Ευρωπαϊκή ατζέντα για την ενεργό και υγιή γήρανση

Του Αντώνη Πύργου*

Πρόλογος

Καθώς η γήρανση του ευρωπαϊκού πληθυσμού αυξάνεται, οι τομείς της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας, θα πρέπει να περάσουν από μια διαδικασία μετασχηματισμού για να αντιμετωπίσουν τις νέες απαιτήσεις. Τα υπάρχοντα μοντέλα της υγείας και της παροχής φροντίδας πρέπει να είναι όλο και πιο ολοκληρωμένα και να συντονίζονται με τις ανάγκες των ατόμων (του ασθενούς, του χρήστη, του φροντιστή).

Οι κοινωνικοοικονομικές αλλαγές που προκύπτουν από τη δημογραφική αλλαγή, δεν μπορούν να αγνοηθούν. Η μεταβαλλόμενη αναλογία μεταξύ των εργαζόμενων και του συνταξιούχων θέτει το ερώτημα του πώς να διατηρηθούν οι εθνικοί προϋπολογισμοί βιώσιμοι. Για να επιτευχθεί αυτό είναι απαραίτητο να μεταρρυθμιστούν και να καινοτομήσουν τα συστήματα παροχής υγείας και κοινωνικής φροντίδας.

Υγεία και κοινωνική φροντίδα της τρίτης ηλικίας: Το πέρασμα σε ένα βιώσιμο μοντέλο

Στην κοινωνία της «γήρανσης», η ανάπτυξη του συστήματος υγείας αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα: η γραφειοκρατία, το υψηλό κόστος, η έλλειψη πληροφόρησης, οι μεγάλες λίστες αναμονής και η κακή ποιότητα των υπηρεσιών είναι μερικά από τα προβλήματα. Ένα βιώσιμο σύστημα υγείας και πρόνοιας επιτρέπει τη βέλτιστη απόδοση και διαχείριση των πόρων, διευκολύνοντας την πρόληψη και την έγκαιρη παρέμβαση και ελαχιστοποιώντας το κόστος των παρεμβάσεων.

Οι ΤΠΕ μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο για την αποφυγή αυτών των προβλημάτων, καθώς και για την κάλυψη των αναγκών των ατόμων που εργάζονται καθημερινά για τη μακροχρόνια φροντίδα. Τεχνολογικές και συστημικές καινοτομίες μαζί μπορούν να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα των συστημάτων υγείας και παροχής κοινωνικής φροντίδας, βελτιώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων και, παράλληλα, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες εργασίας.

Η ανάπτυξη καινοτόμων μοντέλων κοινωνικής φροντίδας και η χρήση νέων τεχνολογιών δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη νέων θέσεων εργασίας και την ανάπτυξη νέων επαγγελματικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων στο πλαίσιο της τυπικής και της άτυπης εκπαίδευσης. Η τεχνολογία και η καινοτομία μπορούν επίσης να υποστηρίξουν τις προσπάθειες των εργοδοτών σε άλλους εργασιακούς τομείς υποστηρίζοντας τις ιδιαίτερες ανάγκες του εργατικού δυναμικού μεγαλύτερης ηλικίας. Ενισχύοντας την ικανότητα των ηλικιωμένων να παραμείνουν υγιείς και δραστήριοι στην εργασία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μπορεί να επιτευχθεί η μείωση του κόστους για την υγειονομική περίθαλψη και τις κοινωνικές υπηρεσίες, καθώς και να τονωθεί η ανάπτυξη και η παραγωγικότητα στην κοινωνία.

Η γήρανση του πληθυσμού επηρεάζει πολλούς τομείς της οικονομίας, οι οποίοι θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την τεχνολογική καινοτομία. Παραδείγματα είναι τα έξυπνα σπίτια για την ανεξάρτητη διαβίωση, η ρομποτική παροχή υπηρεσιών, οι λύσεις ηλεκτρονικής υγείας και ευεξίας, τα προσωπικά και αυτόνομα αυτοκίνητα, υπηρεσίες e-banking και άλλων χρηματοοικονομικών προϊόντων. Για παράδειγμα, αν η ανεξάρτητη διαβίωση μέσω των «φιλικών σπιτιών της τρίτης ηλικίας» είναι σημαντικά συστατικά για το σχεδιασμό εθνικών πολιτικών υγείας και κοινωνικής φροντίδας, οι φορείς χάραξης πολιτικής πρέπει να υποστηρίξουν αυτό το στόχο με την τόνωση της καινοτομίας που θα επιτρέψει τη μετάβαση από την ιδρυματική περίθαλψη στην κατ ‘οίκον φροντίδα.

Ανάπτυξη καινοτόμων μοντέλων κοινωνικής φροντίδας: Πρόληψη, παρέμβαση και έγκαιρη θεραπεία

Η συστημική καινοτομία πρέπει να είναι στο επίκεντρο του μετασχηματισμού μελλοντικών μοντέλων για την υγεία και τη φροντίδα στην Ευρώπη.

Για την ολοένα καλύτερη ανάπτυξη καινοτόμων μοντέλων κοινωνικής φροντίδας θα πρέπει να ληφθούν μέτρα λαμβάνοντας υπόψη τους άμεσα και έμμεσα εμπλεκόμενους. Στηριζόμενοι στις νέες δεξιότητες και ικανότητες στον κλάδο της υγείας και της κοινωνικής φροντίδας, οι σχεδιαστές των μοντέλων, οι επαγγελματίες υγείας και τα πανεπιστημιακά ιδρύματα θα πρέπει να συνεργαστούν και να εντοπίσουν τις νέες προκλήσεις και ανάγκες ώστε να προβλεφθούν αποτελεσματικά.

Η συνεργασία μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων από κοινού είναι το κλειδί για την επιτυχία, πρέπει να εργαστούμε από κοινού για να αντιμετωπίσουμε τις νέες προκλήσεις και ανάγκες αξιοποιώντας τις ευκαιρίες της δημογραφικής αλλαγής. Η καινοτομία στα μοντέλα υγείας και κοινωνικής φροντίδας πρέπει να συνεχιστεί από όλους τους φορείς, ώστε να προχωρήσουμε πιο γρήγορα από «τις ιδέες στις πραγματικές λύσεις». Η καλύτερη ενσωμάτωση των ενδιαφερόμενων μερών και ο αυξημένος ρόλος στον συν-σχεδιασμό είναι σίγουρα μια προτεραιότητα.

Αντί επιλόγου

Βέλτιστες πρακτικές (δύο διαφορετικά πρότυπα)

• Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την φροντίδα σημαίνει μια σημαντική αλλαγή στα συστήματα υγείας και κοινωνικής φροντίδας, ένα νέο μοντέλο με επίκεντρο τον ασθενή, περισσότερο συντονισμένο μεταξύ των επαγγελματιών των οργανισμών υγείας και περίθαλψης, των φορέων άσκησης πολιτικής, των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, διαφορετικό από τις παραδοσιακές γραμμικές μεθόδους, όπου ένας ειδικός ήταν υπεύθυνος για την φροντίδα η οποία υποστηρίζεται από το νοσηλευτικό, τεχνικό και διοικητικό προσωπικό.
• Η δημιουργία των «φιλικών σπιτιών της τρίτης ηλικίας» τα οποία μπορούν να υποστηρίξουν την ανεξάρτητη διαβίωση των ηλικιωμένων. Καθώς ολοένα και περισσότερο μετατοπίζεται η φροντίδα στο σπίτι και μακριά από την ιδρυματική περίθαλψη, είναι σημαντικό τα σύγχρονα σπίτια να είναι προσαρμοσμένα και εξοπλισμένα για την υποστήριξη της ανεξάρτητης διαβίωσης. Τα «φιλικά σπίτια της τρίτης ηλικίας» κυρίως εξυπηρετούν τις ανάγκες των ηλικιωμένων που διαβιούν σε αυτά και ενδεικτικά περιλαμβάνουν γενικές απαιτήσεις προσβασιμότητας, οικοδομικών υλικών (π.χ. μαλακά δάπεδα), συστήματα φωτισμού (π.χ. φωτισμός δαπέδου για να καθοδηγήσει κατά τη διάρκεια της νύχτας), καθώς και την υποδομή ΤΠΕ που απαιτούνται για την παροχή των βασικών υπηρεσιών που συνδέονται με την φροντίδα, όπως τηλεϊατρικής, τηλεφροντίδας, την παρακολούθηση της ασφάλειας και άλλα.

* Ο Αντώνης Πύργος είναι κοινωνικός ερευνητής, απόφοιτος του Τμήματος Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής με μεταπτυχιακές σπουδές στις «Κοινωνικές Διακρίσεις, Μετανάστευση και Ιδιότητα του Πολίτη»