Καρανάσιου Μαρία-Νεκταρία,
Ειδική Παιδαγωγός (MSc), του Ψυχοπαιδαγωγικού Κέντρου «ΠΝΟΗ» Υμηττού
του Κοινωνικού φορέα Κ.Σ.Δ.Ε.Ο «ΕΔΡΑ»
σε συνεργασία με τον Δήμο Δάφνης-Υμηττού
Τι είναι η σχολική διαρροή
Σε μία Ελλάδα που υφίσταται τις διαβρωτικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης, ο κίνδυνος για σχολική διαρροή μαθητών, δηλαδή για πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου, εμφανίζεται αυξημένος. Βεβαίως, η σχολική διαρροή αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο με πολυπαραγοντική αιτιολογία και εκφάνσεις.
Ποιά είναι τα αίτια;
Στα αίτια της σχολικής διαρροής συγκαταλέγονται το χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο της οικογένειας και οι ενίοτε αρνητικές αντιλήψεις των γονέων σχετικά με την αναγκαιότητα του σχολείου, οι οποίες μετακυλίονται στους μαθητές και αποκρυσταλλώνουν μία απαξιωτική αντίληψη τους για το σχολείο. Επιπλέον, αυξημένος κίνδυνος για σχολική διαρροή εμφανίζεται σε ομάδες μειονοτήτων π.χ. μετανάστες και Ρομά καθώς οι μεν, δυσκολεύονται πολλές φορές να επενδύσουν γνωστικά και συναισθηματικά στη μάθηση σε ένα νέο περιβάλλον λόγω της αβεβαιότητας παραμονής τους σε αυτό, οι δε συχνά εγκαταλείπουν το σχολείο για λόγους πρόωρης εργασίας ή με σκοπό να προχωρήσουν σε γάμο. Από την άλλη πλευρά, οι μειονότητες (Ρομά, παλιννοστούντες, μετανάστες) καθώς και παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες συχνά πέφτουν θύματα ρατσιστικής συμπεριφοράς ή νοοτροπίας στο σχολείο λόγω ξενοφοβικών ή μειωτικών στερεοτύπων που μπορεί να ενστερνίζονται, γονείς και εκπαιδευτικοί. Μία πρόσθετη παράμετρος αφορά τα ενδοοικογενειακά προβλήματα που παρουσιάζονται στις οικογένειες (μονογονεϊκότητα, κακοποίηση, παραμέληση κ.α.) οδηγούν πολλές φορές τους νέους βραχυπρόθεσμα σε παραίτηση και παραβατική συμπεριφορά και μακροπρόθεσμα στην εγκατάλειψη του σχολείου.
Το ελληνικό σχολείο πολλές φορές δυσκολεύεται να διαχειριστεί αυτές τις παραμέτρους λόγω δυσκαμψιών και ελλείψεων που υπάρχουν στη δομή και τη διάρθρωση της σχολικής κοινότητας αλλά και στην οργάνωση των τάξεων (π.χ. υπεράριθμα τμήματα), στην ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης και στις παιδαγωγικές προσεγγίσεις.
Το αποτέλεσμα είναι κάποιοι μαθητές να βιώνουν συναισθήματα απόρριψης, να έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, να αντιδρούν για το σχολείο και εν τέλει να έρχονται αντιμέτωποι με την ενεργητική ή παθητική περιθωριοποίηση τους. Για να «αποδράσουν» από αυτή τη ζοφερή για αυτούς πραγματικότητα, πολλά παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο.
Μπορεί κάτι να αλλάξει;
Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου της σχολικής διαρροής απαιτείται οργανωμένη προσπάθεια από όλους τους φορείς που εμπλέκονται στην εκπαίδευση. Απαιτείται ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών, γονέων και της ευρύτερης σχολικής κοινότητας σχετικά με τις ομάδες υψηλού κινδύνου για σχολική διαρροή. Χρειάζεται η δημιουργία μεγαλύτερης ευελιξίας στο σύστημα οργάνωσης του σχολείου, καθώς και η εφαρμογή εξατομικευμένης και έγκαιρης-προληπτικής υποστήριξης σε παιδιά που διατρέχουν τον κίνδυνο να εγκαταλείψουν το σχολείο.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση μαθησιακών στρατηγικών που να ανταποκρίνονται στο μαθησιακό προφίλ του εκάστοτε μαθητή, με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας, όπως και με τη δημιουργία ουσιαστικών σχέσεων μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών, καθώς και με την παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης σε μαθητές και γονείς. Επιβεβλημένη θεωρείται η εφαρμογή τεχνικών και μεθόδων που προάγουν τη μάθηση και την έκφραση συναισθημάτων π.χ. εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης, συνεργατική μάθηση, βιωματική μάθηση, διαμεσολάβηση συμμαθητών (peer mediation) για την επίλυση τυχόν συγκρούσεων , χρήση σύγχρονης τεχνολογίας κ.α.
Πάνω από όλα, χρειάζεται η ενεργοποίηση της ανθρωπιάς μας και η έκφραση της ανιδιοτελούς αγάπης μας για να πάψουν να βιώνουν αυτά τα παιδιά την απόρριψη και την περιθωριοποίηση αλλά να νιώσουν ενταγμένα, ως ισότιμα μέλη, σε μια ομάδα που αγωνίζεται για κάτι καλύτερο.
