Βρυξέλλες, 13 Δεκεμβρίου 2016
Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει μια αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ για τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας.
Η αναθεώρηση αυτή αποτελεί μέρος του προγράμματος εργασίας της Επιτροπής για το 2016 και των προσπαθειών της Επιτροπής να διευκολύνει την εργασιακή κινητικότητα, να εξασφαλίσει αμερόληπτη μεταχείριση των μετακινούμενων πολιτών και των φορολογούμενων και να παράσχει καλύτερα εργαλεία για τη συνεργασία μεταξύ των αρχών των κρατών μελών. Η πρόταση εκσυγχρονίζει τους ισχύοντες κανόνες, ώστε να διασφαλιστεί ότι είναι αμερόληπτοι, σαφείς και ότι η επιβολή τους είναι ευκολότερη.
Η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τους κανόνες της ΕΕ για τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας. Οι κανόνες αυτοί εξασφαλίζουν ότι δεν χάνετε την προστασία κοινωνικής ασφάλισης όταν μετακινείστε σε άλλο κράτος μέλος. Οι κανόνες υπάρχουν από το 1959 και εκσυγχρονίζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να διασφαλίζεται ότι είναι κατάλληλοι για τον επιδιωκόμενο σκοπό και ότι ανταποκρίνονται στην οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα στην ΕΕ.
Η επικαιροποίηση που προτείνεται σήμερα αντανακλά την πολιτική δέσμευση της παρούσας Επιτροπής για αμερόληπτη εργασιακή κινητικότητα. Είναι μια ισορροπημένη πρόταση, η οποία διευκολύνει την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων και προστατεύει τα δικαιώματά τους, ενισχύοντας παράλληλα τα εργαλεία με τα οποία οι εθνικές αρχές καταπολεμούν τους κινδύνους κατάχρησης ή απάτης. Δημιουργεί στενότερη σύνδεση μεταξύ του τόπου όπου καταβάλλονται εισφορές και του τόπου όπου προβάλλονται αξιώσεις για παροχές, εξασφαλίζοντας αμερόληπτη δημοσιονομική κατανομή της επιβάρυνσης μεταξύ των κρατών μελών.
Η Επίτροπος Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων, Δεξιοτήτων και Εργασιακής Κινητικότητας, κ. Marianne Thyssen, δήλωσε: «Η ελεύθερη κυκλοφορία είναι θεμελιώδες δικαίωμα της Ένωσης, του οποίου απολαύουν οι πολίτες της. Αποφέρει οφέλη στους εργαζομένους, τους εργοδότες και την οικονομία εν γένει, βοηθώντας στην αντιμετώπιση των ελλείψεων σε εργατικό δυναμικό και σε δεξιότητες. Για να αποκατασταθεί η οικονομική ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα, χρειαζόμαστε την εργασιακή κινητικότητα. Ωστόσο, η κινητικότητα πρέπει να βασίζεται σε σαφείς, αμερόληπτους και εφαρμόσιμους κανόνες. Ο σκοπός της πρότασής μας για την επικαιροποίηση των κανόνων της ΕΕ περί κοινωνικής ασφάλισης είναι ο εξής: να διασφαλίσει την ελεύθερη κυκλοφορία και να προστατεύσει τα δικαιώματα των πολιτών, ενισχύοντας παράλληλα τα εργαλεία για την αντιμετώπιση πιθανών καταχρήσεων».
Η πρόταση επικαιροποιεί τους κανόνες της ΕΕ στους ακόλουθους τέσσερις τομείς:
1. Παροχές ανεργίας:
- Τα άτομα που αναζητούν εργασία μπορούν πλέον να εξαγάγουν τις παροχές ανεργίας τους για τουλάχιστον 6 μήνες έναντι της ισχύουσας ελάχιστης περιόδου 3 μηνών. Αυτό θα τους δώσει περισσότερες ευκαιρίες να βρουν εργασία και θα συμβάλει στην αντιμετώπιση της ανεργίας και της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων σε ολόκληρη την ΕΕ.
- Για τους μεθοριακούς εργαζομένους (που ζουν σε μια χώρα, εργάζονται σε άλλη χώρα και επιστρέφουν στην πατρίδα τους τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα), υπεύθυνο για την καταβολή των παροχών ανεργίας θα είναι το κράτος μέλος στο οποίο εργάστηκαν τους τελευταίους 12 μήνες. Αυτό αντικατοπτρίζει την αρχή ότι το κράτος μέλος που έχει λάβει συνεισφορές θα πρέπει να καταβάλει παροχές.
- Τα κράτη μέλη μπορούν να απαιτούν κάποιος να έχει εργαστεί για τουλάχιστον 3 μήνες στο έδαφός τους πριν εκείνος ο οποίος καθίσταται άνεργος να μπορεί να στηριχθεί σε προηγούμενη πείρα που αποκτήθηκε σε άλλο κράτος μέλος για να ζητήσει τη χορήγηση παροχών ανεργίας.
2. Παροχές μακροχρόνιας φροντίδας:
Η παρούσα πρόταση διευκρινίζει ποιες είναι οι παροχές μακροχρόνιας φροντίδας και πού μπορούν οι μετακινούμενοι πολίτες να ζητούν τη χορήγηση των παροχών αυτών. Αυτό θα προσφέρει μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου σε μια όλο και μεγαλύτερη ομάδα πολιτών στις κοινωνίες μας που γηράσκουν και στηρίζονται στη μακροχρόνια φροντίδα.
3. Πρόσβαση των οικονομικά ανενεργών πολιτών σε κοινωνικές παροχές:
Βάσει νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, η πρόταση διευκρινίζει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίζουν να μην χορηγήσουν κοινωνικές παροχές σε μετακινούμενους πολίτες οι οποίοι είναι οικονομικά ανενεργοί πολίτες –αυτό περιλαμβάνει εκείνους που δεν εργάζονται ούτε αναζητούν ενεργά εργασία και δεν έχουν το νόμιμο δικαίωμα διαμονής στο έδαφός τους. Οι οικονομικά ανενεργοί πολίτες έχουν νόμιμο δικαίωμα διαμονής μόνον όταν έχουν τα μέσα διαβίωσης και πλήρη ιατροφαρμακευτική κάλυψη.
4. Συντονισμός συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας για αποσπασμένους εργαζομένους:
Η Επιτροπή προτείνει να ενισχυθούν οι διοικητικοί κανόνες για τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας για τους αποσπασμένους εργαζομένους. Επιθυμεί να διασφαλίσει ότι οι εθνικές αρχές έχουν τα κατάλληλα εργαλεία για να εξακριβώνουν το καθεστώς κοινωνικής ασφάλισης των εργαζομένων αυτών και καθορίζει σαφέστερες διαδικασίες για τη συνεργασία μεταξύ των αρχών των κρατών μελών για την αντιμετώπιση δυνητικά αθέμιτων πρακτικών ή καταχρήσεων.
Τέλος, η πρόταση δεν μεταβάλλει τους ισχύοντες κανόνες σχετικά με την εξαγωγή των επιδομάτων τέκνων. Δεν προβλέπεται τιμαριθμική αναπροσαρμογή των επιδομάτων τέκνων: η χώρα στην οποία εργάζεται/-ονται ο/οι γονέας/-είς παραμένει αρμόδια για την καταβολή των επιδομάτων τέκνων και το ποσό αυτό δεν μπορεί να προσαρμοστεί εάν το παιδί διαμένει αλλού. Λιγότερο από το 1 % των επιδομάτων τέκνων στην ΕΕ εξάγονται από το ένα κράτος μέλος στο άλλο.
Συνολικά, οι προτεινόμενες αλλαγές θα προσφέρουν μεγαλύτερη διαφάνεια, ασφάλεια δικαίου και αμεροληψία προς όφελος των πολιτών, των δημόσιων αρχών, των εργοδοτών και των φορολογούμενων. Διευκολύνουν την ελεύθερη κυκλοφορία, παρέχοντας ταυτόχρονα στα κράτη μέλη καλύτερα εργαλεία για την αποφυγή καταχρήσεων.
Ιστορικό
Η ΕΕ προβλέπει κανόνες για τον συντονισμό των εθνικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας και την εξασφάλιση της προστασίας κοινωνικής ασφάλισης όταν μετακινείστε εντός της Ευρώπης (ΕΕ 28, Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Νορβηγία και Ελβετία). Οι κανόνες προβλέπουν μόνο τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας για τον καθορισμό του συστήματος στο οποίο υπόκειται ένας μετακινούμενος πολίτης. Οι κανόνες εμποδίζουν τη στέρηση της κοινωνικής προστασίας από τους πολίτες ή τη διπλή κάλυψή τους σε περίπτωση διασυνοριακής κατάστασης.
Κάθε κράτος μέλος είναι ελεύθερο να προσδιορίσει τα χαρακτηριστικά του δικού του συστήματος κοινωνικής ασφάλειας, περιλαμβανομένων των παροχών που χορηγούνται, των προϋποθέσεων επιλεξιμότητας, του τρόπου υπολογισμού αυτών των παροχών και των εισφορών που θα πρέπει να καταβάλλονται, και για όλους τους κλάδους κοινωνικής ασφάλισης, όπως οι παροχές γήρατος, ανεργίας και οι οικογενειακές παροχές, υπό τον όρο ότι οι εν λόγω εθνικές συνεισφορές συνάδουν με τις αρχές του δικαίου της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά την ισότιμη μεταχείριση και την απαγόρευση διακρίσεων. Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να παρακολουθούν τις εξελίξεις όσον αφορά την πληρωμή των εν λόγω παροχών, και σε πολίτες που διαμένουν σε άλλα κράτη μέλη. Η διοικητική επιτροπή για τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης διαδραματίζει ιδιαίτερο ρόλο στην ανταλλαγή των πληροφοριών αυτών.
Η αναθεώρηση των κανόνων που διέπουν τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας είχε ανακοινωθεί στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής του 2016 στο πλαίσιο των ευρύτερων προσπαθειών της Επιτροπής για την προώθηση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων.
