεί την αναπηρία ως μία αναμενόμενη περίπτωση της ανθρώπινης ποικιλομορφίας.

Το κοινωνικό μοντέλο επιδιώκει να αλλάξει την κοινωνία, προκειμένου να αποδεχθεί τους ανθρώπους που ζουν με αναπηρία και δεν επιδιώκει να αλλάξει τα άτομα με αναπηρία ώστε να γίνουν αποδεκτά από την κοινωνία. Υποστηρίζει την άποψη ότι τα άτομα με αναπηρία έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν πλήρως ως πολίτες σε ισότιμη βάση με τους άλλους.

Το κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας είναι πλέον ο διεθνώς αναγνωρισμένος τρόπος προσέγγισης και αντιμετώπισης της «αναπηρίας». Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (CRPD) σηματοδοτεί την επίσημη παραδειγματική αλλαγή στη στάση απέναντι στα άτομα με αναπηρία και στις προσεγγίσεις όσον αφορά τις διεκδικήσεις της αναπηρίας.

Τα άτομα με αναπηρία δεν είναι “αντικείμενα” φιλανθρωπίας, ιατρικής περίθαλψης και κοινωνικής προστασίας, αλλά «υποκείμενα» με δικαιώματα, ικανά να διεκδικήσουν τα δικαιώματα αυτά, σε θέση να λαμβάνουν αποφάσεις για τη ζωή τους με βάση την ελεύθερη και εν επιγνώσει συγκατάθεσή τους και να είναι ενεργά μέλη της κοινωνίας .

Επομένως, σε αυτό το πλαίσιο :

• Δυσλειτουργία (Impairment) είναι μια ιατρική κατάσταση που οδηγεί στην αναπηρία, ενώ
• Η αναπηρία είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων που ζουν με δυσλειτουργίες και των εμποδίων στο φυσικό, συμπεριφορικό, επικοινωνιακό και κοινωνικό περιβάλλον.

socialpolicy.gr